سلامت

موج سوم کرونا با ابعادی ویرانگر در حال تاخت و تاز است و در این بین، آمارهای رسمی حاکی از آن است که میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در بین مردم به نسبت گذشته کاهش یافته است.

سیما سادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت هم با اشاره به همین آمارهای رسمی، هشدار می‌دهد: «بر اساس آخرین بررسی‌ها و آمارهای به روز شده در حوزه بهداشت محیط، میزان استفاده از ماسک توسط مردم در مراکز و اماکن عمومی ۵۹.۱۲ درصد گزارش شده که با کمال تاسف شاهد کاهش ۱۶.۴۵ درصدی میزان استفاده از ماسک نسبت به هفته قبل از آن هستیم. همچنین میزان استفاده از ماسک در وسایل نقلیه عمومی نیز ۶۴.۲ درصد گزارش شده است که کاهش ۸.۳ درصدی را نشان می‌دهد.»

همچنین سخنگوی وزارت بهداشت، تصریح می‌کند: «آخرین آمارها نشان می‌دهد که میزان استفاده از ماسک توسط شاغلان صنوف و صنایع 63.25 درصد و توسط کارمندان اداره‌ها و بانک‌ها 82.16 درصد است که متاسفانه شاهد روند کاهشی محسوس در میزان استفاده از ماسک در این گروه‌ها نیز هستیم. کاهش استفاده از ماسک درحالی است که میزان شیوع ویروس کرونا کاملا به رفتار اجتماعی ما بستگی دارد و به هیچ عنوان قابل پیش‌بینی نیست. این ویروس کاملا خود را با رفتار جامعه هماهنگ می‌کند و هرچه میزان استفاده از ماسک و رعایت پروتکل‌های بهداشتی کم باشد، میزان ابتلا و بستری به این ویروس نیز افزایش خواهد داشت.»

او تاکید می‌کند: «با توجه به تعطیلی‌ها و سفرهای انجام شده و کاهش میزان استفاده از ماسک و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در هفته‌های گذشته، متاسفانه شاهد افزایش روند ابتلا و بستری بیماران به علت ابتلا به ویروس کرونا هستیم. متاسفانه در شرایطی که در بعضی از استان‌ها وارد موج سوم کرونا می‌شویم، اما رعایت بهداشت و استفاده از ماسک کاهش داشته که این موضوع بسیار خطرناک است. در این شرایط باید در نظر داشت که کادر درمان بسیار خسته هستند. هر زمان شیوع بیماری زیاد می‌شود، فشار و خستگی کادر درمان هم بیشتر می‌شود. زمانی هم که فشار کار کادر درمان زیاد می‌شود، این اتفاق بر کیفیت خدماتی که به بیماران ارائه می‌شود، تاثیر می‌گذارد.»

اخبار منتشر شده از سوی استانداری‌ها نیز نشان می‌دهد که در اغلب استان‌های کشور با کاهش میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم روبرو هستیم. عادی‌انگاری کرونا از سوی بسیاری از مردم، حالا به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و نگرانی‌های جامعه پزشکی تبدیل شده است. آنها می‌گویند اگر همین روند کاهشی رعایت پروتکل‌های بهداشتی تداوم داشته باشد، با یک فاجعه جدی در بحبوحه موج سوم کرونا روبرو خواهیم بود. این شرایط تازه می‌تواند سلامت کادر درمان را هم بیش از گذشته به خطر بیندازد و موج خستگی و فرسودگی جامعه پزشکی را نیز تشدید کند.

تاثیر رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی بر سلامت کادر درمان

بر اساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت، میزان استفاده از ماسک در کشور سیر نزولی داشته است. آنطور که وزارت بهداشت اعلام کرده است، همزمان با این روند کاهشی، شاهد افزایش موارد ابتلا و بستری روزانه بیماران مبتلا به کرونا در اغلب استان‌های کشور هستیم. حامد شاه محمدی، متخصص بیماری‌های داخلی در گفتگو با سپید به تبعات کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی بر سلامت مردم و کادر درمان اشاره می‌کند و می‌گوید: «اینکه آمارهای رسمی هم می‌گوید که مردم به نسبت گذشته، پروتکل‌های بهداشتی را کمتر رعایت می‌کنند، موضوع قابل تاملی است که تبعات آن بیشتر متوجه کادر درمان خواهد شد. این اتفاق باعث می‌شود که میزان اشغال تخت‌های بستری افزایش پیدا کند و فشار کاری جامعه پزشکی بیشتر شود. وقتی هم فشار کاری کادر درمان بیشتر شد، در نتیجه سلامت جامعه پزشکی به خطر می‌افتد و ضریب خطاهای پزشکی نیز افزایش خواهد یافت.» او تاکید می‌کند: «ما با پاییز سخت و طاقت‌فرسایی روبرو خواهیم بود. طبق گفته‌های مسئولان وزارت بهداشت، موج سوم کرونا آغاز شده است و قطعا کم‌توجهی به پروتکل‌های بهداشتی، عوارض و تبعات این موج را تشدید خواهد کرد. شیوع آنفلوآنزا هم موجب فشار کاری مضاعف کادر درمان خواهد شد. باید در نظر داشت که دامنه توانایی و تحمل کادر درمان نیز محدود است. اگر خستگی و فرسودگی مفرط کادر درمان تشدید شود، کارکرد مراکز درمانی در درمان بیماران مبتلا به کرونا به پایین‌ترین سطح خود خواهد رسید.»

شاه محمدی، خاطرنشان می‌کند: «انتظار اخلاقی و منطقی از مردم این است که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند و خودشان به عنوان ناظر بر رعایت این پروتکل‌ها به رفتار اطرافیان خود نظارت کنند و به آنها هشدار بدهند. همه ما اعم از کادر درمان و شهروندان در یک کشتی واحد نشسته‌ایم که اگر این کشتی آسیب ببیند، هم مردم و هم کادر درمان غرق خواهند شد. در این بین، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگ ساز نیز باید بیش از گذشته بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی آموزش دهند و به مردم یادآوری کنند که هنوز کرونا با قدرت تمام در حال آسیب زدن به سلامت مردم است.»

گلایه جامعه پزشکی از کم‌توجهی به پروتکل‌های بهداشتی

بسیاری از نمایندگان جامعه پزشکی بارها نسبت به کم توجهی به پروتکل‌های بهداشتی گلایه کرده‌اند. آنها می‌گویند سهل انگاری در ماسک زدن و رعایت نکردن فاصله احتماعی، تبعات هولناکی بر جای می‌گذارد که عواقب آن به طور مستقیم، متوجه کادر درمان خواهد شد.

حسین کرمانپور، مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی هم با اشاره به گلایه جامعه پزشکی از کم توجهی به پروتکل‌های بهداشتی، تاکید می‌کند: «جامعه پزشکی از برخی رفتارهای مردم، گله‌مند است. بسیاری از مردم، پروتکل‌های بهداشتی را جدی نگرفته‌اند. افراد زیادی را داریم که یکی از نزدیکان خود را به علت کرونا از دست داده‌اند، اما بدون رعایت پروتکل در مراسم تشییع جنازه شرکت می‌کنند و باز هم به گسترش این ویروس دامن می‌زنند. این نوع رفتارها دیگر به تصمیم‌سازی و دولتمردان ربطی ندارد. در این شرایط جامعه پزشکی از مردم می‌خواهند که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. یعنی ماسک بزنند، فاصله‌گذاری را رعایت کنند و شست‌وشوی دست و عدم تجمع را انجام دهند. اگر مردم این چهار کار را انجام دهند و خسته نشوند، حداقل می‌دانیم که در جبهه جنگ از طرف خودی‌ها بمباران نمی‌شویم.»

او با اشاره به وضع فعلی جامعه پزشکی در دوران بحران کرونا، خاطرنشان می‌کند: «کادر پزشکی در چندین ماه گذشته در نبرد با کرونا خسته و فرسوده شده‌اند، صحنه‌های دلخراشی دیده‌اند و استراحت نکرده‌اند. از این رو از مردم انتظار دارند با رعایت پروتکل‌ها، خستگی کادر درمان را از تن آنان بزدایند. جامعه پزشکی روزهای بسیار سختی را پشت سر گذاشته است. پیش‌بینی نادرست زمان اپیدمی کرونا و ادامه‌دار شدن آن، پزشکان و پرستاران را بسیار خسته کرده است. بسیاری از آنان بیمار شدند و عده زیادی نیز به علت ابتلا به کرونا جان باختند. اشکال کار اینجاست که رعایت نکردن اصول بهداشتی و برگزاری مراسم‌ها و دورهمی‌ها، اثرش را همین فردا نشان نمی‌دهد، بلکه بعد از دو هفته تا یک ماه بعد اثر آن را در پر شدن بیمارستانها و آی‌سی‌یوها و افزایش موارد مرگ و میر مشاهده می‌کنیم.»

کرمانپور با اشاره به اینکه جامعه پزشکی در دوران کرونا از نظر مالی نیز دچار بحران شده است، تصریح می‌کند: «مشکلات مالی برای پزشکان بخش خصوصی به علت کمتر مراجعه کردن مردم به مطب بسیار زیاد است؛ به طوری که هر هفته چهار مطب در کشور تعطیل می‌شود. از حدود ۲۰۰ هزار نفر جامعه پزشکی فعال در کشور بیش از ۱۴۵ هزار نفر به طور مستقیم درگیر کرونا هستند. هر روز نیز خبر درگذشت یکی از همکاران را به علت کرونا در اقصی نقاط کشور می‌شنویم، همه این مسائل روحیه پزشکان و پرستاران را آسیب پذیر کرده و در کنار کار سخت شبانه روزی و پر اضطراب درمان و مراقبت از بیماران، کادر بهداشتی و درمانی را به شدت تحت فشار قرار داده است. البته نبرد سخت در پاییز امسال مانده است. نه تنها در نبرد اول پیروز نشده‌ایم، بلکه در نبرد دوم ممکن است رویکرد مناسبی نداشته باشیم و این آسان‌گیری‌ها دوباره باعث افزایش مبتلایان و فوتی‌ها بشود.»

خطر فروپاشی سیستم درمانی

برخی از کارشناسان نظام سلامت هشدار می‌دهند که اگر قرار باشد هرچند هفته یکبار شاهد یک موج جدید و سهمگین کرونا باشیم، در آن صورت احتمال فروپاشی سیستم درمانی وجود خواهد داشت.

پیام طبرسی، متخصص عفونی و رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری هم هشدار می‌دهد: «باید حواسمان باشد که خطر از هم‌پاشیدگی ناگهانی سیستم درمانی وجود دارد. ممکن است با اعمال یک فشار سنگین، مجموعه کادر درمانی تاب و توان مراقبتی را از دست بدهند و نتوانند موفقیت‌آمیز عمل کنند. نیروها و پرسنل کادر درمان، توان و نیروی شش ماه قبل را ندارند. آن‌ها آسیب دیده و ضربه خورده‌اند. اکثرا مبتلا شده و درد بیماری را چشیده‌اند. تعداد زیادی از دوستان خود را از دست داده‌ و برای رویارویی با بحران جدید روحیه قبل را ندارند.»

او تاکید می‌کند: «ایران در کنترل و مهار بیماری، ناکام بوده است و باید علت آن ریشه‌یابی شود. باید بررسی شود که چرا آمار ابتلای روزانه ما از اسفند تا به امروز از دو هزار نفر پایین نیامده است. آمار فوتی‌ها نیز همواره سه رقمی بوده است. تازه الان دارو و امکانات داریم، اما نگرانی اصلی ما برای پاییز و زمستان است که همزمانی این بیماری با بیماری‌های تنفسی همچون آنفلوآنزا باعث افزایش تعداد بستری‌ها شده است. آن روز است که بحران واقعی را تجربه می‌کنیم.»

این متخصص عفونی نیز با اشاره به اهمیت حیاتی رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم، تاکید می‌کند: «تمامی آمارها و شواهد نشان دهنده این است که کنترل پاندمی کرونا در کوتاه مدت امکان‌پذیر نیست. تنها راه نجات فعلی، کاهش آمار ابتلا و ورودی‌ بیمارستان‌ها، آن هم با رعایت اصول پیشگیری و پروتکل‌های بهداشتی است تا ضمن کاهش فشار کاری کادر درمان، سطح رسیدگی و مراقبت از بیماران بستری ارتقا پیدا کند. البته با این سهل‌انگاری‌ها، تشتت آرا، حالات هیجانی و عادی‌سازی شرایط، نمی‌توان براحتی بیماری را کنترل کرد.»

رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری، اعمال سیاست‌های سختگیرانه را عامل موفقیت در مهار بیماری در کشورهای دیگر می‌داند و اظهار می‌کند: «باید دقت کنیم که دلیل موفقیت این کشورها دارو و واکسن نیست، بلکه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و اعمال نظارت‌های سخت‌گیرانه موفق عمل کرده‌اند. ما نیز اگر بتوانیم سیاست‌های سختگیرانه‌تری اعمال کنیم موفق می‌شویم، ولی اگر با همین روش فعلی ادامه دهیم و کل فشار و بار بیماری را بر دوش سیستم درمان و پزشکان و پرستاران بیندازیم، موفق نخواهیم شد.»

در شرایطی که وزارت بهداشت اعلام کرده است که جمع زیادی از مردم، ماسک‌ها را کنار گذاشته‌اند و پروتکل‌های بهداشتی را نادیده گرفته‌اند، این عادی‌انگاری کرونا می‌تواند ضربات مهلکی به نظام سلامت وارد کند و کادر درمان را به استیصال بیشتر برساند. در این شرایط، دولت می‌تواند با سختگیری و نظارت بیشتر برای رعایت پروتکل‌ها در مسیری گام بردارد که تلفات موج سوم کرونا، رکوردی تازه بر جای نگذارد.