به بهانه هفته ناشنویان و کم شنوایان
آخرین روزهای ماه سپتامبر میلادی و روزهای نخست مهرماه خورشیدی به نام گروهی از شهروندان این کره خاکی نامگذاری شده است که صدا برای آنان غریب و کلمات جز با زبان اشاره بیمعنی است. بیش از 5 درصد جمعیت جهان را ناشنوایان تشکیل میدهند.
ماسک، چالشی برسر راه تعامل ناشنوایان
مزایا و معایب آموزش در عصر کرونا
5 مهر 1399 ساعت: 10:7
مزایا و معایب آموزش در عصر کرونا
5 مهر 1399 ساعت: 10:7
آخرین روزهای ماه سپتامبر میلادی و روزهای نخست مهرماه خورشیدی به نام گروهی از شهروندان این کره خاکی نامگذاری شده است که صدا برای آنان غریب و کلمات جز با زبان اشاره بیمعنی است. بیش از 5 درصد جمعیت جهان را ناشنوایان تشکیل میدهند.
به همین نسبت در ایران نیز حدود 5 درصد از جمعیت کشور را شهروندان ناشنوا یا کم شنوا تشکیل میدهند که 17 درصد جمعیت معلولان کشور است. این گروه تا پیش از روزهای پایانی بهمنماه سال گذشته مشکلات خاص خود را داشتند اما با شیوع کرونا مشکلات آنها افزایش پیدا کرد. زبان ناشنوایان، زبان اشاره است و ممکن است لبخوانی هم کنند. با ورود این مهمان ناخوانده بیماریزا به کشور ارتباط برقرار کردن ناشنوایان با بقیه افراد دچار اختلال شده است. افراد این روزها ماسک بر صورت دارند تا از بیمار شدن یا سرایت بیماری به دیگران پیشگیری کنند به همین دلیل لب و حالت چهره افراد که ناشنوایان از طریق آنها کلام دیگران را متوجه میشوند، پنهان مانده و همین موضوع بزرگترین مانع ارتباطی بین این گروه از افراد و سایرین را به وجود میآورد به نحوی که گذران امور زندگی برای آنان دشورا شده است. گاه پیش آمده که فردی وارد یک مغازه یا تاکسی میشود و نوشتهای را روبهروی خود میبیند که: « من ناشنوا هستم میتوانم لبخوانی کنم» حال با پوشیده شدن صورت افراد با ماسک این امتیاز برای ناشنوایان از دست رفته است.
سما زمانی، توانخواه کم شنوا، در تواننگار نوشت: «وقتی رسانه ملی برای وقت پر کردن مردم برنامههای مختلف مثل سریال، فیلمهای سینمایی، برنامههای گفتوگو، ورزشی و غیره بدون زیرنویس و مترجم پخش میکند یعنی ما هیچ حقی از رسانه ملی نداریم. اینها پیشکش، دست کم اطلاعات به روز درمورد ویروس کرونا، راههای پیشگیری و نکات بهداشتی آن را برای ناشنوایان مناسب سازی نکرده است. رسانه ملی در نحوه ترجمه اخبار توسط مترجمان علیرغم اعتراضهای ناشنوایان درسال های اخیر تجدید نظرنکرده و ما اصلا متوجه مفهوم نمیشویم و هم اندازه آن بسیار کوچک است.»
زمانی در ادامه به مشکلات دانشآموزان ناشنوا پرداخت و گفت: «آموزش و پرورش هم برای آموزشهای آنلاین برای دانش آموزان ناشنوا بسیار ضعیف عمل کرده است یا برای دانشآموزان شنوا که والدین ناشنوا دارند هم همینطور چون عمده وظایف بر دوش والدین است.»
وی یکی دیگر از مشکلات ناشنوایان را در حین مراجعه به پزشک یا مراکز درمانی دانست و اظهار کرد: «اگر ناشنوایان به بیمارستان یا پزشک احتیاج پیدا کنند یا بستری شوند احتیاج به ارتباط برقرار کردن با کادر درمان دارند پس به دلیل ماسک این کار عملا غیرممکن و بسیار سخت است. اینجا این مساله واقعا حساس است که یک فرد ناشنوای بدحال چگونه حالات خود را توصیف کند و تشخیص به درستی انجام شود که با کوچکترین خطا ممکن است به قیمت از دست رفتن جان ناشنوا تمام شود پس اینجا متوجه میشویم که وزارت بهداشت باید درتمام مراکز درمانی و بهداشتی این موضوع که دست کم حضور یک فرد به زبان اشاره آشنا باشد را اجباری کند.»
این توانخواه یادآور شد: «استفاده از ماسک طلقدار که قسمت لب پیدا باشد شاید نیمی از مشکلات ناشنوایان را حل کند که متاسفانه توجه زیادی به این موضوع هم نشده است. کرونا ثابت کرد که هیچ حق و حقوقی برای ما اعمال نشده است و کم و کاستیها خیلی به چشم آمده است. مثل یک ماهی که در خشکی میافتد و سردرگم است و برای رسیدن به آب تلاش و تقلا میکند دقیقا عین حال ما ناشنوایان در این زندگی است، فقط به خاطر اینکه هیچ چیزی برای ما مناسب سازی نشده است.»
در ماههای نخست شیوع کرونا، رئیس آموزش و پرورش استثنایی کشور خبر از تدوین پروتکل آموزشی زبان اشاره برای کادر درمان با افراد دارای آسیب ناشنوایی و کم شنوایی مبتلا به کرونا خبر داد و گفت: « این پروتکل در قالب یک فیلم آموزشی تدوین شده است.» سید جواد حسینی اظهار کرد: «با توجه به شیوع بیماری کرونا و محدودیتهای ارتباطی افراد با آسیب شنوایی، آموزش کلمات و واژگان کاربردی در این حیطه به پزشکان، پرستاران، مراقبان بهداشت وکادر سلامت برای تعامل موثر با ناشنوایان میتواند گام موثری در پیشگیری، کنترل و درمان، بیماری برای این گروه باشد.»
حاجی میرزایی صرفا با آرزوی موفقیت برای این گروه از دانشآموزان کشور از مشکلات آنان عبور کرده است و به وضعیتی که این کودکان در این روزها با آن درگیر هستند نپرداخته است.
گیتا موللی، دبیر کمیته مطالعات ناشنوایی و کم شنوایی مرکز تحقیقات توانبخشی اطفال دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با اشاره به وضعیت بازگشایی مدارس اظهار کرد: «هر چند که آموزش آنلاین مزایایی برای دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا که عمدتاً دارای معلولیت اضافه نیز هستند و رفت و آمد در شرایط کرونایی برای آنان مشکل بوده، دارد، اما محدودیتهای ارتباطی آنان در وضعیت مجازی بسیار بیشتر است.»
وی افزود: «سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی، تمهیداتی را برای سال تحصیلی جدید دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا با توجه به شرایط شیوع بیماری کرونا در استانها و شهرهای مختلف فراهم کرده است. محتواهای آموزشی خاص این دانش آموزان آماده کرده است و با تقسیم بندی استانهای مختلف به وضعیت قرمز، نارنجی و سفید به لحاظ شیوع بیماری کرونا در شهرستانها، تلاش خواهد کرد تا دانش آموزان در مناطق با وضعیت قرمز و نارنجی بتوانند از آموزشهای مجازی به صورت کامل استفاده کنند و در صورت اعلام وضعیت سفید در برخی از مناطق به لحاظ میزان کم شیوع بیماری، امکان حضور فیزیکی دانش آموزان در مدارس فراهم باشد. ضمن آنکه بستههای آموزشی برای دانش آموزان ساکن در مناطقی که فاقد اینترنت میباشند تهیه شده است و طیف متنوعی از محصولات آموزشی در اختیار دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا قرار خواهد گرفت.»
موللی با بیان اینکه دانش آموزان و دانشجویان کم شنوا و ناشنوا با سمعک یا کاشت حلزون شنوایی هرگز شنوایی کامل ندارند، تصریح کرد: «این دانش آموزان و دانشجویان، برای جبران این خلا، مجبور هستند به دانستههای زبانی خود اتکا کنند و این امر مستلزم تلاش بیشتر آنان است که خستگی آنان را دو چندان میکند. در این حالت اگر در حین آموزش مجازی، اینترنت هم ضعیف باشد و تصویر و صدای معلم بوضوح دیده و شنیده نشود، مشکلات آنان به مراتب بیشتر خواهد شد. این در حالی است که در وضعیت فعلی حتی وجود ماسک در ارتباطات چهره به چهره، مانع بزرگی برای دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا محسوب میشود و ارتباطات در دوره کرونا بشدت برای کودکان و بزرگسالان کم شنوا و ناشنوا چالش برانگیز شده است.»
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بیان کرد: «وجود رابط در انتقال برخی از محتواهای آموزشی استفاده میشود، اما اینطور نیست که همه کودکان و بزرگسالان ناشنوا و کم شنوا، زبان اشاره را کامل بلد باشند و با توجه به اینکه اکنون بسیاری از آنان از روش گفتاری و شفاهی برای ارتباطاتشان استفاده میکنند، لذا دیدن چهره کامل و واضح معلم و دریافت صدای او، برای درک آنان از مفاهیم آموزشی، بسیار مهم است. همچنین آموزش دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا لازم است بیشتر به صورت دیداری باشد و این مسئله در دوره فعلی با محدودیت روبروست.»
وی یادآور شد: « بسیاری از دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا بویژه در مدارس استثنایی، با ناتوانیهایی همراه هستند که کار آموزش را عموماً با چالشهای بسیار روبرو میکند. در عین حال این دانش آموزان علاوه بر نیازهای آموزشی، نیازهای توانبخشی دارند که مستلزم توجه بسیار است و عدم دسترسی به این خدمات میتواند آموزشهای آنان را بشدت خدشهدار کند.»
وی افزود: «در شبکه تلویزیونی آموزش هم برای دانشآموزان مبتلا به آسیب شنوایی برنامههای ویژه به نمایش گذاشته شده است. دانشآموزان غیر حضوری نیز میتوانند از ظرفیت شبکه شاد، شبکه آموزش و بستههای آموزشی دستیار معلم و به شکل حضور در منزل و آموزش اولیا این اقدام در دستور کار قرار بگیرد.»
هداوند بیان کرد: «برنامههایی برای خدمات رسانی در زمینه آموزش تدارک دیده شده تا بتوان مشکلات ویژه دانشآموزان استثنایی را حل و فصل کرد. به نحوی که آنها بتوانند به شکل تلفیقی و فراگیر از این امکانات برخوردار شوند. سال گذشته بسته مشاوره و آموزش خانواده در دستور کار قرار گرفت. خانوادهها به عنوان یکی از شرکای مهم آموزش در ارتباط با مسائل دانش آموزان فعال و جدی در شرایط کرونا عمل میکنند.»
وی درباره اقدامات ویژه برای دانش آموزان ناشنوایان گفت: « سه بسته تحولی برای ناشنوایان در برنامههای سازمان طی سال جاری در نظر گرفته شده که شامل مدرسه انطباقی، مداخله به هنگام و بسته مشارکت و کاهش تداخل است. در بحث مدرسه انطباقی برنامهای با عنوان نهضت زبان اشاره راه اندازی شده است.»
دبیر کمیته مطالعات ناشنوایی و کم شنوایی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تاکید کرد: «هر روز تاخیر و ایجاد وقفه در توانبخشی شنوایی و گفتار این کودکان، سبب اثرات منفی دراز مدت بر رشد زبان گفتاری، یادگیریها و موفقیتهای آتی کودکان کم شنوا خواهد شد.»
مشکلات ناشنویان در عصر کرونا
مشکلات ناشنویان تنها محدود به ماسک زدن یا اختلال در ارتباط آنها با دیگران نیست. در این روزها که توصیه به در خانه ماندن میشود و رسانه ملی برای گروههای مختلف برنامه میسازد برای این گروه برنامهای در نظر گرفته نشده است.سما زمانی، توانخواه کم شنوا، در تواننگار نوشت: «وقتی رسانه ملی برای وقت پر کردن مردم برنامههای مختلف مثل سریال، فیلمهای سینمایی، برنامههای گفتوگو، ورزشی و غیره بدون زیرنویس و مترجم پخش میکند یعنی ما هیچ حقی از رسانه ملی نداریم. اینها پیشکش، دست کم اطلاعات به روز درمورد ویروس کرونا، راههای پیشگیری و نکات بهداشتی آن را برای ناشنوایان مناسب سازی نکرده است. رسانه ملی در نحوه ترجمه اخبار توسط مترجمان علیرغم اعتراضهای ناشنوایان درسال های اخیر تجدید نظرنکرده و ما اصلا متوجه مفهوم نمیشویم و هم اندازه آن بسیار کوچک است.»
زمانی در ادامه به مشکلات دانشآموزان ناشنوا پرداخت و گفت: «آموزش و پرورش هم برای آموزشهای آنلاین برای دانش آموزان ناشنوا بسیار ضعیف عمل کرده است یا برای دانشآموزان شنوا که والدین ناشنوا دارند هم همینطور چون عمده وظایف بر دوش والدین است.»
وی یکی دیگر از مشکلات ناشنوایان را در حین مراجعه به پزشک یا مراکز درمانی دانست و اظهار کرد: «اگر ناشنوایان به بیمارستان یا پزشک احتیاج پیدا کنند یا بستری شوند احتیاج به ارتباط برقرار کردن با کادر درمان دارند پس به دلیل ماسک این کار عملا غیرممکن و بسیار سخت است. اینجا این مساله واقعا حساس است که یک فرد ناشنوای بدحال چگونه حالات خود را توصیف کند و تشخیص به درستی انجام شود که با کوچکترین خطا ممکن است به قیمت از دست رفتن جان ناشنوا تمام شود پس اینجا متوجه میشویم که وزارت بهداشت باید درتمام مراکز درمانی و بهداشتی این موضوع که دست کم حضور یک فرد به زبان اشاره آشنا باشد را اجباری کند.»
این توانخواه یادآور شد: «استفاده از ماسک طلقدار که قسمت لب پیدا باشد شاید نیمی از مشکلات ناشنوایان را حل کند که متاسفانه توجه زیادی به این موضوع هم نشده است. کرونا ثابت کرد که هیچ حق و حقوقی برای ما اعمال نشده است و کم و کاستیها خیلی به چشم آمده است. مثل یک ماهی که در خشکی میافتد و سردرگم است و برای رسیدن به آب تلاش و تقلا میکند دقیقا عین حال ما ناشنوایان در این زندگی است، فقط به خاطر اینکه هیچ چیزی برای ما مناسب سازی نشده است.»
در ماههای نخست شیوع کرونا، رئیس آموزش و پرورش استثنایی کشور خبر از تدوین پروتکل آموزشی زبان اشاره برای کادر درمان با افراد دارای آسیب ناشنوایی و کم شنوایی مبتلا به کرونا خبر داد و گفت: « این پروتکل در قالب یک فیلم آموزشی تدوین شده است.» سید جواد حسینی اظهار کرد: «با توجه به شیوع بیماری کرونا و محدودیتهای ارتباطی افراد با آسیب شنوایی، آموزش کلمات و واژگان کاربردی در این حیطه به پزشکان، پرستاران، مراقبان بهداشت وکادر سلامت برای تعامل موثر با ناشنوایان میتواند گام موثری در پیشگیری، کنترل و درمان، بیماری برای این گروه باشد.»
وضعیت تحصیلی دانشآموزان و دانشجویان در دوران کرونا
از سوی دیگر یکی مشکلاتی که اینروزها به چشم میآید وضعیت تحصیل دانشآموزان ناشنوا است که در کنار سایر دانشآموزان سه وضعیت حضوری، نیمه حضوری و از راه دور برای تحصیل آنها پیشنهاد شده است. محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش همزمان با آغاز هفته ناشنوایان در توئیتی نوشت: «گوش دادن توانایی دریافت و درک صحیح پیام در فرایند ارتباط است اما شنیدن صرفاً توانایی درک صداست. هفته جهانی ناشنوایان فرصتی که به شنیدن و گوش دادن از منظری دیگر نگاه کنیم و برای ناشنوایان که توانایی گوش دادن آنها کم نیست آرزوی موفقیت کنم.»حاجی میرزایی صرفا با آرزوی موفقیت برای این گروه از دانشآموزان کشور از مشکلات آنان عبور کرده است و به وضعیتی که این کودکان در این روزها با آن درگیر هستند نپرداخته است.
گیتا موللی، دبیر کمیته مطالعات ناشنوایی و کم شنوایی مرکز تحقیقات توانبخشی اطفال دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با اشاره به وضعیت بازگشایی مدارس اظهار کرد: «هر چند که آموزش آنلاین مزایایی برای دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا که عمدتاً دارای معلولیت اضافه نیز هستند و رفت و آمد در شرایط کرونایی برای آنان مشکل بوده، دارد، اما محدودیتهای ارتباطی آنان در وضعیت مجازی بسیار بیشتر است.»
وی افزود: «سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی، تمهیداتی را برای سال تحصیلی جدید دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا با توجه به شرایط شیوع بیماری کرونا در استانها و شهرهای مختلف فراهم کرده است. محتواهای آموزشی خاص این دانش آموزان آماده کرده است و با تقسیم بندی استانهای مختلف به وضعیت قرمز، نارنجی و سفید به لحاظ شیوع بیماری کرونا در شهرستانها، تلاش خواهد کرد تا دانش آموزان در مناطق با وضعیت قرمز و نارنجی بتوانند از آموزشهای مجازی به صورت کامل استفاده کنند و در صورت اعلام وضعیت سفید در برخی از مناطق به لحاظ میزان کم شیوع بیماری، امکان حضور فیزیکی دانش آموزان در مدارس فراهم باشد. ضمن آنکه بستههای آموزشی برای دانش آموزان ساکن در مناطقی که فاقد اینترنت میباشند تهیه شده است و طیف متنوعی از محصولات آموزشی در اختیار دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا قرار خواهد گرفت.»
موللی با بیان اینکه دانش آموزان و دانشجویان کم شنوا و ناشنوا با سمعک یا کاشت حلزون شنوایی هرگز شنوایی کامل ندارند، تصریح کرد: «این دانش آموزان و دانشجویان، برای جبران این خلا، مجبور هستند به دانستههای زبانی خود اتکا کنند و این امر مستلزم تلاش بیشتر آنان است که خستگی آنان را دو چندان میکند. در این حالت اگر در حین آموزش مجازی، اینترنت هم ضعیف باشد و تصویر و صدای معلم بوضوح دیده و شنیده نشود، مشکلات آنان به مراتب بیشتر خواهد شد. این در حالی است که در وضعیت فعلی حتی وجود ماسک در ارتباطات چهره به چهره، مانع بزرگی برای دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا محسوب میشود و ارتباطات در دوره کرونا بشدت برای کودکان و بزرگسالان کم شنوا و ناشنوا چالش برانگیز شده است.»
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بیان کرد: «وجود رابط در انتقال برخی از محتواهای آموزشی استفاده میشود، اما اینطور نیست که همه کودکان و بزرگسالان ناشنوا و کم شنوا، زبان اشاره را کامل بلد باشند و با توجه به اینکه اکنون بسیاری از آنان از روش گفتاری و شفاهی برای ارتباطاتشان استفاده میکنند، لذا دیدن چهره کامل و واضح معلم و دریافت صدای او، برای درک آنان از مفاهیم آموزشی، بسیار مهم است. همچنین آموزش دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا لازم است بیشتر به صورت دیداری باشد و این مسئله در دوره فعلی با محدودیت روبروست.»
وی یادآور شد: « بسیاری از دانش آموزان کم شنوا و ناشنوا بویژه در مدارس استثنایی، با ناتوانیهایی همراه هستند که کار آموزش را عموماً با چالشهای بسیار روبرو میکند. در عین حال این دانش آموزان علاوه بر نیازهای آموزشی، نیازهای توانبخشی دارند که مستلزم توجه بسیار است و عدم دسترسی به این خدمات میتواند آموزشهای آنان را بشدت خدشهدار کند.»
تمهیدات آموزش و پرورش برای کودکان ناشنوا
مجید هداوند، معاون آموزشی، برنامهریزی و توانبخشی سازمان آموزش و پرورش استثنایی، درباره کم و کیف آموزش دانشآموزان کم شنوا یا ناشنوا، اظهار کرد: «سال گذشته بهدلیل مشکلات فنی در شبکه تلویزیونی آموزش نتوانستیم برنامه آموزشی برای دانشآموزان ناشنوا داشته باشیم. هرچند این مشکل با پیگیریها برطرف شد.»وی افزود: «در شبکه تلویزیونی آموزش هم برای دانشآموزان مبتلا به آسیب شنوایی برنامههای ویژه به نمایش گذاشته شده است. دانشآموزان غیر حضوری نیز میتوانند از ظرفیت شبکه شاد، شبکه آموزش و بستههای آموزشی دستیار معلم و به شکل حضور در منزل و آموزش اولیا این اقدام در دستور کار قرار بگیرد.»
هداوند بیان کرد: «برنامههایی برای خدمات رسانی در زمینه آموزش تدارک دیده شده تا بتوان مشکلات ویژه دانشآموزان استثنایی را حل و فصل کرد. به نحوی که آنها بتوانند به شکل تلفیقی و فراگیر از این امکانات برخوردار شوند. سال گذشته بسته مشاوره و آموزش خانواده در دستور کار قرار گرفت. خانوادهها به عنوان یکی از شرکای مهم آموزش در ارتباط با مسائل دانش آموزان فعال و جدی در شرایط کرونا عمل میکنند.»
وی درباره اقدامات ویژه برای دانش آموزان ناشنوایان گفت: « سه بسته تحولی برای ناشنوایان در برنامههای سازمان طی سال جاری در نظر گرفته شده که شامل مدرسه انطباقی، مداخله به هنگام و بسته مشارکت و کاهش تداخل است. در بحث مدرسه انطباقی برنامهای با عنوان نهضت زبان اشاره راه اندازی شده است.»
آغاز نهضت زبان اشاره
هداوند تاکید کرد: «در نهضت زبان اشاره به 4 هزار معلم، اولیا و نهادها و سازمانهای مرتبط با ناشنوایان همچون آتشنشانها آموزش هایی داده شده است بدین ترتیب فیلمی در قالب 4 کلیپ بیش از 100 واژه، جمله و اصطلاحات معمول در ارتباط با دانش آموزان نیمه شنوا و ناشنوا تهیه و به کادر درمان در مراکز درمانی آموزش داده شده تا با فرد ناشنوا بتوانند ارتباط برقرار کنند.» وی یادآور شد: «بر اساس آمار دانشآموزان ناشنوا در مدارس خاص 5هزار و 521 نفر هستند که در هزار و 373 کلاس تحصیل میکنند. همچنین نزدیک به هزار دانش آموز در 68 هنرستان کار و دانش و 78 دانش آموزان نیز در 8 هنرستان در مدارس فنی و حرفه ای تحصیل میکنند.»مشکلات توانبخشی ناشنوایان و کم شنوایان در عصر کرونا
اما اینها همه مشکلات افراد ناشنوا نیست با شیوع بیماری کرونا در کشور، کودکان با کم شنوایی عمیق که نیازمند انجام عمل جراحی کاشت حلزون هستند، با ایجاد محدودیت یا لغو عملهای جراحی روبه رو شدهاند. موللی در این رابطه گفت: «در کودکان با کم شنوایی، بخشهایی از مغز که نیاز به تحریک شنوایی دارد، بدون تحریک باقی می ماند و هرچه این کودکان سریعتر مورد جراحی کاشت حلزون قرار بگیرند، اکتساب گفتار در آنان سریعتر و بهتر صورت میگیرد و هر میزان تاخیر در عمل کاشت حلزون و ارایه خدمات توانبخشی، اثرات سوء درازمدت برجای می گذارد. در شرایط کنونی جامعه، شیوع بیماری کرونا سبب محدودیت یا لغو عملهای جراحی کاشت حلزون و در پی آن، باعث نگرانی خانواده های این کودکان بابت تاخیر بوجود آمده در رشد گفتاری فرزندشان شده است.»دبیر کمیته مطالعات ناشنوایی و کم شنوایی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تاکید کرد: «هر روز تاخیر و ایجاد وقفه در توانبخشی شنوایی و گفتار این کودکان، سبب اثرات منفی دراز مدت بر رشد زبان گفتاری، یادگیریها و موفقیتهای آتی کودکان کم شنوا خواهد شد.»
دیدگاه کاربران
ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد