مریم سادات کاظمی
شادابی و طراوت پوست یکی از تمایلات همیشگی بشر بوده و معمولا افراد سعی دارند زیبایی ظاهری را حفظ کنند. اما گاه ویژگیهای ظاهری تحتتاثیر شرایط مختلف مانند تغییرات هورمونی و... قرار میگیرد که حس ناخوشایندی بهوجود میآورد. یکی از این ویژگیها، افزایش چربی پوست است که معمولا با حالت براقیت غیرمعمول چهره دیده میشود. افرادی که پوست چرب دارند معمولا از حس تمیز نبودن پوست ناراحت هستند و روشهای شستوشو و شویندههای مختلف را امتحان میکنند. اما همیشه موفق نیستند و معمولا نیاز به مراقبتهای منظم و مصرف دارو دارند چراکه چربی پوست زمینه آکنه را تشدید میکند. با این مقدمه به پرسش یکی از خوانندگان «سلامت» پرداختهایم:
«من یک مرد ۳۲ ساله هستم و از مشکلات پوستی زیادی رنج میبرم. پوست صورتم خیلی چرب است و منافذ آن بزرگ شدهاند. این مسئله همیشه باعث ناراحتیام بوده، چراکه هر روز مجبورم با درخشش زیاد صورت و چربی اضافی کنار بیایم. بهعلاوه، جوشهای سرسیاه بهطور مداوم روی پوستم ظاهر میشوند، حتی وقتی که فکر میکنم همهچیز تحتکنترل است.
برای حل این مشکلات، همیشه از محصولات مختلف مراقبت از پوست استفاده کردهام؛ اما متاسفانه هنوز نتیجهای که دنبالش هستم را نگرفتهام. هیچکدام از این محصولات نتوانستهاند جلوی این درخشش غیرقابل کنترل را بگیرند یا منافذ پوست را کوچکتر کنند. حتی گاهی حس میکنم که بیشتر از قبل، پوست صورتم چربتر و منافذ بزرگتر شدهاند.
این وضعیت واقعاً برای من آزاردهنده است، بهویژه وقتی که باید در موقعیتهای اجتماعی قرار بگیرم و احساس میکنم که پوست صورتم تحتتاثیر ظاهر ناخوشایند قرار میگیرد. به همین دلیل به دنبال درمانهای موثری هستم که بتواند هم چربی پوست را کنترل کند و هم بافت پوستم را بهبود بخشد.»
نگاه متخصص پوست
دکتر سیدمسعود داوودی/ دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بقیها... (عج)
چربی پوست شدید یا عدمکنترل آن با وجود مراقبتهای اصولی، نیاز به تجویز داروهای خوراکی دارد
- آقای دکتر، لطفا در ابتدا بفرمائید پوست چرب چه ویژگیهایی دارد؟
اصطلاح «پوست چرب» به وضعیتی اطلاق میشود که پوست فرد پس از شستوشو بهسرعت حالت چرب و روغنی پیدا میکند و سنگینی خاصی روی پوست احساس میشود. افراد دارای این نوع پوست معمولاً پس از استحمام نیز حس میکنند که پوست و موهایشان کاملاً تمیز نشده است. این حالت باعث میشود بسیاری از این افراد به دوش روزانه و استفاده مکرر از شامپوها و شویندههای بدن روی آورند.
برای تشخیص ساده پوست چرب، کافی است به براقیت پوست، بهویژه در ناحیه پیشانی، توجه شود. در این افراد، حتی پس از شستوشو، چرببودن پوست
بهوضوح قابلمشاهده است
- آیا چربی پوست با سن ارتباط دارد؟
چربی پوست بهطور مستقیم با سن مرتبط است. شایعترین دوران چرببودن پوست معمولاً حوالی دوران بلوغ و جوانی است. در این دوره، افزایش هورمونهای جنسی موجب فعالشدن غدد چربی پوست میشود. پیش از بلوغ، پوست اغلب خشکتر است و پس از آن بهتدریج حالت چرب به خود میگیرد. با ورود به میانسالی و سپس سالمندی، فعالیت غدد چربی کاهش یافته و پوست دوباره به سمت خشکی متمایل میشود. البته باید توجه داشت که شدت چرب یا خشکبودن پوست در افراد مختلف متفاوت است و عوامل ژنتیکی، هورمونی و محیطی در آن تاثیر دارند. همچنین، چربی پوست در آقایان معمولاً بیشتر از خانمها مشاهده میشود، که این نیز به تفاوتهای هورمونی بین دو جنس بازمیگردد.
- عوامل محیطی و سبک زندگی تا چه حد در چربی پوست تاثیر دارند؟
عوامل محیطی و سبک زندگی تاثیر قابلتوجهی بر چربی پوست دارند. اگرچه استرس و تغذیه نقش مستقیمی در افزایش چربی پوست ایفا نمیکنند، شرایط آبوهوایی گرم و شرجی میتوانند بهدلیل افزایش تعریق، چربی پوست را تشدید کنند. در این شرایط، چربی بههمراه تعریق به سطح پوست میآید و بهدلیل وزن مولکولی کمتر چربی نسبت به آب، پوست ظاهری چربتر پیدا میکند. بنابراین، در فصول گرم مانند تابستان یا زندگی در اقلیمهای گرم و مرطوب، نمود چربی پوست بیشتر دیده میشود.
از سوی دیگر، شغل نیز میتواند در چربشدن پوست موثر باشد. فعالیت در مشاغلی مانند مکانیکی، تعویض روغن، آشپزخانهها، پمپبنزین و موقعیتهای مشابه بهدلیل تماس مداوم با بخارات چربی، معمولاً باعث افزایش چربی روی سطح پوست میشود. این نشان میدهد که عوامل محیطی و شغلی در مقایسه با مواردی مانند استرس، تاثیر بیشتری بر میزان چربی پوست دارند.
- افزایش چربی پوست میتواند تحتتاثیر بیماریها یا مصرف داروها باشد؟
بله، افزایش چربی پوست میتواند تحتتاثیر برخی بیماریها یا مصرف داروها رخ دهد. برای مثال، مصرف داروهای مرتبط با درمان زخم معده و اعصاب ممکن است فعالیت غدد چربی را افزایش دهد و باعث چربتر شدن پوست شود. همچنین، بیماریهایی مانند پارکینسون میتوانند زمینهساز ترشح بیشازحد چربی در پوست شوند. در این موارد، تغییرات هورمونی یا اختلالات عملکردی بدن، نظیر آنچه در بیماری پارکینسون مشاهده میشود، میتوانند منجر به تحریک غدد چربی و افزایش تولید سبوم شوند. این عوامل نشان میدهند که شرایط داخلی بدن، مانند بیماریها یا مصرف برخی داروها، میتوانند بهاندازه عوامل محیطی در تغییر چربی پوست نقش داشته باشند.
- آیا افرادی که پوست چرب دارند ممکن است مستعد بیماریهای دیگر پوست باشند؟
اگرچه پوست چرب بهخودیخود بیماری محسوب نمیشود، اما میتواند زمینهساز برخی مشکلات پوستی شود. تجمع چربی روی سطح پوست شرایط ایدهآلی برای رشد میکروبها و قارچهای ذرهبینی ایجاد میکند که این امر ممکن است به بروز یا تشدید بیماریهایی نظیر آکنه، جوشهای چرکی، کورک، شوره سر و حتی خارش پوست سر منجر شود. آکنه و جوشهای دوران بلوغ یکی از شایعترین مشکلات مرتبط با پوست چرب هستند، زیرا چربی اضافی منافذ پوست را مسدود کرده و زمینه التهاب و عفونت را فراهم میکند. همچنین، چربی بیشازحد میتواند شوره سر را تشدید کند، زیرا قارچهای مرتبط با این مشکل در محیطهای چرب بهتر رشد میکنند. بنابراین، اگرچه چربی پوست برای برخی افراد آزاردهنده است، اما مدیریت آن میتواند از بروز بسیاری از این مشکلات جلوگیری کند.
- افراد دارای « پوست چرب» چه نکاتی را در زمان شستوشو باید رعایت کنند؟
افراد دارای پوست چرب باید در زمان شستوشو به چند نکته کلیدی توجه کنند. استفاده از شویندههای معمولی ممکن است برای کسانی که چربی پوست خفیفی دارند کافی باشد، اما در مواردی که چربی پوست شدیدتر است، بهتر است از شویندهها یا شامپوهای مخصوص پوست چرب استفاده کنند. این محصولات معمولاً حاوی ترکیباتی هستند که توانایی بیشتری در حلکردن چربی دارند و به پاکسازی بهتر کمک میکنند. یکی از توصیههای مهم برای این افراد، نگهداشتن شوینده یا شامپو روی پوست برای چند دقیقه پیش از آبکشی است. این کار به ترکیبات شوینده اجازه میدهد تا چربیهای اضافی را بهخوبی تجزیه و سطح پوست را بهتر تمیز کنند. رعایت این نکات میتواند به کنترل بهتر چربی پوست و کاهش مشکلات مرتبط مانند براقیت یا انسداد منافذ کمک کند.
- آیا شستوشو با آب خیلی گرم برای کاهش چربی پوست راهکار مناسبی است؟
واضح است که آب خیلی گرم یا داغ باعث میشود چربی پوست در اثر حرارت، بیشتر و بهتر تمیز شود اما حرارت بیش از حد میتواند به پوست آسیب برساند و زمینهساز التهاب پوست شود. گرچه نمیتوان حس پاکشدن بهتر چربی با آب داغ را نادیده گرفت اما باید دانست که حرارت زیاد آب و استحمام طولانی با آب داغ زمینهساز مشکلات پوستی خواهد بود. بهعبارتی، شستوشو با آب داغ شرایطی شبیه آفتابسوختگی ایجاد میکند.
بهطور کلی، از نظر اصول سلامت پوست و مو توصیه میشود شستوشوی صورت و بدن با آب ولرم مایل به خنک باشد. این مسئله در مورد افرادی که پوست خشک دارند بسیار مهم است اما افراد دارای پوست چرب نیز بهتر است رعایت نمایند.
- افرادی که پوست چرب دارند باید روزانه استحمام کنند؟
استحمام روزانه تا حدودی مشکل بهنظر میرسد و ممکن است فرد در موقعیتهایی مانند سفر این شرایط را نداشته باشد. معمولا افراد دارای پوست چرب برای اینکه حس بهتری داشته باشند گاه مجبورند که هر روز دوش بگیرند اما ایدهآل این است که استحمام یک روز در میان باشد. در صورت استحمام روزانه ضرورتی برای استفاده از شویندهها نیست و معمولا فرد با توجه به سطح چربی پوست میتواند فواصل حمام و استفاده از شویندهها را تشخیص دهد.
- چه اقدامات درمانی برای بهبود پوست چرب توصیه میشود؟
اصول درمان برای افرادی که پوست چرب دارند و از جوشهای پوستی و منافذ باز رنج میبرند، متناسب با شدت این مشکلات است. گاهی ممکن است چربی پوست با استفاده از شویندههای مناسب پوست چرب و کرمهای لایهبردار بهبود یابد. استفاده از کرمهای لایهبردار نیز در بعضی موارد برای صورت تجویز میشود که باعث ایجاد حالت خشکی شود.
اما در موارد شدید یا عدم پاسخ به این مراقبتها، ممکن است متخصص پوست مصرف داروهای خوراکی ایزوترتینوئین را لازم بداند که دوز دارو نیز با توجه به شدت مشکل تعیین خواهد شد تا چربی پوست و جوشهای زیرپوستی بهتدریج بهتر شود. استفاده از این داروها تا حدودی در بهبود منافذ باز پوستی نیز موثر است.
- مصرف داروی خوراکی تا چه مدت باید ادامه یابد؟
مصرف این داروها معمولا طولانیمدت است زیرا فرد سالهای متمادی چربی پوست دارد؛ مگر اینکه فرد به دلایلی امکان ادامه مصرف دارو را نداشته باشد که دارو قطع میشود. اما بهطور کلی، روند درمان به این شکل است که بهتدریج فواصل مصرف دارو طولانیتر شده و دوز دارو کاهش مییابد تا حالت چربی پوست بهبود یابد و نگرانی از مصرف مداوم دارو نیز برطرف گردد.
- آیا افراد با زمینه پوست چرب نیازی به استفاده از کرم مرطوبکننده دارند؟
طبیعتا افراد دارای پوست چرب نیازی به چربکنندهها ندارند. اما این افراد نیز در مواقعی ممکن است دچار خشکی پوست شوند. بهعنوان مثال، زمانی که فرد بهرغم چربی پوست دچار آفتابسوختگی یا آسیبهای پوستی شده، در مراحل بهبودی متوجه خشکی پوست خواهد شد که در این موارد گاه نیاز به استفاده از کرمهای مناسب است.
همچنین بعضی از افراد، پوست مختلط دارند که بهخصوص در ناحیه صورت مشهود است. پوست این افراد در قسمت مرکزی چرب و در حاشیهها خشک است. در چنین مواردی نیز لازم است در قسمتهای خشک پوست از کرم مرطوبکننده استفاده شود.
نکته دیگر مرتبط با شغل فرد است. افرادی که در محیطهای مرطوب مانند استخر کار میکنند یا شستوشوی زیاد دارند، علیرغم چرببودن پوستشان ممکن است تحتتاثیر شرایط شغلی بهتدریج دچار خشکی پوست شوند.
بهطور کلی، تحت شرایط مختلف امکان دارد افراد دارای پوست چرب نیز از کرمهای مرطوبکننده و آبرسان استفاده نمایند. البته کسانی که مستعد جوش و آکنه هستند لازم است مرطوبکنندهها و آبرسانهای مخصوص پوست آکنهای را انتخاب کنند که منجر به تشدید آکنه نشود.
نگاه متخصص پوست
دکتر معصومه روحانینسب/ دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
درمان جوشهای سرسیاه مانع از التهاب و تشدید آنها میشود
«آکنه» یا «جوش پوستی» در دختران و پسران از زمان بلوغ ظاهر میشود که بهدلیل شیوع بالا میتوان جزء روند طبیعی مرتبط با سن در نظر گرفت. بروز آکنه معمولا تا 25 سالگی ادامه مییابد و گاهی پس از 30 سالگی نیز همچنان وجود دارد.
این ضایعات پوستی با توجه به نوع، شدت و وسعت تقسیمبندی میشوند. اولین مرحله شروع آکنه، جوشهای سرسیاه و سرسفید یا کمدونها هستند که التهاب ندارند. در مرحله بعد، جوشهای قرمز یا پاپول و جوشهای چرکی یا پاسچول ظاهر میشوند. زمانی که شدت این ضایعات پوستی افزایش یابد، ظاهر کیستیک پیدا میکنند.
اگر جوشهای سرسیاه درمان نشوند، ممکن است بهدنبال هر نوع استرس، تغییر چرخه قاعدگی یا تغذیه نامناسب دچار التهاب شده و جوشهای التهابی بهوجود آیند. از همینرو حتی بهتر است با بروز جوشهای پوستی در مراحل اولیه بهشکل کمدون نیز درمان مناسب انجام شود.
هر نوع کرم و محصول مراقبت پوست باید متناسب با میزان چربی و آکنه باشد
در مورد عوامل تشدید آکنه علل مختلفی دخیل است. زمینه ژنتیکی و خانوادگی در ایجاد و تشدید آکنه حتی در نوع و شدت و زمینه ایجاد جوشگاه تاثیرگذار است.
تغذیه نیز عامل موثر در این زمینه است و خوردن موادغذایی سرشار از قند مانند شکلات، آجیل، شیر و بسیاری از خوراکیهای دیگر میتواند در تشدید آکنه نقش داشته باشد.
مصرف بعضی داروها و مکملهای حاوی ویتامینB نیز در این زمینه تاثیر دارد. استرس نیز جزء عوامل تشدیدکننده محسوب میشود.
یکی از علل مهم تشدید کمدونها، نوع روتین یا مراقبت پوستی است. اگر مرطوبکننده، ضدآفتاب یا کرمهای آرایشی که مدت طولانی روی پوست باقی میماند یا متناسب با نوع پوست نباشد، زمینهساز تشدید این ضایعات پوستی خواهد بود.
گاه فرد بهرغم اینکه پوست چرب دارد، از احساس خشکی و دهیدراتهشدن پوست ناراحت است. در این موارد، آبرسان و کرمهای مرطوبکننده مناسب پوست چرب باید تجویز شود. این نکته در مورد کرم ضدآفتاب نیز بسیار اهمیت دارد زیرا بهدلیل باقیماندن طولانی روی پوست باید فاقد چربی باشند. افراد مستعد این مشکل باید تا حد امکان از کرمهای آرایشی و کرمپودر صرفنظر کنند.
انتخاب هر اقدام درمانی بهبود آکنه باید تحتنظر متخصص پوست باشد
درمانهای موضعی بر پایه رتینوئیک اسید مانند ترتینوئین جزء درمانهای انتخابی است و به کاهش ضخامت لایه شاخی پوست کمک میکند. اگر فرد پوستی بسیار حساس دارد میتواند بهعنوان جایگزین از رتینول یا AHA (آلفا هیدروکسی اسید) استفاده کند.
پیلینگهایی که به بهبود کمدونها کمک میکنند مانند پیلینگ اسید سالیسیلیک جزء روشهای بعدی درمان است.
تخلیه کمدونها با استفاده از تکنیک خاص و وسیلهای بهنام کمدون اکسترکتور نیز یکی دیگر از روشهای درمان است.
حتما باید بهخاطر داشت که فیشیال که امروزه رواج گسترده پیدا کرده در بسیاری موارد بهروش نادرست انجام میشود و استفاده از کرمها، روغنها یا ماساژ برای پوستی که کمدون زیاد دارد، مناسب نیست.
کنترل چربی و آکنه همزمان با درمان منافذ باز پوست اهمیت دارد
نگاه متخصص پوست
دکتر آزاده گودرزی/ دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
منافذ باز پوستی یکی از مشکلات شایع، بهویژه در افرادی با پوست چرب است. این وضعیت گاهی با ظاهری شبیه به پوست پرتقالی یا همراه با اسکارهای ظریف و فرورفتگیهایی روی پوست دیده میشود که میتواند برای بسیاری افراد آزاردهنده باشد. بروز منافذ باز معمولاً در افرادی که چربی پوست بالا، آکنه یا ضایعات پوستی دارند، بیشتر است و برای بهبود آن باید همزمان به کنترل چربی و درمان این مشکلات پرداخت.
استفاده از کرمهای حاوی آلفاهیدروکسی اسید (AHA) یا رتینوئیدهای موضعی میتواند در بهبود منافذ باز موثر باشد. برای موارد شدیدتر، داروهای خوراکی مانند ایزوترتینوئین (راکوتان) با دوز مشخص، تحتنظر پزشک، به کاهش چربی پوست و کوچکترشدن منافذ کمک میکنند.
روشهای دستگاهی نیز نقش مهمی در بهبود این مشکل دارند. درمانهایی مانند میکرونیدلینگ، مزوتراپی، لیزرهای فرکشنال مانند CO2 فرکشنال و اِربیوم، یا لیزرهای جوانسازی مانند کیوسوئیچ و پیکو، تاثیر قابلتوجهی در کاهش منافذ باز و بهبود ظاهر پوست دارند. این روشها بهویژه در افرادی که علاوه بر منافذ باز، جوشگاههای ظریف پوستی دارند، نتایج مطلوبی به همراه میآورند.
در نهایت، کنترل چربی پوست، درمان پاتوژنهای پوستی و مدیریت مشکلاتی مانند آکنه، همراه با استفاده از داروهای موضعی و روشهای درمانی پیشرفته، میتواند ظاهر پوست را بهطور قابلتوجهی بهبود بخشد و از آزاردهندگی منافذ باز بکاهد.
در موارد شدید که منافذ باز پوستی با جوشگاههای ظریف همراه است، روشهای درمانی دستگاهی و لیزرها میتوانند بهطور ویژه نتایج قابلتوجهی ارائه دهند. این تکنیکها به بهبود بافت پوست، کاهش منافذ باز و ترمیم جوشگاهها کمک میکنند. چنین روشهایی با تحریک تولید کلاژن و بازسازی سلولی، ظاهر پوست را بهبود داده و آن را صافتر و یکدستتر میکنند.