سلامت

به گزارش خبرنگار سپید، محسن شتی رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این نشست با بیان اینکه سالمندان گروهی از جمعیت هستند که به واسطه شرایط خاصشان نیاز به مراقبت بیشتر دارند، گفت: « سالمندان 10 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند اگر فکر می‌کنیم به اندازه ۱۰ درصد به آنها نمی‌رسیم و کم کاری می‌کنیم باید تجدید نظر کنیم. باید حداقل به اندازه نسبتی که در جمعیت دارند به آنها توجه کرد و ۱۰ درصد توجه، تمرکز، منابعمان به آنها باشد در حالیکه این افراد بیش از ۱۰ درصد، نیاز به توجه دارند. تعدد مشکلات روحی و جسمی و ناتوانی و شرایط خاص اجتماعی و نیاز آنها موجب مراقبت بیشتر است.»

وی افزود : «سالمندی در کشور الگویی تقریباً مساوی با جنسیت دارد اما این نسبت به سمت الگوی زنانه حرکت می‌کند. در حال حاضر در تعدادی از استان‌ها این اتفاق رخ داده و 17 درصد از سالمندان به واسطه فوت همسر و یا به دلیل طلاق تنها شده‌ و بدون همسر زندگی می‌کنند. اما این تعداد سالمند تنها در مردان کمتر و در زنان بیشتر است.»

شتی بیان کرد: «اگر به این موضوع توجه کنیم که سالخوردگی زنانه شده و درصدی از آنها تنها زندگی می‌کنند متوجه مشکلات دیگری می‌شویم، زنان سالمندی که همسر دارند از پوشش بیمه‌ای بهتری برخوردار بوده و حتی بیمه تکمیلی بهتری دارند. هر چه به سمت سالمندان بی پناه‌تر می رویم حمایت کمتری وجود دارد. بیشتر سالمندان زن، زنانی هستند که شغل و منبع درآمدی ندارند.»

رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت با بیان اینکه در سیستم بهداشتی و رفاهی باید گروه‌های پر خطرتر را پیدا کنیم و در سیاست گذاری مورد توجه قرار دهیم، تصریح کرد:« سالخورده‌ترین استان ما گیلان است که ۱۳ درصد سالمند دارد و سیستان و بلوچستان با داشتن ۴ تا ۵ درصد کمترین سالمندان را در کشور دارد. اگر ۱۲ درصد یک جمعیت سالمند باشد آن جمعیت سالخورده محسوب می‌شود. در نتیجه برخی استان‌ها مانند گیلان وارد سالخوردگی جمعیت شده و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی بیشتری دارد.»

شتی ادامه داد: «10 درصد جمعیت کشور سالمند هستند اما 4 تا 5 درصد این جمعیت سالمند از خدمات درمانی و اشغال تخت استفاده می‌کنند. نزدیک ۴۰ درصد و در برخی استان‌ها ۵۰ درصد تخت‌های بیمارستانی و مراقبت‌ها را به سالمندان اختصاص می دهیم. یعنی به نسبتی که در جمعیت دارند در بیمارستان‌ها از خدمات بستری بیشتری استفاده می‌کنند اگر با همین وضعیت پیش برویم در سال ۱۴۲۰ که دو برابر شدن جمعیت سالمندی را داریم با شرایط دشوار‌تری رو به رو خواهیم شد.»

شتی یادآور شد: «۴۰ سال طول کشید تا سالمندان کشور از 5 درصد جمعیت کشور به 10 درصد برسند، ۲۰‌هم سال طول می‌کشد تا این تعداد سالمندان دو برابر شود. در مدت زمان کمتری باز هم این جمعیت دو برابر می‌شود مگر اتفاق دیگری در این میان زخ دهد. در کشورهای پیشرفته ۱۲۰ سال وقت داشتند که جمعیت سالمندشان دو برابر شود و با منابع و زیرساخت هایی که داشتند ۱۲۰ سال فرصت داشتند اما ۲۰ سال برای مهیا کردن شرایط فرصت داریم. باید دقت کنیم که وضعیت خوبی در شرایط سالمندی نداریم و زمان کمی‌ برای فراهم کردن زیرساخت‌ها داریم.. امیدوارم بتوانیم با اقدامات به موقع عقب ماندگی را جبران کنیم. باید با چشم باز قدم برداریم تا بدانیم به کجا می‌خواهیم برویم از برنامه های عملیاتی که روی هوا می ماند ضرر و آسیب زیادی دیدیم.»

رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت در ادامه با بیان اینکه استان های بسیار زیادی سالخوردگی‌شان زنانه می‌شود، گفت: «همدان، بوشهر از جمله این استان‌ها هستند. در روستاهای کشور هنوز نسبت زنان سالخورده به مردان سالخورده ۵۰ به ۵۰ هستند پس سالخوردگی زنانه در شهرها عمدتا در شهرها رخ می‌دهد.»

وضعیت بیمه سالمندان

وی در رابطه وضعیت بیمه سالمندان نیز گفت: « به طور کلی بیمه پایه در بخش روستایی وضعیت بهتری نسبت به شهری دارد. در جنس مرد و زن هم تفاوت زیادی نمی‌بینیم و همینطور در گروه‌های سنی مختلف هم تفاوت زیادی مشاهده نمی‌شود. در مورد بیمه تکمیلی وضعیت فرق دارد. کمی بیش از ۲۰ درصد جمعیت کشور تحت پوشش بیمه تکمیلی است. در سالمندان این درصد ۳۱.۳۴ درصد است اما این عدد کافی نیست و باید رشد کند.»

شتی ادامه داد: «یک سوم سالمندان کشوری که بیمه تکمیلی دارند، در روستا زندگی می‌کنند و این نشان می‌دهد باید توجه بیشتری به آنها کرد چون کسانی که در روستا هستند به خدمات بیشتری نیاز دارند.»

ایران در آینده پیرترین کشور منطقه

رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت با بیان اینکه بر اساس پیش‌بینی‌ها در سال ۲۰۵۰، ۸۰ درصد جمعیت سالمندی جهان در کشورهای با درآمد متوسط به پایین زندگی می‌کنند، گفت: «پیش‌بینی می‌شود ایران در آینده پیرترین کشور منطقه خواهد بود. کشورهای چین و شیلی که در حال حاضر سالخوردگی نسبتا بالایی ندارند در آینده نسبت جمعیت سالمند آنها بالاتر خواهد رفت. در ایران ۱۴۲۰ دهه شصتی‌ها به سالمندی می‌رسند. در دهه ۶۰، درصد باروری بالا رفت و در سال‌های بعدی پایین آمد. این سن به مدرسه که رسید مدارس چند شیفته شد و به کنکور که رسیدند بحران ایجاد کرد و در ۱۴۲۰ به سالمندی می‌رسند و باید برای آن آماده باشیم.»

رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت ادامه داد: «25 سال از عمر افراد پس از سن بازنشستگی باقی می‌ماند که یک سوم عمر آنها است. باید از آنها مراقبت کنیم تا بتوانند زندگی ارزشمند و سالمی داشته باشند. سالمندی به معنای از کار افتادگی نیست بلکه به عنوان افراد مولد باید فعال باشند و اگر تخصص و مهارت داشته باشند باید جذب بازار کار شوند و باید این شرایط را فراهم کنیم. وقتی افزایش طول عمر را داریم باید زندگی سالم و فعال هم فراهم باشد.»

شاخص‌های سلامت سالمندی

وی درباره شاخص‌های سلامت سالمندان نیز گفت: «سازمان بهزیستی در تدارک یک پیمایش ملی در حوزه سالمندی است که بسیار ارزشمند است. اما تا کنون در مطالعاتی که با حجم نمونه‌های بالا انجام شده به یکسری شاخص‌ها رسیده‌ایم. در کل جمعیت سالمند ۶۰ تا ۶۴ ساله در ۳۲ درصد افراد ناتوانی دیده شده است. یک سوم افراد بالای ۶۰ سال در یکی از ابعاد زندگی مشکل وابستگی به دیگران را داشتند و هر ۵ سال که سن بالاتر می‌رود این وابستگی بیشتر می‌شود. یعنی وقتی به بالای ۸۰ سال می‌رسیم ۶۰ درصد افراد یک وابستگی به دیگران دارند. اگر میانگین بگیریم و به عدد ۴۵ درصد برسیم یعنی در ۸ میلیون سالمند، ۴ میلیون نفر از سالمندان ما به مراقبت نیاز دارند لذا باید بر روی مراقبت و پیشگیری کار کنیم.»

رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت ادامه داد: « در ۶۰ تا ۶۴ سالگی زنان سهم بیشتری دارند و نزدیک به سه برابر مردان این نیاز به کمک و وابستگی به دیگران را دارند. زنان سالمند مشکلات رفاهی هم داشته و به کمک بیشتری نیاز دارند و این یعنی زنان باید حمایت بیشتری دریافت کنند. در وزارت بهداشت لازم است توجه بیشتری به این جامعه هدف شود. سازمان بهزیستی هم یکی از اولویتهایش توجه به زنان است.»

وی در رابطه با استفاده از سالمندان از ابزارهای تکنولوژیک نیز اظهار کرد: «مطالعات نشان می‌دهد ۲۰ درصد سالمندان در جمعیت ۶۰ تا ۶۴ سال حداقل در یک بعد نیاز به کمک گرفتن دارند و باز زنان نیاز به حمایت بیشتری دارند اما در کل شکاف میان زنان و مردان کمتر است.»

شتی یادآور شد: «حضور سه یا ۵ شاخص از موارد ضعف جسمی، سستی یا کندی، کاهش وزن، فعالیت بدنی و خستگی اگر وجود داشته باشد از شاخص‌های با اهمیت در تعیین وضعیت سالمند هستند و در طب سالمندان نیز به این شاخص‌ها نیاز داریم. راه موفق درمان سالمندانی که در این شاخص‌ها فرق دارند نیز متفاوت است. مطالعه‌ای نشان داده است ۳۱ درصد در افراد ۶۰ تا ۶۴ سال در بین یک تا دو شاخص مذکور مشکل دارند. هر چه سن بالاتر می‌رود این عدد بالاتر می‌رود و به سن بالای ۸۵ سال ما به سالمندانی می‌رسیم که نیاز به مراقبت بیشتری دارند.»

عوامل تهدید کننده سلامت و مرگ سالمندان

رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت اظهار کرد: «از نظر عوامل خطرساز سلامتی غیرواگیر می‌توانیم به فشار خون در سالمندان اشاره کنیم که نزدیک به دو برابر کل گروه‌های سنی را در این گروه جمعیتی شاهد هستیم. درباره شیوع دیابت در سالمندان نیز با دو برابر نسبت به سایر گروه‌ها روبه‌رو هستیم.»

وی گفت: «هر چه سن بالاتر می رود از ۳۰ به سمت ۸۰ و بالاتر می‌رویم میزان مرگ افزایش پیدا می‌کند. در همه سنین عمده مشکلی که افراد را به سمت مرگ می‌برد بیماری‌های غیرواگیر است. در سالمندان ۶۰ و بالاتر در مجموع علل مرگ سه هزار ۱۷۴ نفر در هر 100 هزار نفر آمارهای تفکیک شده‌ای وجود دارد. ۱۵۲ نفر در هر 100 هزار نفر به دلیل بیماری‌های واگیر و دو هزار و 820 نفر در هر 100 هزار نفر به دلیل بیماری‌های غیر واگیر فوت می‌شوند. ضمن اینکه 201 نفر نیز مرگ ناشی از حوادث دارند. در این رابطه می‌توان گفت با توجه به اینکه عمده سالمندان به دلیل بیماری‌های غیر واگیر فوت می‌شوند الگویی شبیه سایر سنین در علل مرگ آنها وجود دارد.»

مراقبت چالش آینده سالمندی است

احمد دلبری رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان ایران نیز در این نشست با بیان اینکه آرزوی آدمها برای خود و والدینشان عمری طولانی است، اظهار کرد: «اینکه چقدر ما برای رسیدن به سالمندی سالم و فعال و دوران خوب بازنشستگی برنامه داشته باشیم تعداد کمی به این آرزو خواهیم رسید. عده کمی هستند برای سالمندی سالمشان برنامه داشته باشند.»

وی افزود: «سالخوردگی سالم جمعیت به عنوان شاخص توسعه وجود دارد‌، با توجه به فعالیت‌های ارزشمند در حوزه خدمات بیمه‌ای و بهداشت، درمان در ایران به نسبت سایر کشور در شاخص‌های قابل قبولی داریم.»

دلبری با بیان اینکه تاکنون جهان این درصد از جمعیت سالمند را به خود ندیده است، گفت: «این موضوع، گذار جمعیتی جوانان نیست که فروکش کند سرسخت و برگشت ناپذیر است و باید برنامه داشته باشیم و مثل زلزله نیست که شاید بیاید یا نه بلکه با چالش حتمی سالمندی در آینده نه چندان دور روبه‌رو می‌شویم.»

رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان ایران اظهار کرد: «در حوزه بهداشت، درمان، رفاه و تامین اجتماعی مسائلی وجود دارد که ما باید مشکلاتمان را حل کنیم. اما در وحله نخست باید نگاهمان به سالمندی عوض شود و آن را به عنوان از کار افتادگی نگاه نکنیم به همین دلیل است که برنامه دقیقی نداریم.»

دلبری بیان کرد: «در حال حاضر ۳۰ درصد جمعیت سالمند کشور بدون همسر هستند. از این خطرناک‌تر این است که ۱۵ درصد سالمندان ما تنها زندگی می‌کنند. سالمند ۸۰ ساله‌ای که باید همه مسائلش را خودش حل کند. بعد خانوار هم موضوع دیگر است. الان اگر سر و صدای سالمندی در نمی آید چون به طور میانگین ۵ فرزند دارند و به طور میانگین ۲.۵ فرزندشان حمایتگر هستند اما اگر ۲۰ سال جلوتر برویم مهر و محبت فرزندان ممکن است کم شود و تجرد قطعی هم دارد زیاد می‌شود. نگرانی ما برای عدم حمایت سالمندی در سال‌های آتی است.»

وی گفت: «تعداد سالمندانی که در آینده داریم احتمالاً کسانی را برای حمایت ندارند و مراقبت چالش اصلی سالمندی در آینده است. در کشورهای توسعه یافته سالمندی را یک فرصت برای کارآفرینی می‌بینند. در اروپا کارآفرینی و شغل در این زمینه بیشتر است چون سالمندان نیاز به خدمات مراقبتی دارند. ۲۰ درصد ۸ میلیون نفر بیش از یک میلیون شغل پنهان در این حوزه به وجود می‌آورد.»

رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان ایران اظهار کرد: «فرایند انتقال دوره کار به دوره بازنشستگی در کشور ما کاملاً غلط انجام می‌شود و آدم‌های بازنشسته خود را ته خط می‌دانند غافل از اینکه از کار بازنشسته شدند نه از زندگی، آنها که به درستی بازنشسته نمی‌شوند دچار مشکلات زیادی می‌شوند و حتی به شبکه های اجتماعی دسترسی ندارند چون اکثر شبکه‌های اجتماعی وابسته به شغل است.»

دلبری یادآور شد: «سالمندان الان مشکل اصلی شان تنهایی و انزواست که باید به آن فکر کنیم. کاهش عملکرد و میزان شیوع بیماری‌ها در این دوره افزایش پیدا می‌کند که باید به آن هم توجه کرد. سازمان بازنشستگی گزارش داده است که وضعیت ما در معیشت چگونه است. حدود ۵۰ درصد سالمندان ما مستمری بگیر نیستند که این عدد زیادی است و فقر در این دوره دو برابر است. ۲۵ درصد سالمندان ما از فقر و کمبود منابع درآمدی رنج می‌برند و در کل جامعه این عدد ۱۳ درصد بود. البته الان این اعداد تغییر کرده است.»