سلامت

این بار هم کارشناسان و هم مسئولان، همصدا با یکدیگر اعلام کرده‌اند که موج سوم کرونا در کشور آغاز شده است. ابعاد این موج تازه، دست کمی از موج‌های قبلی ندارد و پیش‌بینی می‌شود که در فصل پاییز به نقطه بحرانی این موج تازه برسیم.

علیرضا زالی، فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلانشهر تهران هم به طور صریح از آغاز شکل‌گیری موج سوم بیماری کرونا در تهران خبر می‌دهد و می‌گوید: «با توجه به اینکه تهران یکی از اپی‌سنترهای مهم اپیدمیولوژیک این بیماری در کشور است، نیازمند به انجام مداخلات جدی‌تر در سطح شهر و استان تهران هستیم تا این رشد فزاینده بیماری کنترل شود. برای مقابله با رشد شتابان بیماری در تهران، تمدید و تکرار محدودیت‌های اعمال شده، ضروری است.»

او با اشاره به افزایش آمار مبتلایان به کرونا در تهران، هشدار می‌دهد: «در سه هفته اخیر برای اولین بار تعداد موارد جدید بستری از مرز ۷۰۰ نفر گذشت. تحلیل آمار و وضعیت بیماری کرونا در تهران حاکی از این است که موج سوم کرونا در تهران شکل گرفته است. شاهد هستیم که بازگشایی مدارس، بازگشایی برخی مشاغل آموزشی و تعلیق حضور یک سوم کارکنان از جمله دلایل افزایش حجم سفرهای درون شهری در پایتخت است؛ در حالی که کاهش سفرهای درون شهری به عنوان یکی از تمهیدات مهم پیشگیرانه شناخته می‌شود.»

از سوی دیگر، ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز وضعیت تازه را به یک «انفجار کرونایی» تشبیه کرده و گفته است: «هم‌اکنون دیگر رنگ‌بندی کرونایی معنایی ندارد. نارنجی و زرد نداریم. کل کشور در وضعیت قرمز قرار دارد و در صورت ادامه این روند، آمار کشته‌های کرونا به ۴۵ هزار نفر هم خواهد رسید. درواقع، این روزها انفجار کرونایی در برخی شهرها اتفاق افتاده است. به طور مثال، در شهر تبریز از زیر ۴۰ بستری روزانه به ۱۶۰ بستری رسیده‌ایم و در قم نیز از ۱۰ بستری روزانه به ۱۶۰ بستری رسیدیم.»

همچنین سیما سادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت هم از افزایش موارد ابتلا و بستری کووید۱۹ خبر می‌دهد و می‌گوید: «طی هفته گذشته، تعداد شهرستان‌های با وضعیت قرمز از ۸۸ شهرستان به ۱۰۹ شهرستان افزایش یافته و شهرستان‌های وضعیت هشدار از ۹۰ شهرستان به ۱۰۷ شهرستان رسیده است. فراموش نکنیم هر جریان اجتماعی که با نقض فاصله‌گذاری اجتماعی توام باشد، می‌تواند تاثیر بسزایی در انتقال ویروس کرونا داشته باشد.»

او با اشاره به اینکه روند کاهشی ابتلا و بستری کرونا از هفته سوم شهریورماه در بسیاری از نقاط کشور متوقف شده است، هشدار می‌دهد: «ما شاهد افزایش موارد ابتلا و بستری در اغلب استان‌های کشور هستیم. در این شرایط، مهم‌ترین اصل برای در امان بودن از ابتلا به ویروس کرونا عمل به توصیه‌های بهداشتی و پرهیز از هرگونه رفتار اجتماعی پرخطر است.»

سخنگوی وزارت بهداشت، تاکید می‌کند: «مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به ۴۱۶ هزار و ۱۹۸ نفر رسیده است و مجموع جان باختگان این بیماری نیز به ۲۳ هزار و ۹۵۲ نفر رسید. تا کنون سه میلیون و ۶۹۱ هزار و ۳۹۹ آزمایش تشخیص کووید۱۹ نیز در کشور انجام شده است.»

او با اشاره به اوضاع نامطلوب اغلب استان‌های کشور، تاکید می‌کند: «بر اساس آخرین اطلاعات کرونا در کشور، استان‌های تهران، مازندران، گیلان، قم، اصفهان، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، کرمان، خراسان شمالی، سمنان، یزد، زنجان و قزوین در وضعیت قرمز قرار دارند. همچنین استان‌های آذربایجان غربی، البرز، فارس، لرستان، هرمزگان، اردبیل، بوشهر، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، مرکزی، ایلام، چهارمحال و بختیاری، گلستان و خوزستان نیز در وضعیت هشدار قرار دارند.»

مجموع این اظهارنظرها نشان می‌دهد که با یک وضعیت وخیم روبرو هستیم که در آن احتمال ابتلا و مرگ و میر در موج سوم کرونا بسیار بالاست. در این شرایط، بسیاری از کارشناسان نظام سلامت، نگران هستند که سلامت کادر درمان در موج سوم کرونا قربانی شود. آنها این دغدغه را مطرح می‌کنند که آیا کادر درمان با توجه به خستگی و فرسودگی مفرط در ماه‌های گذشته، می‌تواند آوار موج سوم کرونا را هم تاب بیاورد؟

تشدید وضعیت وخیم کادر درمان در موج سوم کرونا

در موج اول و دوم بیماری کرونا شاهد بودیم که بیشترین بار کنترل این بیماری بر دوش کادر درمان بود. در این مسیر خدمت‌رسانی نیز بیش از 160 نفر از مدافعان سلامت، شهید شدند و هزاران نفر از کادر درمان هم به کرونا مبتلا شدند.

حال با آغاز موج سوم کرونا، بیم آن می‌رود که همین شرایط سخت و طاقت‌فرسا برای کادر درمان تکرار شود و شاهد خستگی و فرسودگی مضاعف کادر درمان باشیم. با توجه به اینکه برخی کارشناسان نیز پیش‌بینی می‌کنند که موج سوم کرونا در پاییز، شدیدتر از موج اول و دوم این بیماری باشد، بنابراین در این وضعیت باید انتظار داشت که فشار کاری جامعه پزشکی نیز افزایش یابد و به همان میزان نیز سلامتش به خطر بیفتد.

سعیدرضا مهرپور، رئیس بیمارستان شریعتی تهران نیز نسبت به تبعات موج سوم کرونا، ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید: «بعد از فاجعه تیر که ویروس کرونا در موج دوم ما را غافلگیر کرد، شاهد کاهش موارد ابتلا بودیم، اما اکنون دوباره آمار ابتلا رو به افزایش و تقریبا دو برابر شده است. به همین دلایل، نگران افزایش آمار مبتلایان به کرونا هستیم و در این زمینه به پرستاران و پزشکان نیز درباره موج سوم کرونا در اواخر شهریور، هشدار داده‌ایم. واقعیت این است که افزایش سفرها در آخر شهریور موجب افزایش دوباره کرونا شده است.»

پیشتر نیز حسین قشلاقی، عضو شورای عالی نظام پزشکی نسبت به در خطر افتادن سلامت کادر درمان در موج سوم کرونا، هشدار داده و گفته بود: «کادر درمان با وجود تعرفه‌های پایین، خستگی مفرط جسمی و روحی همچنان به تلاش شبانه‌روزی خود ادامه می‌دهد، اما اگر وضع به همین منوال پیش رود، عواقب خطرناکی به دنبال خواهد داشت. باید در نظر داشت که توان جسمی و روحی کادر درمان از بین رفته است. با توجه به همزمانی آنفلوآنزا و بیماری‌های عفونی با کووید۱۹ نیز در آینده‌ای نزدیک شرایط بسیار بدی را تجربه خواهیم کرد.»

او تاکید کرده بود: «متاسفانه در ابتدای شیوع ویروس کرونا، دولت آن‌طور که باید با وزارت بهداشت هماهنگ نبود. این امر سبب شد تا زمان طلایی مهار اپیدمی کرونا یعنی بازه زمانی ۲۰ اسفند تا ۲۰ فروردین را که به طور ذاتی هر سال تعطیل است از دست بدهیم. اگر دولت در بازه زمانی فوق قرنطینه سخت را اعمال می‌کرد، موج اول کرونا با ابتلا و فوتی کمتری همراه بود و کادر درمان نیز با این حجم از فشار کاری طاقت‌فرسا مواجه نمی‌شد.»

وضعیت بحرانی جامعه پزشکی در موج سوم کرونا

حدود هفت ماه است که کادر درمان، بی‌وقفه و با کمترین استراحت در حال خدمت به بیماران مبتلا به کرونا است. بسیاری از فعالان کادر درمان در موج اول و دوم بیماری کرونا به دلیل ابتلا به بیماری از چرخه خدمت خارج شدند. حال با آغاز موج سوم کرونا و تشدید این موج در پاییز، بیم آن می‌رود که روند قربانی شدن کادر درمان در این موج تازه، شتاب بگیرد.

کاظم ملکوتی، پزشک و کارشناس نظام سلامت نیز که چندین ماه در خط مقدم نبرد با کرونا قرار داشته است، در گفتگو با سپید با اشاره به شرایط سخت کادر درمان، هشدار می‌دهد: «کادر درمان براحتی قابل جایگزینی نیست. یعنی اینطور نیست که فکر کنیم اگر پزشک یا پرستاری به کرونا مبتلا شد، نفر بعدی می‌آید. هم‌اکنون برخی مراکز درمانی به دلیل ابتلای کارکنان خود به کرونا، دچار کمبود شدید نیرو شده‌اند. حال هرچقدر این شرایط ادامه پیدا کند، کمبود کادر درمان هم تشدید خواهد شد.»

او با اشاره به وضعیت نامساعد کادر درمان در موج سوم کرونا یادآور می‌شود: «در موج سوم کرونا، پزشکان با بحران دیگری مواجه هستند و باید علاوه بر درمان بیماران مبتلا به کرونا، بار درمان آنفلوآنزا را هم بر دوش بکشند. درست است که تا اینجای کار، جامعه پزشکی و پرستاری از دل و جان مایه گذاشته‌اند، اما برای کنترل موج سوم کرونا نباید فقط روی فداکاری و ازخودگذشتگی آنها حساب باز کرد. در این مسیر نیاز است که هم دولت و هم مردم، اهمیت ویژه‌تری برای سلامت کادر درمان، قائل باشند و به این باور برسند که بدون فداکاری کادر درمان، هر موجی از کرونا می‌تواند قربانیان پرشماری بگیرد.»

ملکوتی با اشاره به راه‌های کنترل موج سوم کرونا، خاطرنشان می‌کند: «با توجه به اینکه در برخی مدارس، آموزش‌ها کاملا غیرحضوری شده است، متاسفانه شاهد هستیم که برخی خانواده‌ها از این شرایط پیش آمده برای رفتن به سفرهای تفریحی استفاده می‌کنند و در نتیجه، عامل انتقال بیماری می‌شوند. برای کنترل موج سوم کرونا نیاز است که حتما محدودیتی در سفرهای بین شهری اعمال شود و برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس، مراکز کار، پاساژها و اجتماعات مختلف، نظارت جدی‌تری وجود داشته باشد.»

گلایه جامعه پزشکی از بازگشایی حضوری مدارس

یکی از عمده دلایلی که می‌تواند موج سوم کرونا را تشدید کند، تاکید برخی مسئولان آموزشی بر آموزش حضوری دانش آموزان است. تبعات این اتفاق نیز در نهایت به جامعه پزشکی بازخواهد گشت و زحمت کادر درمان را بیشتر خواهد کرد.

سخنگوی وزارت بهداشت هم با اشاره به تبعات بازگشایی مدارس، انتقاد می‌کند: «بیشترین مشکلات در زمینه رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس بین دانش آموزان دوره ابتدایی و به دلیل عدم آگاهی کافی از اهمیت رعایت پروتکل‌های بهداشتی پیشگیری از ویروس کرونا وجود دارد. از طرفی عدم انجام خوداظهاری توسط کارکنان مدارس در اکثر مدارس کشور نیز مشاهده می‌شود.»

لاری، تاکید می‌کند: «بخش دیگری از این مشکلات شامل تمایل دانش آموزان به تجمع در زنگ تفریح و هنگام خروج از مدرسه است که مشکلاتی را ایجاد کرده است و باعث شکل گیری تجمع می‌شود. همچنین تجمع والدین در مقابل در یا داخل مدرسه به دلیل زمان‌بندی کوتاه کلاس‌ها نیز چالش دیگری است. کمبود امکانات کافی بهداشتی در مدارس بخصوص در مناطق محروم یکی دیگر از چالش‌ها در مدارس محسوب می‌شود. البته می‌توان تهویه نامناسب کلاس‌های درس در مدارس را هم یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها دانست که در بازدیدها و گزارش‌های نیروهای بهداشتی از مدارس بر این موضوع تاکید فراوانی شده است.»

همچنین محمدرضا هاشمیان، فوق تخصص ICU بیمارستان مسیح دانشوری و استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز با انتقاد جدی از بازگشایی حضوری مدارس، تصریح می‌کند: «ما صحنه‌های بسیار بسیار فجیعی را در زمینه مرگ و میر کرونا دیدیم که اگر این صحنه‌ها را مسئولان می‌دیدند، اجازه بازگشایی مدارس را نمی‌دادند. اگر گرفتار کرونای کودکان شویم، کشوری نیستیم که بتوانیم مقاومت کنیم. این تصور که بچه‌ها مبتلا به کرونا نمی‌شوند غلط است. دانش آموزان با جثه بزرگ‌تر و نوجوانان به راحتی به این بیماری مبتلا می‌شوند.»

او هشدار می‌دهد: «بیمارستان‌ها و "آی‌سی‌یو"ها امکانات و متخصصان کافی برای کودکان ندارند. هشدار من در مورد بازگشایی مدارس یک هشدار خاص است. واقعیت این است که ما وقتی تعداد مرگ و میر بالا در روز داریم، بنابراین به این معنی است که ما کشور صاحب نظری در درمان کرونا نیستیم.»

با توجه به آغاز موج سوم کرونا، مدیریت پروتکل‌های بهداشتی در مراکز آموزشی، بازارها و تجمعات، بیش از گذشته ضرورت دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر مردم و دولت با کمک همدیگر برای اجرای پروتکل‌های بهداشتی همکاری نکنند، فصل پاییز با بحرانی عمیق مواجه خواهیم بود که در آن هم موارد ابتلا به کرونا افزایش می‌یابد و هم توان کادر درمان به نقطه بحرانی خواهد رسید.