سلامت

در اغلب استان‌های کشور، کمبود نیرو در مراکز درمان کرونا مشهود است. خیلی از مراکز درمانی که بیماران مبتلا به کرونا را پذیرش می‌کنند، ظرفیت خالی برای پذیرش بیماران ندارند. مجموع این شرایط به این معناست که بار کاری پرسنل درمان نیز چند برابر شده است. این فشار کاری فقط تا حدی می‌تواند ادامه داشته باشد. کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر فکری به حال اصلاح این وضعیت انجام نشود، هر روز باید شاهد افت عملکرد کادر درمان باشیم. همین اتفاق، سطح کیفی خدمات درمانی را کاهش خواهد داد. در چنین شرایطی، افزایش آمار مرگ و میر بیماران مبتلا به کرونا نیز دور از انتظار نخواهد بود.

کمبود نیرو بخصوص در بخش پرستاری، موجب شده است که پرستاران مراکز درمانی، گاهی همزمان به جای چندین نیرو کار کنند. با توجه به اینکه معلوم نیست بحران کرونا تا چه زمانی ادامه داشته باشد، کمبود نیرو در این بخش باید هرچه سریع‌تر برطرف شود.

بر اساس آخرین خبرها، دولت با جذب 10 هزار نیروی درمانی برای مهار کرونا موافقت کرده و مجوز این استخدام‌ها صادر شده است. با این وجود کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که باید هرچه سریع‌تر این تصمیم دولت اجرایی شود تا کمبود کادر درمان، برطرف شود و پرستاران نیز بیش از این دچار خستگی و فرسودگی مفرط نشوند.

درواقع، نمایندگان جامعه پزشکی می‌گویند حالا که دولت با جذب 10 هزار نیروی درمانی موافقت کرده است، این کار باید بدون اتلاف وقت و بدون بروکراسی‌های مرسوم، انجام شود، زیرا شرایط کرونا در کشور کاملا بحرانی است. طی کردن فرآیندهای اداری معمول برای اعزام جامعه پزشکی به مراکز درمان کرونا، نوعی فرصت سوزی است که جز خستگی کادر درمان و افزایش تلفات انسانی در بخش مراقبت‌های ویژه، نتیجه دیگری نخواهد داشت.

چرا به جذب فوری کادر درمان، نیاز داریم؟

بسیاری از کارشناسان با تحلیل‌های علمی تاکید دارند که جذب کادر درمان برای مهار کرونا، یک ضرورت فوری است که باید با سرعت در دستور کار قرار بگیرد.
علیرضا زالی، رئیس ستاد فرماندهی مقابله با کرونا در کلانشهر تهران هم خواستار تسریع و تسهیل روند صدور مجوزهای جدید جهت تزریق نیروهای تازه نفس در مجموعه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شده است.

زالی با اشاره به خستگی مستمر کادر درمان و فرسودگی ناشی از فرسایشی بودن بیماری کرونا، عنوان می‌کند: «خستگی و کلافگی ناشی از استفاده ابزار حفاظتی، لباس‌های یکسره، گان‌ و ماسک و غیره، شرایط سختی را برای کادر درمان بخصوص در گرمای فصل تابستان ایجاد کرده است. محدودیت‌های ناشی از پوشش این لباس‌ها و وسایل حفاظتی باعث می‌شود که فرد حتی در انجام کارهای روزمره دچار مشکل شود. به نظر می‌رسد این مساله باعث شده که همکاران خوب ما در حوزه‌های مختلف پزشکی، پرستاری و خدماتی به علت خستگی ناشی از این گرفتاری‌ها متاسفانه نتوانند از این ابزار حفاظتی به درستی و با کفایت لازم استفاده کنند. همین مساله آنها را آسیب‌پذیرتر کرده است.»

او ادامه می‌دهد: «همچنین مزمن شدن بیماری و فرایند خستگی منجر به کاهش سطح ایمنی افراد شده است. ایمنی گروه‌های پزشکی فعال در خطوط مقدم، آسیب‌پذیرتر شده و طبیعتا هر چه این زمان طولانی‌تر شود، خستگی و فرسودگی ناشی از آن، سطح ایمنی افراد را دستخوش تغییر قرار می‌دهد.»

رییس ستاد فرماندهی مقابله با کرونا در کلانشهر تهران خاطرنشان می‌کند: «باید به صورت کاملا غیربروکراتیک، سریع و بلادرنگ ضمن صدور مجوزهای جدید، امکان تزریق نیروهای تازه نفس در مجموعه بیمارستان‌ها فراهم شود، چراکه طبیعتا نیروهای فعلی مکفی نیست و برای ادامه مسیر خسته هستند. همچنین بخشی از کادر درمان به خاطر ابتلا به کرونا از گردونه ارائه خدمات خارج شده‌اند که باید با تسریع و تسهیل روند صدور مجوز جذب نیروهای جدید، نسبت به ریکاوری و بازیابی کادر درمان در بیمارستان‌ها و مراکز درمان اقدام کنیم.»

همچنین امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به ضرورت فوری جذب کادر درمان در دوران کرونا، تاکید می‌کند: «پرستارانی که در بحران کرونا به فراخوان بیمارستان‌ها جواب دادند، باید در اولویت استخدام و جذب نیروی دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار گیرند.»

او یادآور می‌شود: «جامعه پرستاری یک جامعه علمی و پرتلاش است. این جامعه پر تلاش در زمان بحران کرونا به خوبی در کنار مردم بودند. تا زمانی که بحرانی پیش نیاید، شاید خدمات برخی گروه‌ها مشخص نشود. به عنوان مثال نقش پرستار قبل کرونا برای مردم و جامعه پررنگ نبود، ولی در دوران کرونا جامعه به نیاز پرستار پی برد. پرستاری و پزشکی مشاغل روزهای مبادای مردم هستند و به همین دلیل نیز مقدس هستند. برخی از پرستاران نیز برای خدمت به مردم به فیض شهادت رسیدند. آنان کسانی بودند که در مسیری مقدس جانشان را فدا کردند و امیدوارم در فرصتی بتوانیم به صورت یادمان یا تمبر، یاد این عزیزان را گرامی بداریم.»

قاضی زاده هاشمی با اشاره به ضرورت تدوین قانونی جامع برای جذب نیرو، خاطرنشان می‌کند: «در حوزه سلامت هم در طبابت و هم پرستاری هیچ قانون جامعی برای نحوه جذب و بکارگیری نیرو نداریم. باید قانونی برای نحوه خدمت رسانی، نحوه جذب نیرو، تربیت نیرو، مسئولیت‌ها و نظام کنترلی و منابع مالی حوزه سلامت تعریف شود. در مواردی هم که جسته و گریخته قانون‌هایی داریم، به روال اداری سایر موضوعات با آن برخورد می‌کنیم.»

او با اشاره به ضرورت جذب کادر درمان در دوران مقابله با کرونا، تصریح می‌کند: «به دلیل کمبود نیرو، بار کاری زیادی به دوش پرستاران افتاده است. در این بین افرادی که با وعده استخدام در بحران کرونا به میدان آمدند، باید به نحوی بکارگیری و استخدام شوند. وزارت بهداشت می‌تواند در ظرفیت‌های استخدامی 8 تا 10 هزار نفری، اولویت و سهمی برای این افراد اختصاص دهد. این تعداد در میان 430 هزار پرسنل وزارت بهداشت ناچیز است.»

محمد میرزابیگی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری هم با اشاره به تبعات کمبود پرستار در مراکز درمان کرونا، تاکید می‌کند: «در حال حاضر اولویت ما در کنترل بحران کرونا و جلوگیری از مرگ و میر، جذب پرستاران جدید است.»

او هشدار می‌دهد: «در حال حاضر با سه بحران از طرف نظام سلامت مواجه هستیم که بخصوص در این دوران بحران کرونا، مردم را تهدید می‌کند. اولین بحران، کمبود نیروی انسانی است که تاثیر مستقیم بر روند این بیماری دارد. بنابراین از دولت می‌خواهیم تا به این بحران با سرعت رسیدگی کند و نیروی تازه نفس استخدام کنند تا از مرگ و میر و تلفات بیشتر، هرچه سریع‌تر جلوگیری شود.»

میرزابیگی به آسیب‌های کمبود پرستار برای مقابله با بحران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: «در اکثر استان‌های کشور نسبت پرستار به تخت 0.4 الی 0.5 در 24 ساعت است. واضح و مبرهن است که رسیدگی لازم و کافی که باید باشد نیست و ضرر آن به طور مستقیم به مردم وارد می‌شود.دومین بحران نیز خود شیوع کرونا است که بسیار سریع، دامنگیر شد و با توجه به آماده نبودن زیرساخت‌ها به خصوص در زمینه نیروی انسانی با مشکل مواجه شدیم.»

او ادامه می‌دهد: «سومین بحران، برخی قول‌های بی‌عمل مسئولان در رابطه با پرداخت معوقه‌های پرستاران و وعده‌های داده شده است. در حال حاضر در کشورهایی مثل ایتالیا و اسپانیا که همزمان با ما با ویروس کرونا مواجه شده‌اند، عدد مرگ و میر تک رقمی است. علت این اتفاق وجود نیروی انسانی کافی است، اما در کشور ما پرستاران با وجود کرونا بسیار خسته هستند.»

بارقه‌های امید برای حل مشکل کمبود کادر درمان

بر اساس آخرین خبرها، دولت برای جذب گسترده کادر درمان موافقت کرده است. محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور نیز از صدور مجوز استخدام ۱۰ هزار نیروی جدید در کنار نیروهای قراردادی و شرکتی وزارت بهداشت خبر داده است.

او یادآور شد: «با توافق‌های انجام شده با وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۰ هزار نیرو در این وزارتخانه استخدام می‌شوند. پیش از این نیز مجوز استخدام سه هزار نیرو صادر شده بود. با توجه به شرایط بهداشتی و درمانی کشور و شیوع کرونا، مجوز استخدام در این وزارتخانه به ۱۰ هزار نفر افزایش یافته است. اولویت جذب نیز با افرادی است که در حال حاضر به صورت قراردادی و شرکتی مشغول کار هستند. البته پیش از این نیز مجوز استخدام سه هزار نفر صادر شده بود، اما به دلیل شیوع کرونا شمار این افراد به 10 هزار نفر افزایش یافت.»

رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور خاطرنشان کرد: «تا پایان امسال ۹ هزار تخت بیمارستانی در کشور نیز به بهره‌برداری می‌رسد. امیدواریم این استخدام گره مشکلات را بگشاید. البته می‌دانیم که همچنان باید دامنه استخدام را در بخش بهداشت و درمان وسیع کنیم. امیدواریم که با افزوده شدن این تعداد نیرو به حوزه بهداشت و درمان کشور، شاهد رفع مشکلات و کمبودها باشیم و بتوانیم در آینده نیز استخدام در این حوزه را توسعه دهیم.»

مریم حضرتی، معاون پرستاری وزیر بهداشت هم با اشاره به جزئیات استخدام پرستاران در دوران کرونا، خاطرنشان می‌کند: «جامعه پرستاری با وجود فشارهای ناشی از کمبود نیرو، در بحران کووید ۱۹ بسیار خوش درخشید و بار دیگر مسئولیت‌پذیری و ایثارگری خود را در شرایط سخت نشان داد. زبان ما برای قدرانی از این تلاش‌ها قاصر است. در جریان پاندمی کووید ۱۹، برخی همکاران جان خود را در راه سلامت هموطنان و بیماران مبتلا فدا کردند و برخی نیز به این بیماری مبتلا شدند. همین موضوع به لحاظ روحی، ادامه کار را برای پرستاران دشوار کرد، زیرا خروج نیروهای مبتلا فشار کار را در شیفت‌ها برای سایر همکاران مضاعف کرد. قطعا این مسائل از چشم هیچ یک از مسئولان پنهان نمی‌ماند. با پیگیری انجام شده و موافقت سازمان برنامه و بودجه، اعتبار جذب پرستاران تامین شده است.»

حضرتی با اشاره به کمبود جدی پرستار در مراکز درمانی ایران، یادآور می‌شود: «میانگین نسبت پرستار به تخت بیمارستانی اکنون در کشور ۱.۰۲ است که البته با سطح استاندارد فاصله داریم. امیدواریم در پنج سال آینده بتوانیم به سطح استاندارد لازم برسیم. سطح استاندارد نسبت کل گروه پرستاری به تخت که شامل، پرستار، بهیار، پرستار اتاق عمل، هوشبری، کمک بهیار است ۲.۳ نفر به ازای هر تخت بیمارستانی است. در دنیا اکنون نسبت پرستار به جمعیت سنجیده می‌شود، زیرا نقش پرستاران را فقط در بیمارستان نمی‌دانند و به نقش پرستاران در جامعه توجه می‌شود.»

وی با اشاره به نقش مهم پرستاران در مهار اپیدمی کرونا، خاطرنشان می‌کند: «پرستاران در کشور یک خانواده ۲۰۰ هزار نفری هستند. در این اپیدمی بیش از ۶۵ درصد پرستاران کشور در بیمارستانهای مرجع کرونا در تماس مستقیم با بیماران کرونا قرار داشتند و از بیماران در بخش تریاژ، بستری و «آی‌سی‌یو»ها مراقبت کردند. بهبودی که حاصل می‌شود، نتیجه زحمات پرستاران و همه تیم سلامت است.»

او یادآور می‌شود: «در چند ماه گذشته حدود چهار هزار پرستار در بیمارستانهای دولتی استخدام شدند. البته آزمون استخدامی آبان برگزار شد، اما با شروع اپیدمی کرونا این افراد بدون بروکراسی و تشریفات اداری و گزینش به تدریج جذب و بکارگیری شدند. همچنین به دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ شد که پرستارانی که در معرض خطر هستند، مثلا آسم دارند، بیماری قلبی یا تنفسی یا ضعف ایمنی دارند یا باردار هستند، در بخش‌های کووید ۱۹ بکارگیری نشوند.»

حضرتی درباره اولویت‌های استخدامی پرستاران فعال در دوران کرونا نیز می‌گوید: «از نظر وزارت بهداشت، پرستاران شرکتی، پیمانی و رسمی از نظر شرح وظایف هیچ فرقی ندارند. همان کاری که پرستار شرکتی یا قراردادی انجام می‌دهد، همان کار را پرستار پیمانی و رسمی هم انجام می‌دهد.»

او خاطرنشان می‌کند: «از ابتدای اپیدمی کرونا حدود هزار و ۷۳ نفر از پرستاران اعم از هیات علمی، دانشجویان پرستاری تحصیلات تکمیلی و پرستاران بازنشسته و آزاد به صورت داوطلبانه و رایگان برای مراقبت از بیماران کووید ۱۹ و ارائه خدمات مشاوره‌ای و آموزش در بیمارستانهای مرجع کرونا مشغول به خدمت‌رسانی شدند. ۶۷۳ نفر از پرستاران داوطلب نیز به سامانه ۴۰۳۰ معرفی شدند که برای مشاوره رایگان یا تخصصی در این سامانه مشغول به کار شدند. تعدادی از پرستاران نیز برای خدمت رسانی به مراکز غیربیمارستانی مثل آسایشگاههای سالمندان برای پیشگیری از ابتلا به کووید ۱۹ اعزام شدند. افزایش جذب پرستار می‌تواند سطح کمی و کیفی ارائه این خدمات در دوران کرونا را ارتقا دهد.»

در شرایطی که دولت برای جذب کادر درمان، چراغ سبز نشان داده است، انتظار می‌رود که این تصمیم دولت هرچه سریع‌تر اجرایی شود تا هم مشکل کمبود نیرو برطرف شود و هم کادر درمان بتواند بعد از مدت‌ها کار در شرایط سخت کرونا، نفسی تازه کند.