سلامت

استانداردسازی خدمات درمانی نقطه‌ای است که دستیابی به آن از 2 کانال ابلاغ مسیر استاندارد درمان یا همان راهنماهای بالینی و همچنین ارزشیابی و اعتباربخشی بیمارستان‌ها میسر می‌شود. بحث اصلی بر سر اعتباربخشی است. فرایندی که از سال 90 بیمارستان‌های کشور را وارد یک رقابت کرد تا بر اساس ساختار فیزیکی، زیرساخت‌های بیمارستانی و درواقع مستنداتی که خود آنها ارائه می‌کردند، اعتباربخشی شده و به درجات مختلف اعم از ممتاز، درجه یک، دو و ... تقسیم‌بندی شوند. منتقدان از این شیوه اعتباربخشی ناراضی و ارزیابان به دنبال یک راه جدید برای بهبود سنجه‌ها بودند تا در آن به جای ارزش گذاشتن به سندسازی‌ها، به نتایج کار بیمارستان‌ها، عملکرد آنها و رضایتمندی بیماران توجه شود.
در ادامه و زمانی که برخی روسای بیمارستان‌ها نیز در صف منتقدان قرار گرفتند، وزارت بهداشت به خود آمد و اوایل زمستان سال گذشته، اخبار امیدوار کننده‌ای را از زبان معاون درمان خود با این مضمون مخابره کرد که در روش اعتباربخشی جدید، هر بیمارستانی که محیط امن‌تری برای بیماران فراهم سازد و درمان اثربخش‌تری ارائه دهد، درجه بالاتری کسب می‌کند. بگذریم از اینکه بعدها قرار شد در طرح جدید، نظارت به بخش غیر دولتی واگذار شود و سازوکار مبهم تامین اعتبار این اقدام، اعتراضات زیادی به پا کرد.
در این میان یکی از گروه‌های معترض به سازوکار قبلی اعتباربخشی، پرستاران بودند. چراکه ثبت حدود 2 هزار سنجه‌ اعتباربخشی بیمارستانی، وقت زیادی از آنها می‌گرفت و آنها را مجبور می‌کرد که در طول شیفت کاری خود، ضمن خدمت به بیماران، زمان زیادی را برای ثبت این سنجه‌ها صرف کنند. این مساله باعث شده بود که بیماران صحنه‌ای را ببینند که در آن پرستاران به جای رسیدگی به آنان، ساعت‌های طولانی در ایستگاه‌های پرستاری در حال نوشتن روی کاغذ هستند، لذا از عملکرد پرستاران گله‌مند می‌شدند و تصور می‌کردند که احتمالا پرستاران به آنان توجهی ندارند. ضمن اینکه این موضوع موجب خستگی و نارضایی خود پرستاران نیز شده بود.

موافقان چه می‌گویند؟
معاون پرستاری وزیر بهداشت، از شیوه جدید اعتباربخشی به مثابه یک تحول در کیفیت مراقبت‌های پرستاری یاد و اظهار امیدواری می‌کند که با کاهش محسوس ثبت سنجه‌ها، ارتقای کیفی مراقبت‌های بالینی از بیماران در اولویت قرار ‌گیرد. محمد میرزابیگی می‌گوید: «شیوه نامه اعتباربخشی بیمارستان‌ها، طی فرایندی تیمی و علمی با همکاری معاونت درمان و معاونت پرستاری وزارت بهداشت اصلاح شده است که با این اقدام سنجه‌های اعتبار بخشی در حوزه مراقبت‌های پرستاری تخصصی شده و به شدت کاهش یافته است؛ همچنین پرستاران در روزهای آینده و بعد از ابلاغ این شیوه‌نامه می‌توانند به جای ثبت سنجه های اعتباربخشی در ایستگاه پرستاری، بیشتر وقت خود را در بالین و در خدمت بیماران باشند.»

سندسازی به جای مستندسازی
یکی از ویژگی‌های مثبت اجرای فرایند جدید اعتباربخشی این است که هر دانشگاه در چند بیمارستان خود این طرح را به صورت پایلوت اجرا و وزارت بهداشت بعد از مشخص شدن نتایج پایلوت، با اعمال برخی اصلاحات آن را به صورت رسمی ابلاغ می‌کند. بیمارستان‌های تک تخصصی الزهرا و آیت‌الله طالقانی تبریز از جمله بیمارستان‌های پایلوت این طرح هستند.
رئیس هیات مدیره نظام پرستاری تبریز اجرای شیوه جدید اعتباربخشی بیمارستان‌ها را اتفاق مبارکی برای جامعه پرستاری می‌داند، مشروط به اینکه شفاف‌سازی بیشتری در مورد آن صورت گیرد. عبدالله صفری در گفت‌وگو با سپید ضمن اشاره به ابهامات زیاد این طرح، امکان بالای تفسیر به رای را یکی از این نقاط ابهام برمی‌شمرد و می‌گوید: «اگر 2 یا 3 نفر ارزیاب به بیمارستان‌ها مراجعه کنند، ممکن است نتایج مختلفی بگیرند.» وی معتقد است نسخه جدید فعلا غیرقابل استناد است، چراکه تنها پیش‌نویس آن به دانشگاه‌ها ابلاغ شده و هنوز قصد اجرایی شدن ندارد. صفری در خوش‌بینانه‌ترین حالت، نیم‌سال دوم سال جاری را زمان رسمی اجرای طرح جدید معرفی و تصریح می‌کند: «البته از آنجاکه اجرای این طرح هنوز در مرحله پایلوت است، خیلی نمی‌توان از آن ایراد گرفت. چراکه اصلاحات در آینده انجام خواهد شد.»
این عضو شورای‌عالی نظام پرستاری ضمن یادآوری اینکه فرایند اعتباربخشی قبلی به صورت بخش به بخش انجام می‌شد، توضیح می‌دهد: «به این صورت که پرستار مجبور بود در بخش، خط‌ مشی قریب به 30 سنجه را تنظیم و آنها را حفظ کند که این روش به دلیل فقدان اعتماد، بیشتر شبیه سندسازی بود تا مستندسازی.» وی ضمن انتقاد از اینکه این پرستاران مجبور بودند از انجام وظیفه اصلی خود که همان حضور بر بالین بیمار است کوتاهی کنند تا این خط مشی‌های 3 تا 4 صفحه‌ای را کامل کنند، خاطرنشان می‌کند: «حتی سنجه‌هایی را که نوشته بودند نیز به صورت صددرصد عملیاتی نمی‌شد و بیشتر زحمات آنها به هدر می‌رفت. اما همینکه امروز تعداد سنجه‌ها کم شده، فرصت بیشتری در اختیار پرستاران قرار می‌دهد تا به بیماران رسیدگی کنند. کمااینکه بیشتر این وظایف به سرپرستار محول شده و سرپرستار این خط مشی‌ها را آماده و دفتر پرستاری نیز بر آن نظارت می‌کند.» صفری ادامه می‌دهد: «البته در روش جدید، کماکان سنجه‌های اساسی مثل آموزش بیمار، ارزیابی اولیه و تشخیص پرستاری به قوت خود باقی است تا پرستار بداند بیمار او چه مشکلی دارد. ضمن اینکه واحد حاکمیت بالینی و بهبود کیفیت پررنگ شده و اگرچه هنوز ترکیب اعضای بهبود کیفیت یا مدیریت اجرایی مشخص نشده، اما در هر حال واحد بهبود کیفیت وزن خوبی پیدا کرده است.»

مخالفان چه می‌گویند؟
در این میان اما برخی متولیان نظام پرستاری کشور، اجرای طرح جدید اعتباربخشی بیمارستان‌ها را اتفاق چندان بزرگی برای جامعه پرستاری نمی‌دانند. رئیس کل سازمان نظام پرستاری یکی از این افراد است که به سپید می‌گوید: «مسئله اصلی اینجاست که اگر مسئولین به دنبال افزایش کیفیت ارائه خدمت پرستاران هستند، نیازی به پیش‌بینی این ‌همه فرمول‌های وقت‌گیر نیست. چراکه جامعه پرستاری در این شرایط، بیشتر از همه‌ چیز به توجهی توام با احترام و ایجاد حس اطمینان نیاز دارد.»
علی محمد آدابی ادامه می‌دهد: «متاسفانه این سنجه‌ها تا الان بیشتر موجب رکود کاری و ایجاد تنش میان همکاران شده است. به طوری که با افزایش شکاف پرداختی بین رده‌های مختلف پرستاری از جمله پرستاران با مسئول بخش، سوپروایزرها و مدیران پرستاری بیمارستان، بیشتر نوعی حس ناامیدی را القا کرده است. اگر در قالب روحیه کار تیمی، به پرستاران توجه شود، آنها به مراتب بیشتر از اینکه این سنجه‌های اعتباربخشی بتواند جواب دهد، قادر خواهند بود کیفیت ارائه خدمات خود را افزایش دهند.»
وی معتقد است که سنجه‌های اعتباربخشی به اهرمی تبدیل شده است که اگر احیانا پرستاری حق خود را مطالبه کرد، از لایه‌های مختلف مدیریت پرستاری به نوعی تحت فشار قرار گرفته و نتواند حقوق خود را مطالبه کند.
آدابی این روند را باعث تاسف می‌داند و تصریح می‌کند: «در صورتی که جا داشت، اگر این چنین اهرمی در اختیار مدیران پرستاری است، از آن به نوعی استفاده کنند که در میزان پرداختی‌های آنها نیز تاثیر گذار باشد و این پرداختی‌ها با ارزیابی و نظر تیم صورت گیرد. کمااینکه تا امروز هیچ گونه نظرخواهی و ارزیابی برای پرداخت از سوی لایه‌های مختلف مدیریتی صورت نگرفته و این به نوعی اجحاف محسوب می‌شود.»

راهکار چیست؟
رئیس کل سازمان نظام پرستاری بهترین راهکار برای حل مشکلات پرستاران را در این می‌داند که مدیران پرستاری طی یک همکاری و تفاهم میان دانشگاه و هیات‌مدیره‌های نظام پرستاری استان‌ها و شهرستان‌ها، از بین پرستاران انتخاب شوند. به گفته وی اگر این اتفاق بیفتد شایسته‌ترین‌ها، منظم‌ترین‌ها، مردمی‌ترین‌ها و منصف‌ترین‌ها از بین کادر پرستاری انتخاب می‌شوند و طبیعتا بیشترین همکاری را در راستای ارائه خدمت به بیماران و تامین سلامت جامعه به عهده خواهند داشت.»