سلامت

به گزارش سپید، ادعای درمان کووید-۱۹ در اغلب موارد از سوی کسانی مطرح می‌شد که نه تخصص کافی نداشتند و نه توان تبیین ادعاهای خود؛ ازاین‌رو شاهد تمسخر و اعتراض نسبت به این طب اصیل بودیم. این حواشی به همین‌جا ختم نشد و حتی برخی گزاره‌های ثابت شده در این علم دستمایه جنجال خبری برخی شبکه‌های فارسی زبان خارجی شد.

آغاز کارآزمایی بالینی دو داروی سنتی برای درمان کرونا
چندی پس از این جنجال‌ها محمدرضا شمس اردکانی، مدیرکل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت خبر از آغاز کارآزمایی بالینی دو داروی طب سنتی برای کمک به بهبود مبتلایان به کرونا خبر داد و گفت: «دو داروی سنتی در حال طی کردن مراحل کارآزمایی بالینی در برخی بیمارستان‌ها قرار دارند و تاکنون نتایج خوبی داشته‌اند، اما همچنان منتظر هستیم و تا به قطعیت رسیدن موضوع صبر می‌کنیم و پس از اثربخشی داروها از طریق وزارت بهداشت به مردم اطلاع داده خواهد شد.» شمس‌اردکانی افزود: «در حال حاضر پروتکل‌های درمانی طب سنتی برای بیماران کرونایی در برخی بخش‌های بستری بیمارستانی در کنار طب رایج اجرا می‌شود و نتایج مطلوب این اقدامات به اشتراک گذاشته می‌شود.»

آرمان زرگران، مشاور امور بین‌الملل دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت در تشریح جزئیات کارآزمایی بالینی دو داروی سنتی مقابله با کرونا، گفت: «از آغاز بحران کرونا ۱۷ پروژه تحقیقاتی مصوب در حوزه طب سنتی در سراسر کشور در حال انجام است که یکی از آنها طرح چند مرکزی بود که در آن یک کپسول و یک جوشانده منتج از دانش طب ایرانی تحت بررسی قرار گرفت.»

وی افزود: «این طرح است در هفت مرکز درمانی دانشگاهی در تهران و برخی شهرستان‌ها بر روی بیش از ۳۰۰ بیمار مبتلا به کرونا بررسی شد.» زرگران با بیان اینکه نتایج اولیه نشان‌دهنده اثربخشی این دو دارو بوده است، تصریح کرد: «اما این اثربخشی به عنوان درمان مدنظر قرار نمی‌گیرد و تنها به این عنوان استفاده می‌شود که می‌تواند به بهبود بیماران مبتلا به کووید-۱۹ کمک کند و موجب کاهش عوارض در آنها شود.» زرگران با تاکید بر اینکه تغییری در داروی مرسوم درمان بیماران مورد مطالعه ایجاد نشده است، بیان کرد: «مطالعه به این شکل بود که دو گروه را در نظر گرفته، به گروه اول داروهای طب سنتی را داده و در گروه دوم مداخله‌ای انجام ندادیم. با مقایسه این دو گروه به دنبال یافتن تفاوت‌ها در کسانی که داروی گیاهی استفاده کردند با کسانی بودیم که این داروها را دریافت نکردند.»

ساخت داروی ترکیبی کرونا از ۱۵ گیاه
مشاور امور بین‌الملل دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت در خصوص ترکیبات این دو دارو گفت: «حدود ۱۵ گیاه در ساخت این داروها نقش دارند، گیاهانی مانند شیرین بیان، پوست انار و... در این داروها استفاده شدند که مطالعات پیشین، اثرات ضدویروسی آنها را نشان داده بود و در بیماری‌هایی مثل سارس و مرس شواهد اثربخشی بالینی آنها وجود داشت. البته مطالعات گسترده‌ای انجام شد تا به فرمولاسیونی برسیم که احتمال اثربخشی در اجزای مختلف عوارض ویروس داشته باشد.» این متخصص داروسازی طب سنتی افزود: «ساخت دارو با رعایت تمام اصول علمی انجام شده است تا در دوز مناسب بدون آنکه تداخلی با سایر داروهای بیمار ایجاد کند، استفاده شود.» زرگران با بیان اینکه این طرح مطالعاتی در بیمارانی در سنین بالای ۱۲ سال انجام شده است، اظهار کرد: «البته دارو به گونه‌ای طراحی شده است که می‌توانیم مطمئن باشیم برای بالای ۲ سالگی نیز مشکلی نخواهد داشت.» زرگران در مورد فرمولاسیون این دو دارو نیز گفت: «فرمولاسیون این داروها از متون طب ایرانی برگرفته شد و سپس فرایند تحقیقاتی بر آنها صورت گرفت. البته در ساخت این داروها از محصولات «های‌تک» نیز استفاده شده است.»

9مشاور امور بین‌الملل دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت با تاکید بر نفش این داروها در کمک به درمان بیماران مبتلا به کرونا، گفت: «نتایج اولیه این پژوهش حاکی از کوتاه شدن زمان بستری بیماران مبتلا به کووید-۱۹ است؛ بر اساس مطالعات این طرح که با یک نوع کپسول و یک جوشانده گیاهی انجام شد، بسیار اثربخش بود و با انتشار دقیق نتایج آن می‌توانیم به سمت عملیاتی کردن پژوهش و کمک به درمان بیماران حرکت کنیم.»

زرگران با تاکید بر اینکه پروتکل‌های اخلاقی در این پژوهش رعایت شده است، اظهار کرد: «از این رو فرآیند رضایت‌گیری از بیماران نیز انجام شده است و زیر نظر تیمی از متخصصین ریه، بیهوشی، طب سنتی و داروسازی سنتی در هر بیمارستان اجرا شده است. بیماران به طور تصادفی بین گروه زنان و مردان برای فاز کنترل و کمک به درمان بیماری انتخاب شده‌اند.»

وی با بیان اینکه ۱۶ طرح دیگری که کد اخلاق دریافت کرده‌اند نیز در مراحل مختلفی از پژوهش قرار دارند، تصریح کرد: «برخی طرح‌ها نیز پیشنهادات جدیدی هستند که هنوز کد اخلاق دریافت نکردند و امیدواریم به زودی قابلیت اجرا پیدا کنند.»

این متخصص داروسازی سنتی در پاسخ به این سوال که در صورت تولید انبوه این داروهای کمک‌کننده به درمان طب سنتی، نیاز به واردات برخی از گیاهان وجود دارد یا خیر؟ افزود: «در مورد نحوه صادرات و واردات آمار دقیق زیر نظر جهاد کشاورزی است، اما در مورد بسیاری از گیاهان دارویی از دیرباز واردات انجام می‌شود و در واقع نوعی بده‌بستان در این زمینه با سایر کشورها وجود دارد؛ به عنوان مثال زنحبیل، دارچین و... را وارد می‌کنیم. از سوی دیگر برخی گیاهان دارویی نیز مانند شیرین‌بیان و زعفران قابلیت صادرات بسیار مناسبی دارند. متاسفانه اکثر گیاهان دارویی صادراتی به شکل خام فروشی به سراسر کشورها ارائه می‌شود که این موضوع چندان مناسب نیست، زیرا در سایر کشورها فرآوری می‌شود. در صورتی که بر اساس نتایج تحقیقات، عزم ملی بر استفاده از چنین داروهای گیاهی باشد، مواد اولیه نیز باید فراهم شود و سایر سازمان‌ها نیز در این مورد کمک کنند.» وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان به تولید انبوه و صادرات این دو دارو فکر کرد یا خیر، گفت: «این موضوع در مرحله بعدی قرار می‌گیرد. در ابتدا در صورت تایید دارو و گذر از مرحله کارآزمایی بالینی اگر بتوانیم بیماران خود را با آن تحت درمان قرار دهیم امکان صادرات آن نیز به وجود خواهد آمد.» وی در ادامه با تاکید بر اینکه ادعای طب سنتی در بحران کرونا درمان بیماران نیست، خاطرنشان کرد: «موردی که ما به آن تاکید می‌کنیم بحث کمک به درمان بیماران و کاهش زمان بستری بیماران در بیمارستان است. با کاهش زمان بستری بیمار در بیمارستان علاوه بر کمک به کاهش هزینه‌ها، می‌توانیم از اشغال طولانی مدت تخت‌ها نیز جلوگیری کنیم.»

مشاور امور بین‌الملل دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت اضافه کرد: «در اکثر کشورها موضوع طب سنتی به شکل جدی برای کمک به درمان کووید-۱۹ در نظر گرفته شده است و در ویدیوکنفرانسی که با سازمان جهانی بهداشت در مورد نقش طب سنتی برگزار می‌شود، ۳۴ کشور تجربیات خود در این زمینه را بیان می‌کنند تا از هر پتانسیلی که می‌تواند به درمان کرونا کمک کند، واقف شویم.»

زرگران در ادامه به روند تولید داروهای سنتی اشاره کرد و افزود: «داروهای طب سنتی هم باید مانند داروهای مرسوم از استانداردهای لازم برخوردار باشند و اداره فرآورده‌های‌سنتی، طبیعی و مکمل‌ سازمان غذا و دارو پروتکل‌ها و قواعدی را مدنظر قرار می‌دهد و اگر کسی بخواهد اقدام به ساخت داروی سنتی کند باید از کتاب‌های مورد تایید استفاده کند و پس از آن آزمایش‌های لازم بر روی آنها انجام می‌شود تا تایید شوند.» وی با تاکید بر اینکه استفاده از داروهای طب سنتی نیز مانند داروهای شیمیایی نیازمند نظر متخصص آن حوزه است، اضافه کرد: «اینکه فکر کنیم داروی سنتی کم عارضه است، غلط است. ورود افراد غیر متخصص سبب سلب اعتماد مردم می‌شود. طب سنتی و داروسازی طب سنتی، متخصصین خاص خود را دارد که از طریق مجاری علمی به دنبال کمک به درمان بیماری‌ها هستند.»

مشاور امور بین‌الملل دفتر طب ایرانی در پایان با بیان اینکه برای استفاده از تجربیات متخصصین طب سنتی چینی با آنها نیز مذاکزاتی صورت گرفته است، گفت: «البته این دو دارو کاملا بر اساس دانش بومی تهیه شده است، اما مطالعاتی که آنها پیشتر بر ویروس‌های سارس و مرس انجام داده بودند، به عنوان شواهد علمی برای انتخاب گیاهان مورد نیاز در فرمولاسیون دارویی ما استفاده شد.»

لزوم تدوین پروتکل‌های درمانی طب سنتی توسط سازمان جهانی بهداشت
امیرهومن کاظمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پرشکی تهران و نایب‌رییس فدراسیون جهانی طب سوزنی هم با تاکید بر اینکه اثرات مفید گیاهان دارویی در کمک به پیشگیری و فرآیند درمان بیماری کووید-19 در بسیاری از مشاهدات بالینی و مطالعات تجربی مشخص شده است، گفت: «این امر کافی نبوده و نیاز است مطالعات بالینی بیشتری برای ایجاد بانک اطلاعاتی کاملی از داده‌های مستند کشورهای مختلف انجام گیرد و در کنار بررسی اثرات مفید طب‌های مکمل و گیاهان دارویی در فرآیند درمان این بیماری، گزارش‌های مربوط به تداخل اثرات و عوارض احتمالی آنها نیز جمع‌آوری شود تا پزشکان با خیال راحت‌تری به ترکیب این درمان‌ها با درمان‌های طب رایج روی آورند»

وی معتقد است: «سازمان جهانی بهداشت می‌تواند این اطلاعات را از کشورهای مختلف جمع‌آوری کرده و پس از بررسی و تجزیه و تحلیل علمی، پروتکل‌های درمانی مشخصی را برای استفاده در کنار طب رایج در حالات مختلف بیماری پیشنهاد کند.»

کاظمی افزود: «می‌توان کارآزمایی‌های بالینی مشترکی را نیز با مشارکت کشورهای مختلف انجام داد تا درمان‌های تخصصی طب سنتی برای بیماری‌های مشابه، به‌دلیل برخورداری از پشتوانه علمی قوی‌تر، در آینده در کشورهای بیشتری مورد توجه قرار گیرند.»

اجرای ۱۷ کارآزمایی بالینی طب سنتی در دانشگاهای علوم پزشکی
حسین رضایی‌زاده، رئیس دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم به برخی کارهای تحقیقاتی طب ایرانی در کمک به درمان کرونا اشاره کرد و گفت: «تاکنون ۱۷ کارآزمایی بالینی طب سنتی و مکمل با رعایت تمامی اصول پژوهش‌های علمی در دانشگاهای علوم پزشکی کشور تصویب شده و در حال انجام هستند.»

رضایی‌زاده با بیان اینکه زمانی می‌توان درباره یک روش درمان ادعا کرد که این روش در کارآزمایی بالینی و میزان اثر بخشی مقایسه شود، افزود: « امیدواریم کسانی که در این زمینه کار می‌کنند در صورتی که دلسوز مردم هستند به جای هزینه‌های زیاد برای تبلیغات در فضای مجازی، مطالعات خود را ثبت کنند و اثر بخشی آن را به همه انسان‌ها توسعه دهند. زیرا هیچ کدام از مواردی که در فضای مجازی مطرح می‌شود توسط دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت تایید نمی‌شود و آنچه که مورد تایید این نهاد است به شکل راهنمایی بالینی خودمراقبتی که در کنار طب رایج موثر خواهد بود، در سایت وزارت بهداشت منتشر شده است.»

بهره‌مندی 70 هزار بیمار ووهانی از درمان‌های طب چینی
گفتنی است بر اساس گزارش آکادمی طب چینی کشور چین، از زمان آغاز بحران کرونا در این کشور طب چینی توانسته با استفاده از داروهای سنتی و روش‌های علمی به چندین هزار بیمار در بهبود شرایط بیماریشان کمک کند. به گفته جانگ بولی، رئیس سابق اکادمی طب چینی، 70 هزار بیمار در شهر ووهان از درمان‌های طب چینی بهره‌مند شده‌اند.

وی با اشاره به موفقیت درمان‌های طب چینی در بهبود علایم بیماران دارای شرایط خفیف بیماری نیز گفت: «به کمک این روش‌های درمانی توانستیم تب، سرفه، بدن‌درد و ضعف و خستگی این دسته از بیماران را بهبود ببخشیم و آمارها نشان داد که بهره‌گیری از درمان‌های گیاهی، کمک معناداری نیز به جلوگیری از پیشرفت بیماری کرده است.»

با مرور این موفقیت‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که طب سنتی و روش‌ها و داروهای رایج در آن توانسته همپای طب نوین در درمان کرونا موثر باشد و متخصصان این حوزه توان ارائه درمان‌های مکمل را داشته‌اند و اگر همت محققان اینی علم نبود بازار داغ شایعات و شیادان می‌توانست علم کهن و هزاران سالانه کشورهایی همچون ایران را به باد دهد.