سلامت

در شرایطی که داس کرونا همچنان جان‌ها را درو می‌کند و روز به روز بر آمار مبتلایان به کرونا اضافه می‌شود، توسعه خدمات تله مدیسین یا همان پزشکی از راه دور می‌تواند نقش چشمگیری در کاهش آمار مبتلایان به این بیماری مهلک داشته باشد.

آنطور که مسعود مردانی، عضو کمیته کشوری مقابله با کرونا گفته است، بین 15 تا 20 درصد ایرانیان مبتلا به کرونا شده‌اند. این حرف یعنی اینکه تقریبا از هر پنج ایرانی، یک نفرشان به کرونا مبتلا شده‌اند. در چنین شرایطی که احتمال ابتلا به کرونا تا این حد نزدیک است، خدمات پزشکی از راه دور می‌تواند از خطرات این بیماری بکاهد.

در نظر بگیرید که وقتی بتوان بدون مراجعه حضوری به پزشک، فرآیند درمان را با مشورت و تجویز پزشک حاذق گذراند، در آن وضعیت شاهد خواهیم بود که بخش زیادی از مراجعات حضوری به مراکز درمانی کمتر می‌شود. همین اتفاق می‌تواند احتمال ابتلا به کرونا را تا حد زیادی کاهش دهد و میزان تجمع مردم در مراکز درمانی را کاهش دهد.

چرا به توسعه «تله مدیسین» در ایام کرونا، نیاز ضروری داریم؟
باید در نظر داشت که خدمات تله مدیسین در دوران غیرکرونا هم می‌تواند گره‌گشای بسیاری از چالش‌های نظام سلامت باشد. در دوران کرونا، نیاز به این خدمات غیرحضوری، بسیار بیشتر از قبل احساس می‌شود.

علی غلام زاده، ارائه دهنده خدمات تله مدیسین به مزایای متعدد خدمات پزشکی از راه دور اشاره می‌کند و به سپید می‌گوید: «در ایام کرونا که ماندن در خانه به عنوان بهترین واکسن و دارو شناخته می‌شود ، خدمات تله مدیسین می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند. در ایام کرونا، دنیا به اهمیت خدمات پزشکی از راه دور، بیشتر واقف شد. اگرچه در کشور ما هنوز توسعه این خدمات در سطح و اندازه کشورهای توسعه یافته نیست، اما خوشبختانه در سال‌های اخیر، گام‌های مثبتی برای توسعه خدمات تله مدیسین برداشته شده است. مجموع این اقدامات موجب شده است که هم‌اکنون فرهنگ استفاده از خدمات پزشکی از راه دور در کشورمان، رفته رفته نهادینه شود و خیلی از مردم و مسئولان با خدمات تله مدیسین آشنا شوند. با این وجود هنوز نیاز است که برای توسعه بیشتر این خدمات از ظرفیت رسانه‌ها استفاده شود تا شاهد توسعه این خدمات در نظام سلامت باشیم.»

او تاکید می‌کند: «در دوران کرونا با انبوهی از بیماران الکتیو روبرو هستیم که خیلی از آنها به دلیل ترس از کرونا، حاضر نمی‌شوند به مراکز درمانی مراجعه کنند. حتی همین ترس از مراجعه به مراکز درمانی، گاهی به تشدید بیماری افراد منجر می‌شود. در این شرایط خدمات پزشکی از راه دور می‌تواند خدمات حرفه‌ای و تخصصی به افراد متقاضی ارائه دهد. این اتفاق موجب می‌شود که درمان بسیاری از بیماری‌ها به تعویق نیفتد. خیلی از مردم فکر می‌کنند که خدمات تله مدیسین در دوران کرونا صرفا شامل ویزیت غیرحضوری بیمار است، در حالی که امروزه پیچیده‌ترین خدمات تشخیصی و درمانی نیز با کمک تله مدیسین، قابل ارائه است.»

غلام زاده به ساختار فعلی نظام درمانی در مناطق محروم کشور نیز گریزی می‌زند و می‌گوید: «در بسیاری از شهرهای محروم با کمبود جدی نیروهای متخصص و فوق تخصص مواجه هستیم. گاهی اعلام نتیجه یک آزمایش پزشکی یا تصویربرداری پزشکی، مدت ها طول می‌کشد، زیرا نیروی انسانی متخصص در برخی مناطق کشور وجود ندارد. با توسعه خدمات تله مدیسین، بسیاری از این مشکلات در مناطق محروم حل خواهد شد. شاید بسیار سخت باشد که مثلا چندین پزشک فوق تخصص را در یک شهر کوچک و محروم جذب کرد، اما توسعه خدمات تله مدیسین می‌تواند این اتفاق را محقق کند. در آن شرایط پزشک عمومی یا پرستار فعال در مناطق محروم می‌تواند بجای ارجاع بیمار به کلانشهرها از خدمات تله مدیسین، بهره ببرد و خدمات فوق تخصصی به بیماران ساکن این مناطق ارائه شود. بنابراین توسعه خدمات پزشکی از راه دور در ایامی غیر از دوران کرونا هم بسیار کارساز و موثر است.»

ضرورت توسعه زیرساخت‌های طرح «تله مدیسین»
برخی از اعضای جامعه پزشکی تاکید دارند که باوجود موثربودن خدمات پزشکی از راه دور باید شرایطی نیز فراهم شود که زیرساخت‌های اجرای طرح «تله مدیسین» فراهم شود.

محمد جهانگیری، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی نیز معتقد است که با وجود ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای اجرای طرح تله مدیسین، نیاز است که این زیرساخت‌ها ارتقا یابد. او می‌گوید: «زیرساخت‌های طرح خدمات پزشکی از راه دور (تله مدیسین) در سال‌های گذشته توسط وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی در کشور فراهم شده است. امروزه با توجه به شیوع بیماری کرونا و محدودیت تردد و کاهش مراجعه به مطب پزشکان، خدمات مراقبت پزشکی از راه دور بیشتر از گذشته مورد توجه مردم و سیاست‌گذاران نظام سلامت قرار گرفته است. خدمات مراقبت‌های پزشکی از راه دور (تله مدیسین) بر اساس پروتکل‌های خاص و قواعد مشخص انجام می‌شود تا مردم اطمینان کاملی از دریافت خدمات مناسب از این طریق داشته باشند.»

جهانگیری با اشاره به اهمیت ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای توسعه خدمات تله مدیسین، یادآور می‌شود: «زیرساخت اجرای طرح مراقبت‌های پزشکی از راه دور باید به گونه‌ای فراهم شود تا ناظران بتوانند به خوبی بر نحوه عملکرد پزشکان نظارت کافی داشته باشند تا مشکلات حقوقی و نحوه پرداخت‌ها، دارای قابلیت بررسی از سوی ناظران باشد.

نسخه‌نویسی الکترونیکی و پرداخت آن بر اساس شرایط خاص و پروتکل‌ها انجام می‌شود و در این زمینه، بسته‌هایی مانند مشاوره از راه دور نیز طراحی شده است.»

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی خاطرنشان می‌کند: «هنگام اجرای طرح تله مدیسین در ابتدا فرد بیمار برای معاینه اولیه باید به پزشک مراجعه حضوری داشته باشد و سپس در مراحل بعدی، مراقبت‌های پزشکی از راه دور برای پیگیری وضعیت بیماری قابلیت اجرایی دارد. در این راستا باید تمامی زیرساخت‌های لازم در این خصوص در کشور فراهم شود تا ناظران در زمینه تماس‌های گرفته شده از سوی مردم و تایید مستندات، دسترسی لازم را داشته باشند. مراقبت‌های پزشکی از راه دور بر اساس قانون برنامه ششم توسعه و بودجه سال ۹۹ انجام شده است و این طرح تحت نظر وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و دبیرخانه شورای عالی بیمه انجام می‌شود. همچنین امضای الکترونیکی نیز در حال حاضر در کشور انجام می‌شود و پزشکان در حوزه‌های مختلف می‌توانند امضای الکترونیکی خود را دریافت کنند.»

خدمات تله مدیسین در انتظار پوشش‌های بیمه‌ای
یکی از عمده چالش‌های پیش‌روی توسعه خدمات تله مدیسین، نبود پوشش بیمه‌ای است که موجب شده است همچنان پزشکی از راه دور نتواند در جایگاه واقعی خودش در نظام سلامت قرار بگیرد. خوشبختانه در چند هفته اخیر، خبرهایی مبنی بر عزم بیمه‌ها برای پوشش خدمات تله مدیسین شنیده می‌شود که در صورت تحقق این وعده‌ها، فصل جدیدی در حوزه ارائه خدمات پزشکی از راه دور، گشوده خواهد شد.

عبدالخالق کشاورزی، مدیرکل دفتر ارزیابی فناوری سلامت، استانداردها و تعرفه‌های وزارت بهداشت هم اعلام کرده که پوشش بیمه‌ای خدمات تله مدیسین یا پزشکی از راه دور در ستاد ملی مقابله با کرونا تصویب شده است.

او یادآور می‌شود: «خدمات تله مدیسین یا دور پزشکی بر اساس زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و مقررات حوزه سلامت و پوشش بیمه‌ای هر کشور بسیار متنوع است. این شیوه درمانی از خدمات مشاوره‌ای، گزارش‌های تصویربرداری و ویزیت از راه دور تا معاینه‌ها و خدمات پیچیده پزشکی را شامل می‌شود. خدمات تله مدیسین علاوه بر سرعت مناسب خدمات‌رسانی، باعث دسترسی عادلانه مردم به خدمات نیز خواهد شد. در شرایط اپیدمی مثل ویروس کرونا، تله مدیسین می‌تواند بزرگترین خدمت را به مراجعه‌کنندگان سرپایی داشته باشد و موجب کاهش تردد آنها به مراکز درمانی شود. همچنین دسترسی بیماران مناطق محروم به متخصصان در مراکز استان‌ها را نیز فراهم می‌کند.»

مدیرکل دفتر ارزیابی فناوری سلامت، استانداردها و تعرفه‌های وزارت بهداشت خاطرنشان می‌کند: «ستاد ملی مقابله با کرونا در اردیبهشت ماه مصوبه‌ای مبنی بر پوشش بیمه‌ای خدمات تله مدیسین و الزام به ارسال اسناد را به صورت الکترونیک تا خرداد ماه ابلاغ کرد که باعث تسهیل فرایند تله مدیسین می‌شود. استقبال و همراهی سازمان‌های بیمه گر و شورای عالی بیمه سلامت در این زمینه بسیار مناسب است. جلسات کارشناسی فشرده در حال انجام است که نتایج خوبی به همراه خواهد داشت. درخواست سازمان‌های بیمه گر در این زمینه، تدوین مقررات و استانداردهای خدمت و تواتر خدمات است که همه استانداردهای خدمت در مرحله اول از سوی معاونت درمان ابلاغ می‌شود. همچنین به صورت موازی، همکاران ما در حوزه بیمارستانی و فناوری اطلاعات در حال برگزاری جلسه‌های هماهنگی ایجاد زیرساخت با کمک سازمان‌های بیمه گر هستند.»

او تاکید می‌کند: «در صورت ایجاد زیرساخت نسخه نویسی الکترونیک، تحولی بزرگ در حوزه درمان ایجاد خواهد شد. در بسیاری از بیماری‌ها، ویزیت‌های دوم به بعد یا به اصلاح فالو آپ و تفسیر آزمایش‌ها و تمدید نسخه بیماران به راحتی با تله ویزیت قابل انجام است و نیازی نیست بیماران ساعت‌ها وقت جهت ایاب و ذهاب و نوبت‌های درمانگاهی تلف کنند. در این راستا حتما زیرساخت باید قابلیت ثبت مستندات جهت سازمان‌های بیمه‌گر و مراجع قانونی داشته باشد. به علاوه امکان نسخه پیچی به صورت الکترونیک و حتی تحویل دارو به وسیله پیک به درب منزل بیماران در این سیستم قابل تعریف و اجراست. قطعا پزشکان به خصوص در رشته‌هایی خاص و هم بیماران در صورت آسان بودن فرایند، استقبال خوبی از تله مدیسین خواهند کرد.»

کشاورزی تصریح می‌کند: «موضوع مهم دیگر تعریف سطح دسترسی به خدمات و همراهی با برنامه‌های حوزه بهداشت و پزشک خانواده در سطح یک است تا بی‌دلیل به مراجعه به سطوح بالای تخصص و فوق تخصص، نیاز نباشد. در این راستا پرونده الکترونیک بیماران نیز باید با ارتباط با سامانه‌های ارائه خدمات و پرونده الکترونیک حوزه بهداشت متصل باشد تا تجمیع اطلاعات انجام شود.»

استقبال وزارت بهداشت از توسعه خدمات تله مدیسین
با توجه به ایمنی بیمار و کاهش هزینه‌های درمانی، وزارت بهداشت بارها اعلام کرده است که از توسعه خدمات تله مدیسین، استقبال خواهد کرد.
چندی قبل، سعید نمکی، وزیر بهداشت نیز یادآور شد: «توسعه خدمات الکترونیک و تله مدیسین و پزشکی از راه دور در حال ساماندهی است و با استفاده از ظرفیت‌های موجود به سمت تله مدیسین می‌رویم. دلیلی ندارد یک فرد دیابتی مبتلا به فشار خون یا خیلی از افراد دیگر را هر روز به مطب بکشانیم تا کنترل شود. خدمات پزشکی از راه دور بسیاری از این خدمات را پوشش می‌دهد و باید به سمت نسخه نویسی و نسخه پیچی الکترونیک برویم. ما به شدت روی تله مدیسین، نسخه‌نویسی و نسخه پیچی الکترونیک کار می‌کنیم تا بیماران خاص و پرخطر را بتوانیم با تله‌مدیسین (دورپزشکی) مداوا کنیم. برای آینده نیز به فکر هوشمندسازی روز افزون اورژانس کشور هستیم. در این راستا هرچه بتوانیم اورژانس را هوشمندسازی و از تله مدیسین و ابزار و امکاناتی استفاده کنیم که سرعت عمل بیشتری را به مردم القا کنیم، قطعا موفق‌تر خواهیم بود.»

همچنین قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت نیز تاکید می‌کند: «اینکه بتوانیم برخی خدمات مانند تصویربرداری از راه دور را برای بیماران اورژانسی توسط پرستار یا فرد آموزش دیده انجام بدهیم تا پزشک متخصص از نقطه‌ای دورتر بتواند به طور مثال سونوگرافی را ببیند و گزارش را ارائه بدهد، این موضوع مورد نظر وزارت بهداشت است، اما هنوز به صورت رسمی شروع نشده است، زیرا مواردی در رابطه با پوشش بیمه‌ای نیز وجود دارد که باید حل شود. تله مدیسین یکی از برنامه‌های جدی وزارت بهداشت است. به طور مثال کلینیک مجازی می‌تواند بار مراجعه مردم را به صورت حضوری کم کند. بسیاری از خدمات سرپایی نیز باید با کمک کلینیک‌های دولتی و خصوصی از طریق پزشکی از راه دور (تله مدیسین) ارائه شود.»

با توجه به استقبال وزارت بهداشت از توسعه خدمات تله مدیسین و همچنین نیاز ضروری مردم به این خدمات در دوران کرونا، انتظار می‌رود که پوشش بیمه‌ای خدمات پزشکی از راه دور در اولویت قرار بگیرد. توسعه این خدمات می‌تواند سطح سلامت جامعه را به شکل قابل توجهی افزایش دهد و در دوران سخت کرونا، سیستم پشتیبان خدمات درمانی باشد.