عفونت ویروسی هپاتیتC، شایعترین عفونت مزمن مرتبط با خون در آمریکاست و تخمین زدهاند که هماکنون 2/3 میلیون نفر از مردم این کشور به ویروس هپاتیتC آلودهاند. از لحاظ تاریخی، اشکال تزریقی اینترفرونهای آلفا، درمان اصلی عفونت با ویروس هپاتیتC بودهاند. البته آنها فقط تا حدودی موثرند و از سوی بیماران به خوبی تحمل نمیشوند. اخیرا در دسترس بودن رژیمهای دارویی کاملا خوراکی، فاقد اینترفرون و با اثر ضدویروس با عملکرد مستقیم، درمان عفونت هپاتیت C بسیار موثرتر شده است. گزینه دارویی اولیه برای درمان عفونت هپاتیت C، شامل اشکال تزریقی اینترفرونهای آلفا و در ادامه برای بهبود اثربخشی، افزودن ریباویرین خوراکی به آن است. اخیرا داروهای ضدویروس خوراکی که مستقیما علیه ویروس هپاتیتC اثر میکنند، به بازار آمدهاند و درمانهای بسیار دیگری نیز در دست بررسی هستند. علاوه بر بهبود تحملپذیری، اثربخشی و ایمنی، این داروهای جدیدتر رژیمهای درمانی مورد استفاده برای مبتلایان به هپاتیتC را آسانتر و دوره درمان را کوتاهتر کردهاند.
انواع درمان هپاتیت C
بهتازگی 2 داروی ضدویروس با عملکرد غیرمستقیم و 7 داروی ضدویروس با عملکرد مستقیم برای درمان عفونت مزمن ویروس هپاتیتC مورد تایید قرار گرفتهاند. طول مدت درمان براساس نوع رژیم درمانی انتخابی و عوامل مختص بیمار- نظیر درمانهای قبلی عفونت ویروس هپاتیتC و ابتلا به سیروز- تعیین میشود. گاه به دلیل تداخلات دارویی، داروهای مورد استفاده برای درمان نگهدارنده یک بیماری لازم است، حداقل در طول دوره درمان هپاتیتC تعدیل شوند.
ضدویروسهای با عملکرد غیرمستقیم
آلفا اینترفرونها پاسخ ایمنی علیه ویروس هپاتیتC ایجاد میکنند که باعث مهار تکثیر ویروسی میشود. ریباویرین یک آنالوگ خوراکی گوآنوزین، با فعالیت علیه DNA و RNA ویروسهای متعددی است. البته مکانیسم اثر دقیق ریباویرین علیه عفونت ویروس هپاتیتC مشخص نیست. از گذشته، اینترفرون و ریباویرین بهعنوان درمان هپاتیتC مورد استفاده قرار میگرفتند. هرچند که این داروها موفقیت درمانی محدودی داشتهاند و بهطور گستردهای توسط داروهای ضدویروس با عملکرد مستقیم، جایگزین شدهاند. عوارض جانبی این گروه داروها عبارتند از سندرمهای شبه آنفلوانزا، نوتروپنی، کمخونی، ترومبوسایتوپنی، افسردگی و اختلال عملکرد تیروئیدی. به دلیل عوارض شدید، شانس موفقیت درمانی اندک و طولانی بودن مدت درمان، اینترفرون و ریباویرین اخیرا فقط بهعنوان آلترناتیوی برای درمان ژنوتایپهای خاص و در ترکیب با دستکم یک داروی ضدویروس با عملکرد غیرمستقیم توصیه میشوند.
ضدویروسهای با عملکرد مستقیم
به دنبال تایید داروهای ضدویروس با عملکرد مستقیم، شانس موفقیت درمانی هپاتیتC به میزان قابلتوجهی افزایش و طول درمان آن کاهش یافت. این داروها مستقیما ویروس هپاتیتC –بهویژه پروتئینهای غیرساختاری- را هدف قرار میدهند. گروه داروهای ضدویروس با عملکرد مستقیم، در ابتدا به رژیمهای درمانی حاوی اینترفرون و ریباویرین اضافه میشدند و بسیاری از داروهای جدیدتر، دستیابی به رژیمهای درمانی فاقد اینترفرون را تسهیل کردهاند.
مهارکنندههای پروتئاز NS3/4A: مهارکنندههای پروتئاز NS3/4A، سرین پروتئاز NS3/4A را که در تولید پلی پروتئین ویروس هپاتیتC و ایجاد ویروسهای جدید دخیلاند، هدف قرار میدهند. بوسپرویر (Boceprevir) با نام تجاری ویکترلیس (Victrelis) و تلاپرویر (Telaprevir) با نام تجاری اینسیوک (Incivek)، از جمله نخستین داروهای ضدویروس با عملکرد مستقیم هستند که مورد تایید قرار گرفتهاند و به همین علت بهعنوان نسل اولیهای این خانواده دارویی شناخته میشوند. مصرف هر دوی این داروها در مقایسه با داروهای جدیدتر گروه، با لزوم دوره درمانی طولانیتر، خطر بروز عوارض ناخواسته شدیدتر و اندک بودن شانس موفقیت درمانی همراه است.
بهتازگی سیمپرویر (Simeprevir) با نام تجاری اولیسیو (Olysio)، بهعنوان خط اول درمان در ترکیب با سایر داروها توصیه میشود. شایعترین عوارض گزارش شده در مطالعات بالینی به دنبال مصرف داروهای فوق، عبارت بودند از: بثورات پوستی، کهیر، تهوع، دردعضلانی و تنگینفس. توصیه میشود که قبل از شروع درمان با این دارو، بررسی از لحاظ پلیمورفیسم NS3 Q80K انجام شود.
پاریتاپرویر (Paritaprevir) نیز بهعنوان درمان خط اول در ترکیب با سایر داروهای مجموعه ویک ایرا پاک (Viekira Pak) شامل قرصهای اومبیتازویر، پاریتاپرویر و ریتوناویر؛ قرصهای دازابوویر یکجا بستهبندی شده و نیز ترکیب شده با ریباویرین (انتخاب گزینه درمانی براساس ژنوتایپ است) تجویز میشود. عوارض جانبی این ترکیب درمانی، عبارتند از: تهوع، کهیر، بیخوابی و آستنی (تمام این علائم در بیماران نیازمند ریباویرین بیشتر است). تداخل اثر داروهای ضدویروس با عملکرد مستقیم در بیمارانی که بهطور همزمان به عفونت ایدز مبتلا هستند باید در نظر گرفته شود. همچنین تجویز داروناویر، لوپیناویر/ریتوناویر و ریلپیویرین همراه با پاریتاپرویر توصیه نمیشود.
مهارکنندههای پروتئین غیرساختاری 5A: مهارکنندههای پروتئین غیرساختاری 5A، پروتئین غیرساختاری 5A را که برای تولید و تکثیر ویروس ضروری است، مهار میکنند. لدیپازویر (Ledipasvir)، که برای ترکیب درمانی با سوفوسبوویر (Sofosbuvir) مجوز دارد، بهعنوان خط اول درمانی توصیه میشود. طول مدت درمان به لود اولیه ویروس هپاتیتC، ابتلا به سیروز و سوابق قبلی درمان هپاتیتC بستگی دارد. عوارض جانبی عبارتند از: ضعف، سردرد، تهوع، اسهال و بیخوابی. در این بیماران باید نسبت به مشکلات احتمالی ناشی از مصرف همزمان داروهای کاهنده اسید (آنتیاسیدها، آنتاگونیستهای گیرنده هیستامین2 و مهارکنندههای پمپ پروتون) آگاه بود؛ زیرا این داروها به صورت غیرنسخهای توسط بیماران قابل تهیه هستند و بیماران ممکن است، بدون اطلاع پزشک آنها را مصرف کنند.
براساس آنچه در برگه اطلاعات دارویی ذکر شده است، مبتلایان به عفونت همزمان با ویروس ایدز میتوانند طی درمان عفونت ویروس هپاتیتC، روی داروهای ضدرتروویروس خاص نظیر آتازاناویر/ ریتوناویر، داروناویر/ ریتوناویر، افاویرنز و ریلپیویرین بمانند. امبیتازویر در صورت مناسب بودن ژنوتایپ بهعنوان درمان خط اول همراه با سایر داروهای مجموعه ویک ایرا پاک (Viekira Pak) و ریباویرین توصیه میشود. عوارض ناخواسته این ترکیب درمانی عبارتند از: تهوع، کهیر، بیخوابی و آستنی (همه اینها در بیماران نیازمند ریباویرین شایعترند).
مهارکنندههای پروتئین غیرساختاری 5B: این گروه داروها، RNA پلی مراز وابسته به NS5B RNA را که مسئول تکثیر ویروس هپاتیتC است، مهار میکند. سوفوسبوویر بهعنوان خط اول درمان ژنوتایپهای چندگانه، در ترکیب با سایر داروها یا ریباویرین توصیه میشود. عوارض جانبی گزارش شده در دریافتکنندگان رژیمهای فاقد اینترفرون (که شامل ریباویرین هستند) عبارتند از: ضعف، سردرد، تهوع، بیخوابی، کهیر، کمخونی، آستنی و بثورات پوستی. دازابوویر در ترکیب با سایر داروهای موجود در مجموعه ویک ایرا پاک Viekira Pak و ریباویرین، بهعنوان خط اول درمانی توصیه میشوند.
منبع: US.Pharmacist,2015
شیرین میرزازاده