سلامت

در عین حال، بسیاری از آزمایشگاه‌ها در دوران کرونا با مشکل تامین کیت‌های آزمایشگاهی روبرو هستند. همچنین خیلی از آزمایشگاه‌ها در بحران کرونا با چالش‌های مالی متعددی نیز دست و پنجه نرم می‌کنند.

محمد صاحب‌الزمانی، دبیر مجمع انجمن های علوم آزمایشگاهی کشور، در گفتگو با سپید به مشکلات آزمایشگاه‌ها در دوران کرونا اشاره می‌کند و تاکید دارد که حمایت از آزمایشگاه‌ها در دوران کرونا، رها شده است.

او با اشاره به چالش‌های پیش‌روی آزمایشگاهیان برای انجام تست‌های کرونا، خاطرنشان می‌کند: «تاکنون حمایت خاصی از کادر آزمایشگاهی انجام نشده است. بخش خصوصی در حوزه آزمایشگاهی که رها شده است، طوری که حتی کیت آزمایشگاهی به راحتی در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد. در بخش آزمایشگاه‌های دولتی هم که تاکنون نشنیده‌ام کمک‌های مالی انجام شود. واقعیت این است که درمجموع، سیاست وزارت بهداشت در حوزه آزمایشگاهی، درست نبوده است.»

همچنین صاحب‌الزمانی با انتقاد از نحوه مدیریت کرونا تاکید می‌کند:« الان در نظر بگیرید که به بیمار مبتلا به کرونا می‌گویند که خودش را دو هفته قرنطینه کند. حال سوال جدی اینجاست که دقیقا در کجا باید خود را قرنطینه کند؟ همه مردم که خانه‌های ویلایی یا خانه‌های بزرگ با چند اتاق خواب ندارند. خیلی‌ها به ناچار، خودشان را در همان فضای کوچک خانه قرنطینه می‌کنند. در نتیجه سایر اعضای خانواده هم مبتلا به کرونا می‌شوند. ما باید نقاهتگاه‌هایی در همه شهرها داشته باشیم که بیمار با تست مثبت کرونا بتواند در آنجا قرنطینه باشد. این کار اصلا سخت نیست. در دنیا هم سابقه دارد. این نوع سیاست‌های اصولی را نادیده می‌گیرند.» مشروح این گفتگو را از نظر می گذرانید.

سپید: برخی آزمایشگاه‌ها برای انجام تست کرونا با مشکل دسترسی به کیت‌های آزمایشگاهی مواجه هستند. فکر می‌کنید ریشه مشکل از کجاست؟

آزمایشگاه‌ها در دوران کرونا با مشکلات مختلفی مواجه هستند و کیت‌های آزمایشگاهی نیز به سختی پیدا می‌شود. ورود کیت‌های پی‌سی‌آر به کشور با مشکلات متعددی مواجه است. متاسفانه هیچ گونه نظارتی هم بر قیمت کیت‌های آزمایشگاهی وجود ندارد. هر شرکتی هر طور که دلش می‌خواهد، کیت‌ها را با قیمت‌های مختلف به فروش می‌رساند.

دسترسی به کیت‌های آزمایشگاهی نیز در نقاط مختلف کشور یکسان نیست. از سوی دیگر، مواد اولیه برخی از کیت‌های آزمایشگاهی نیز از خارج از کشور تامین می‌شود. در این بین، برخی می‌گویند ما هزینه واردات این کیت‌ها را پرداخت کرده‌ایم، اما به دلیل نوسانات نرخ ارز، این کیت‌ها به دست ما نرسیده است. انجمن آزمایشگاهی نیز از اداره کل تجهیزات پزشکی درخواست کرد که حداقل فهرست شرکت‌هایی که ارز دریافت کرده‌اند را منتشر کند، اما در نهایت منتشر نکردند.

سپید: کیت‌های تولید داخل چطور؟ از نظر کیفی قابل اتکا هستند؟

کیت‌های تولید داخل اگر مواد اولیه‌اش تامین شود، کیفیت مطلوبی دارد، اما مساله اینجاست که ما برای تامین مواد اولیه کیت‌های داخلی به واردات نیاز داریم که گاهی در این زمینه به مشکل برمی‌خوریم.

سپید: برخی آزمایشگاه‌ها گلایه دارند که مجوز انجام تست کرونا به آنها اعطا نشده یا اینکه صدور مجوز با تاخیر زیادی همراه بوده است. چطور می‌توان این چالش را برطرف کرد؟

برای حل این مشکل، دانشگاه‌های علوم پزشکی باید از همان ابتدا برخی اقدامات را انجام می‌دادند. باید ابتدا از آزمایشگاه‌هایی که توان انجام آزمایش پی‌سی‌آر را دارند و اعلام آمادگی کرده بودند، بازدید می‌کردند و به آنها مجوز می‌دادند، اما این اتفاق نیفتاد. الان دانشگاه‌های علوم پزشکی با تراکم پرونده درخواست انجام آزمایش پی‌سی‌آر روبرو هستند، زیرا این کارها را انجام ندادند. اخیرا با توجه به اینکه قرار شد تعداد این آزمایش‌ها بیشتر شود، دانشگاه‌های علوم پزشکی به طور روزانه چند اکیپ به آزمایشگاه‌هایی می‌فرستند که برای انجام آزمایش کرونا، اعلام آمادگی کرده بودند. یعنی تازه الان دانشگاه‌ها به این فکر افتاده‌اند که از آزمایشگاه‌های متقاضی تست کرونا بازدید کنند، در صورتی که این اقدام باید از همان ابتدای بحران کرونا انجام می‌شد.

واقعیت این است که سیاست وزارت بهداشت در حوزه آزمایشگاهی، درست نبوده است. از آزمایشگاه‌های متقاضی تست کرونا به تعداد کافی بازدید نکردند و خیلی از آزمایشگاه‌ها را معطل گذاشتند. حتی باید دانشگاه‌ها به سمت تشویق آزمایشگاه‌ها گام برمی‌داشتند تا آزمایشگاه‌ها برای انجام آزمایش پی‌سی‌آر، خود را تجهیز کنند، اما نه تنها تشویقی صورت نگرفت، بلکه دانشگاه‌های علوم پزشکی نتوانستند آزمایشگاه‌های متقاضی تست پی‌سی‌آر را ارزیابی کنند و به آنها مجوز تست کرونا بدهند.

اگرچه اعلام کردند که کمبود نیرو مانع از انجام بازدیدهای بیشتر بوده است، اما معتقدم که می‌شد این کمبود نیرو را برطرف کرد، ولی اراده‌ای برای این کار نبود. می‌توانستند برای انجام بازدیدها از کمک انجمن‌های آزمایشگاهی استفاده کنند و یا نیروی قراردادی به خدمت بگیرند، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. در این حوزه با برخی سوء مدیریت‌ها مواجه بودیم.

ما چقدر نامه‌نگاری کردیم و درخواست کردیم که بخش خصوصی را برای انجام تست کرونا، آزادتر بگذارید و سخت گیری‌ها را کمتر کنید، اما اتفاقی نیفتاد. وقتی کشور در وضعیت بحرانی است، در این شرایط ضرورت دارد که آزمایشگاه‌ها را تجهیز کنند، مجوز تست کرونا را سریع‌تر صادر کنند، ولی این اقدامات صورت نگرفت. گاهی بازدید از آزمایشگاه‌های متقاضی تست پی‌سی‌آر را چندین ماه به تاخیر می‌اندازند. این اتفاق در نهایت به ضرر همه تمام خواهد شد.

سپید: در حوزه تامین سایر تجهیزات آزمایشگاهی در دوران کرونا، وضعیت چگونه است؟ آیا کمبودها در این زمینه مرتفع شده است؟

برخی آزمایشگاه‌ها در صورت خرابی تجهیزات خود، به سختی می‌توانند قطعات را تامین کنند. شرکت‌ها تا بخواهند این قطعات را تامین کنند، گاهی چندین روز طول می‌کشد. بعضی مواقع به دلیل تحریم‌ها اصلا نمی‌توانند این قطعات را تامین کنند. در این بین، بیماران هم سردرگم می‌شوند. اگر وزارت بهداشت می‌خواهد آمار تست‌های کرونا را افزایش دهد و بیماریابی را قوی‌تر انجام دهد، باید یک تصمیم عالمانه و کارشناسی اتخاذ شود. باید چندین کارشناس و متخصص در حوزه آزمایشگاه‌ها، بیرون از مجموعه وزارت بهداشت حضور داشته باشد تا در سیاستگذاری‌ها به وزارت بهداشت کمک کنند.

سپید: تصمیم‌ها و سیاستگذاری‌های کلی برای مقابله با کرونا را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چه نواقصی در این زمینه وجود دارد؟

فکر می‌کنم بسیاری از سیاستگذاری‌های وزارت بهداشت برای مقابله با کرونا به شکست منتهی شده است. در مسیر سیاستگذاری، نقش سازمان نظام پزشکی باید پررنگ‌تر می‌شد. این سازمان باید از سلامت کادر درمان و سلامت مردم دفاع می‌کرد و توصیه‌های عملی به مسئولان ارائه می‌داد. هم‌اکنون وضعیت به گونه‌ای است که وقتی مردم به یک مرکز رادیولوژی، جراحی محدود یا پلی‌کلینیک مراجعه می‌کنند تا سی‌تی‌اسکن ریه یا آنژیوگرافی انجام دهند، مشکلات متعددی پیدا می‌کنند. گاهی آمپول آن پیدا نمی‌شود، یا آمپول ایرانی مورد تایید پزشکان قرار نمی‌گیرد. مثلا ماده‌ای که قبل از انجام آنژیوگرافی یا سی‌تی‌اسکن و به منظور آماده‌سازی بیمار برای انجام این فرآیندهای تشخیصی باید تهیه شود، به سختی پیدا می‌شود. معمولا متخصصان رادیولوژی می‌گویند که این مواد باید از جنس خارجی باشد. گاهی این مواد خارجی به راحتی پیدا نمی‌شود و اگر هم پیدا شود، چندین برابر نمونه‌های داخلی، قیمت دارد. گاهی برخی دستگاه‌های رادیولوژی نیز خراب می‌شود و تامین قطعات آن به سختی انجام می‌شود. برای رفع اینگونه مشکلات در دوران کرونا باید وزارت بهداشت، تصمیم عاجلی بگیرد. بسیاری از این مشکلات نیز از قبل وجود داشته است، اما بروز کرونا شاهد هستیم که این مشکلات تشدید شده است. باید وزارت بهداشت هرچه زودتر از توان صاحبنظران شاخص، بهره ببرد و به اصلاح پروتکل‌ها اقدام کند. نحوه بکارگیری تجهیزات پزشکی و کیت‌های آزمایشگاهی باید اصلاح شود. نمی‌شود همه این مشکلات را به گردن تحریم‌ها انداخت.
همین الان در نظر بگیرید که به بیمار مبتلا به کرونا می‌گویند که خودش را دو هفته قرنطینه کند. حال سوال جدی اینجاست که دقیقا در کجا باید خود را قرنطینه کند؟ همه مردم که خانه‌های ویلایی یا خانه‌های بزرگ با چند اتاق خواب ندارند. خیلی‌ها به ناچار، خودشان را در همان فضای کوچک خانه قرنطینه می‌کنند. در نتیجه سایر اعضای خانواده هم مبتلا به کرونا می‌شوند. ما باید نقاهتگاه‌هایی در همه شهرها داشته باشیم که بیمار با تست مثبت کرونا بتواند در آنجا قرنطینه باشد. این کار اصلا سخت نیست. در دنیا هم سابقه دارد. این نوع سیاست‌های اصولی را نادیده می‌گیرند.

نباید از خاطر برد که ما تجربه سال‌ها مدیریت جنگ را داریم. در آن زمان، ما با انبوهی از مجروحان جنگی روبرو بودیم که سیستم درمان باید آن وضعیت را مدیریت می‌کرد. ما باید از آن تجارب و از آن مدیران دوران بحران، بیشتر بهره ببریم. همچنین در دوران کرونا باید از تجارب کشورهای موفق در حوزه کنترل کرونا نیز بهره ببریم. سوال من این است که چطور برای امری مثل فوتبال، مربی خارجی استخدام می‌کنند تا تیم را بهتر مدیریت کند، اما برای مساله کرونا که با جان مردم در ارتباط است، از تجارب کارشناسان جهانی استفاده نمی‌کنند؟

ستاد ملی مقابله با کرونا باید از توان کارشناسان مجرب، بحران دیده و جنگ دیده بهره ببرد. آدم‌هایی که در مهار بحران‌ها تجربه دارند باید دور هم جمع شوند و تصمیم کارشناسی بگیرند، اما این اتفاق نیفتاده است. مثلا به نظرم فرمانده شدن وزیر کشور در ستاد ملی مقابله با کرونا اقدام درستی نیست، چون تجربه مهار اپیدمی و پاندمی را ندارند. باید از کارشناسان خبره‌ای مثل دکتر مرندی، دکتر اکبری، دکتر ملک افضلی و... استفاده شود و نظرات کارشناسی آنها را برای مهار کرونا بخواهند. باید ساختار و سیستم شبکه برای بیماریابی تعریف کنند. حتی در همین وضعیت تحریم‌ها نیز می‌توان بخشی از مشکلات را کاهش داد. با تصمیم‌گیری‌های غلط، هر روز مشکلات ما برای مهار کرونا مضاعف خواهد شد.

سپید: قرار بود که در دوران کرونا از کادر بهداشتی، تشخصیی و درمانی حمایت شود. آیا تاکنون حمایت مالی از جامعه آزمایشگاهیان صورت گرفته است؟

تاکنون حمایت خاصی از کادر آزمایشگاهی انجام نشده و به طور کلی، حمایت از آزمایشگاه‌ها در دوران کرونا، رها شده است. بخش خصوصی در حوزه آزمایشگاهی نیز رها شده است، طوری که حتی کیت آزمایشگاهی به راحتی در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد. در بخش آزمایشگاه‌های دولتی هم که تاکنون نشنیده‌ام کمک‌های مالی انجام شود. شما در نظر بگیرید که هنوز فوق‌العاده ویژه پزشکان پرداخت نشده است. کارانه کادر درمان که در بخش‌های خطرناک کرونایی کار می‌کنند نیز هنوز پرداخت نشده است. در این شرایط، مشخص است که حمایت از آزمایشگاهیان در اولویت برنامه‌ریزی مسئولان قرار ندارد.