آخرین پیمایش ملی کشور که مابین سالهای 89 تا 90 انجام شده است، نشان میدهد که قریب به 6/23 درصد از جمعیت ۱۴-۶۵ سال کشور از یک اختلال روانپزشکی رنج میبرند که نیاز به مداخلات دارند. اما متاسفانه این آمار پنهان میماند، چراکه رفتار این بیماران مانند یک بیمار قلبی نیست که ابایی از آشکار شدن بیماری خود نداشته باشد. این مشکل فرهنگی اجازه نمیدهد که به برخی مسائل به شکل روشن دسترسی داشته باشیم. قریب به 6/15 درصد از این آمار دارای اختلالات اضطرابی هستند که این اختلال در موقعیتهای مختلف زندگی روزمره خود را نشان میدهد. اختلالات خلقی نظیر افسردگی حدود 6/14 درصد و اختلالات مصرف مواد در این پیمایش در حدود 8/2 درصد است. جالب اینجاست که این آمار و اطلاعات تفاوت فاحشی با سایر کشورهای پیشرفته دنیا ندارد. نگاهی به آمارهای جهانی نشان میدهد که رده این اختلالات در حوزه روانپزشکی نزدیک به همین است. با توجه به این ارقام سوال اینجاست که ماموریت ما در حوزه وزارت بهداشت برای مقابله با آن چیست؟ ما سند جامع سلامت روان کشور را تدوین و در حوزه وزارت بهداشت تصویب و در زمان وزارت خانم دکتر دستجردی مصوب و به دانشگاههای علوم پزشکی کشور برای اجرا ابلاغ کردیم که در آن سند قید شده که برای سلامت روان جامعه چه برنامههایی اعم از آموزش، غربالگری، مداخلات روانشناسی و روانپزشکی باید انجام شود. این وظیفه بهعهده دانشگاهها گذاشته شده که در منطقه تحت پوشش خود بیماران افسرده را پیدا، بیماری آنان را پیگیری و یک مداخلات درمانی طبق پروتکلها برای آن انجام دهند. چیزی که پیش از این وجود نداشته است. برنامه سلامت روان در مناطق روستایی کشور از 25 سال قبل فعال بوده است اما در حوزه شهر این شرایط نبوده است. یکی از بستههای مهمی که درکنار سایر بستههای بهداشتی اعم از بسته سلامت خانواده در برنامه تحول نظام سلامت کشور در حال اجراست، بسته سلامت روان است که در آن تعاریفی در خصوص وظایف کارشناس مراقب سلامت خانواده ارائه شده است. توجه به این نکته ضروری است که تا به حال کارشناسی تحت عنوان کارشناس سلامت روان در فیلد بهداشت در حاشیه شهر وجود نداشته، اما در بسته تحول نظام سلامت این مقوله به این شکل تعریف شده که وزارت بهداشت برای هر ۲۰ هزار نفر تا ۵۰ هزار نفر و بسته به دسترسی مردم منطقه، یک کارشناس سلامت روان تعریف کرده تا بتواند درافسردگی و اضطراب مداخله کند. موضوع تغذیه نیز در بهداشت جای زیادی نداشته اما امروز از جایگاه پررنگی برخوردار است. برای این منظور یک بسته خدمتی برای کارشناس مراقب سلامت خانواده و یک بسته خدمتی برای پزشک و کارشناس سلامت روان با ماموریت یافتن بیماریهای روانی مراقبت از آنها و ارجاع آنها تعریف کردهایم. از دیگر برنامههای تعریف شده در حوزه سلامت روان در وزارتخانه میتوان به برنامه آموزش مهارتهای زندگی، آموزش مهارتهای فرزندپروری، برنامه تشخیص و مراقبت از بیماریهای روانپزشکی، برنامه پیشگیری از خودکشی و خشونت خانگی و برنامه پیشگیری و درمان سوء مصرف و کاهش آسیب اعتیاد اشاره کرد.
علی اسدی
معاون اجرایی دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت