سلامت

در دوران کرونا، بازار تجویزهای خودسرانه دارویی و درمانی کاملا داغ شده است. عده‌ای با جعل عنوان طبیب سنتی، مدعی درمان کرونا هستند و عده‌ای دیگر نیز تلاش می‌کنند که از آب گل آلود کرونا، ماهی بگیرند و داروهایی با اثرات نامشخص را به عنوان دوای کرونا به مردم بفروشند.

در این بین، وزارت بهداشت و کارشناسان نظام سلامت بر ضرورت استفاده از ظرفیت‌های علمی طب سنتی برای درمان کرونا تاکید دارند. در عین حال بر این موضوع نیز کاملا اتفاق نظر دارند که باید با افراد متخلف و سودجو که ادعای درمان کرونا را دارند، برخورد قانونی شود.

سعید نمکی، وزیر بهداشت نیز به آخرین دستاوردهای طب ایرانی در مهار کرونا اشاره می‌کند و در جلسه بررسی بهره‌مندی از ظرفیت‌های طب ایرانی برای درمان کرونا یادآور می‌شود: «در حال حاضر داروهای شیمیایی که برای درمان کرونا در سایر کشورها آزمایش و تولید شده در کشور مجوز تولید دارند. در عین حال چهار داروی گیاهی و طب سنتی موثر در درمان کرونا نیز مجوز تولید کسب کرده‌اند.»

نمکی با تاکید بر اینکه دانشجویان ما باید طب سنتی را بشناسند، تاکید می‌کند: «کمیته‌ای ملی با حضور صاحب‌نظران برای احیای جنبه‌های علمی طب سنتی جهت آشنایی دانشجویان با مکتوبات بازمانده از دانشمندان گذشته علوم باید تشکیل شود. در ابتدای حضورم در وزارت بهداشت نیز تاکید کردم که دانشجویان باید فرق طبیب و حکیم را بدانند و پزشکان کشور باید ابن سینا، رازی و سایر شخصیت‌های علمی تاریخ طب ایرانی را بشناسند. مکلف هستیم برای شناساندن حکیمان ایرانی، واحد درسی تصویب کنیم.»

او با اشاره به حکم مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، خاطر نشان می‌کند: «در این حکم بر لزوم تشکیل کمیته‌ای ملی با حضور صاحب‌نظران این حوزه جهت احیای جنبه‌های علمی طب سنتی و ارائه راهکارهای خردمندانه در استفاده آن در نظام سلامت، تعریف واحدهای آموزشی جهت آشنایی دانشجویان با مکتوبات بازمانده از دانشمندان گذشته علوم پزشکی کشور، تخصیص بودجه در دانشگاه‌های کشور جهت پژوهش در جنبه‌های مختلف طب سنتی کشور و آشتی بین اندیشمندان کشور و تفاهم و وفاق ملی در استفاده عالمانه و حکیمانه از این ابزار ارزشمند تاکید کرده‌ام.»

وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه با تعجیل نسنجیده در این راه موفق نخواهیم شد، خاطرنشان می‌کند: «دانشجوی ما باید ابن‌سینا را بشناسد و از دیرینه طب در ایران، آگاهی کامل داشته باشد. البته نباید به دوران قبل برگشت، بلکه باید بتوانیم اندیشه‌های ابن سینا را به دوران خود بیاوریم. همچنین ادغام طب سنتی در نظام شبکه‌ بهداشت نیز دستاورد بزرگی در مسیر توسعه این طب است. همچنین برای اولین بار در کشور ویزیت مصوب برای طب سنتی در شورای عالی بیمه به تصویب رسید.»

طب ایرانی چگونه می‌تواند به مهار کرونا کمک کند؟

در برخی کشورها با تکیه بر توان طب سنتی خود تلاش می‌کنند که با بیماری کرونا مقابله کنند. کشور چین را می‌توان از جمله کشورهای موفق در این حوزه دانست. ما نیز می‌توانیم با تکیه بر توان طب چند هزار ساله ایرانی در مسیری گام برداریم که از ظرفیت این طب در مهار کرونا بهره ببریم.

علی رحیمی خواه، متخصص طب سنتی نیز در گفتگو با سپید به جایگاه طب سنتی ایرانی در فرآیند پیشگیری و درمان کرونا می‌پردازد و می‌گوید: «از نگاه طب سنتی، یکی از عوامل مهم در انتقال بیماری، مولفه هوا و عامل دیگری، غذا است. اگر این دو عامل کنترل شود، انتقال ویروس کرونا محدود خواهد شد. در این راستا اولین عامل برای جلوگیری از بیماری، حفظ صحه است که به عنوان پیشگیری شناخته می‌شود. مثلا در دوران قدیم نیز گاهی از شال و کلاه برای جلوگیری از انتقال بیماری استفاده شده است که امروزه به اسم ماسک می‌شناسیم. درواقع، طب سنتی برای کنترل بیماری‌های مسری، تجربه طولانی دارد.»

او یادآور می‌شود: «مشاهدات نشان می‌دهد بیمارانی که چاق‌تر هستند و چربی خون بالاتری دارند، در برابر درمان بیماری کرونا آسیب‌پذیرتر هستند. اگر توجه کرده باشید اغلب افراد سالمندی که به کرونا مبتلا و سپس درمان شده‌اند، افرادی بودند که علایم چاقی مفرط در آنها دیده نمی‌شود. بنابراین می‌توان گفت که افراد چاق در برابر کرونا، آسیب پذیرترند. در همین زمینه، طب سنتی برای کاهش چربی خون و افزایش ایمنی بیمار برای مقابله با کرونا، راهکاری ساده و علمی دارد. توصیه متخصصان طب سنتی این است که یک قاشق سماق نکوبیده را با یک لیوان آب بجوشانیم تا آب نصف شود و سپس آب را صاف کرده و روزی یک یا دوبار بنوشیم. قطعا این روش ساده، تاثیر زیادی در افزایش سیستم ایمنی بدن افراد چاق خواهد داشت. استفاده از این چاشنی سنتی ساده ولی بسیار مفید، هم یک روش پیشگیری و هم یک روش درمان کرونا است که منطق علمی دارد.»

رحیمی خواه با انتقاد از جایگاه فعلی طبیبان سنتی در نظام سلامت ایران، گلایه می‌کند: «متاسفانه هنوز در کشور ما بیمارستان طب سنتی وجود ندارد، در حالی که حدود هزار و 700 سال قبل اولین بیمارستان آموزشی جهان به نام جندی شاپور در حوالی دزفول، تاسیس شد.»

او تصریح می‌کند: «اگر قرار است از طب سنتی در درمان کرونا استفاده شود، در این روش درمانی باید بیمار تحت نظر طبیب سنتی در بیمارستان باشد. در این راستا چارچوب درمان بیمار مبتلا به کرونا با اتکا به قوانین طب سنتی هم باید منطبق باشد. این مسیرهای درمانی دقیق و علمی می‌تواند در بیمارستان طب سنتی ایرانی، اجرایی شود. حضور ناظران و متخصصان طب سنتی، تشکیل پرونده‌های پزشکی قابل رصد و افزایش کیفیت درمان در صورت راه‌اندازی این بیمارستان محقق خواهد شد.»

این متخصص طب سنتی انتقاد می‌کند: «متاسفانه از ظرفیت طب سنتی ایرانی در درمان کرونا استفاده نشده است، در حالی که ما معتقدیم طب سنتی ایرانی و طب نوین، رفیق همدیگر هستند و نه رقیب. این دو طب باید مکمل هم باشند و در کنار هم برای پیشگیری و درمان کرونا فعال باشند. انکار قابلیت هر کدام از این طب‌ها در درمان کرونا، منطق علمی ندارد.»

تلفیق طب سنتی و مدرن برای درمان کرونا

شکی نیست که بهترین راه برای مهار کرونا، تاکید بر پیشگیری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. در مسیر درمان کرونا نیز تلفیق طب سنتی و مدرن می‌تواند بسیار راهگشا باشد.

سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هم با اشاره به اهمیت توجه به طب ایرانی، تاکید می‌کند: «طب سنتی و یا بهتر بگوییم طب ایرانی حکمت مبنا است. تاریخ بسیار گسترده‌ و روش‌های علمی و موثر برای درمان انواع بیماری‌ها در جهان دارد. اینکه گاهی از آن با تعابیر تحقیر کننده یاد می‌شود، جای تعجب دارد. تقلیل طب سنتی به دمنوش و انواع گیاهان درمانی، باوجود دامنه گسترده طب سنتی، واقعا جای تعجب دارد.»

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد صدور مجوز برای تولید داروهای سنتی برای درمان کرونا نیز یادآور می‌شود: «از ۳۰ داروی طب ایرانی (سنتی) پیشنهاد شده برای درمان کرونا، تاکنون چهار دارو موفق به کسب مجوز شده‌اند. از آن طرف داروهای پیشنهادی طب مدرن برای درمان کرونا نیز مسیر علمی و دقیقی را طی می‌کنند که ضرورت دارد برای تنویر افکار عمومی اطلاع‌رسانی لازم صورت گیرد.»

همچنین محمدرضا شمس اردکانی، دبیر کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی هم با اشاره به ظرفیت طب سنتی در درمان کرونا، خاطرنشان می‌کند: «تاکنون ۹ ویدیو کنفرانس با پزشکان درگیر با کرونا در چین برگزار شده است. مسئولان تیم پزشکی درمان کرونا در ووهان چین تاکید داشتند که در درمان ۹۰ درصد بهبودیافتگان از تلفیق طب سنتی و طب مدرن همزمان استفاده شده است. با جلوگیری از حرکت‌هایی که بر ضد طب سنتی انجام می‌شود، دیگر نیاز به تقویت آن نداریم. پیشنهاد می‌کنیم در کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا یک گروه پنج نفره طب سنتی با حضور نماینده وزارت بهداشت عضویت داشته باشند. طب سنتی برای خودمراقبتی و سبک زندگی در دوران کرونا حرف جدی دارد. باید طب سنتی را در دانشگاه‌ها تقویت کرد، چرا که مشکلات پیش آمده به دلیل غیرعلمی و غیر آکادمیک شدن طب سنتی است.»

از سوی دیگر، حسین رضایی‌زاده، رئیس دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم با اشاره به ارتقای جایگاه ایران در حوزه طب سنتی، یادآور می‌شود: «طبق گزارش نشریات معتبر علمی، کشورمان در حوزه فارماکولوژی به موفقیت‌های خوبی دست یافته است و کشورمان رتبه پنجم جهان را در طب سنتی دارد. همچنین ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور، وظیفه رصد اجرایی شدن سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی را بر عهده دارد. در این راستا ضرورت دارد گزارش پیشرفت کار در ستاد نقشه جامع علمی کشور ارائه شود. برای اجرایی شدن سند ملی گیاهان دارویی نیز نیاز است هماهنگی‌های بیشتری بین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت بهداشت انجام شود.»

کارآزمایی بالینی طب سنتی در پیشگیری و درمان کرونا

مسئولان وزارت بهداشت تاکید دارند که با کمک کارشناسان به کارآزمایی بالینی طب سنتی اقدام کرده‌اند تا در مسیر درمان کرونا مورد بهره‌برداری قرار بگیرد.
نفیسه حسینی یکتا، سرپرست دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت نیز عنوان می‌کند: «با موافقت وزارت بهداشت و سازمان جهانی بهداشت، طب ایرانی به عنوان یک مکتب درمانی مورد پذیرش واقع شده است. از روزهای اول شیوع کرونا در کشور یک کمیته علمی با حضور خبرگان حوزه طب سنتی در دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت تشکیل و محتواهایی برای پیشگیری و درمان بیماری کرونا تهیه شد. ویدئو کنفرانس‌هایی با کشور چین و سازمان جهانی بهداشت نیز در دفتر طب ایرانی تشکیل و اطلاعات این جلسات گردآوری شد.»

سرپرست دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر ۷۳ کارآزمایی بالینی طب سنتی مرتبط با داروهای گیاهی در پیشگیری و درمان کرونا در دانشگاه‌های علوم پزشکی در دستور کار است. همچنین گزارش هشت کارآزمایی بالینی تمام شده برای درمان و پیشگیری کرونا نیز به کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا ارائه شده است. در دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت نیز به پیشنهادهای ارائه شده برای پیشگیری و درمان ویروس کرونا پاسخ داده می‌شود و در صورت لزوم در بوته آزمایش قرار می‌گیرند.»

همچنین محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو هم تاکید می‌کند: «باوجود مخالفت‌هایی که با طب سنتی وجود دارد، با حمایت و پیگیری وزیر بهداشت از طب ایرانی، چهار داروی گیاهی موثر در درمان کرونا مجوز تولید کسب کرده‌اند. همچنین با پشتیبانی وزیر بهداشت، تعداد پروانه‌هایی که برای گیاهان دارویی و طب ایرانی صادر می‌شود، افزایش یافته است. حتی داروسازهای بزرگ کشور به این سمت روی آورده‌اند. با طی کردن روند استانداردسازی‌های داروهای گیاهی و طب سنتی، مشکلات کسب مجوز این داروها نیز برطرف خواهد شد.»

او با اشاره به برخی ادعاها پیرامون داروهای طب سنتی برای درمان کرونا، عنوان می‌کند: «در بعضی از موارد گروه‌هایی که این داروها را ارائه می‌کنند یا صرفا آکادمیک و علمی هستند و در صنعت تجربه‌ای ندارند و یا کاملا تجربی هستند و با فرهنگ کار دانشگاهی آشنا نیستند.»

با توجه به اینکه طب ایرانی از قدمت طولانی و درخشانی برخوردار است، استفاده از ظرفیت‌های علمی این طب برای مهار کرونا باید در اولویت قرار بگیرد. از سوی دیگر، باید از مکانیسم‌های قانونی موجود نیز استفاده شود تا افراد فاقد مهارت و تخصص در حوزه طب سنتی به این حوزه وارد نشوند. درواقع باید با افرادی که صرفا با هدف سودجویی در دوران کرونا به تجویزهای غلط دارویی و درمانی می‌پردازند، برخورد جدی‌تری صورت بگیرد.