سلامت

یکی از عمده گروه‌های فعال در جامعه پیراپزشکان که نقش پررنگی در نبرد با بحران کرونا دارند، رادیولوژیست‌ها هستند. آزمایش پزشکی و «سی‌تی‌اسکن» به عنوان دو روش اصلی تشخیص ویروس کووید19 به حساب می‌آید. رادیولوژیست‌ها با ارائه خدمات تصویربرداری پزشکی، نقش بی‌بدیلی در تشخیص بیماری کرونا دارند.

این روزها رادیولوژیست‌ها روزهای سخت و پرکاری را می‌گذرانند. بیماری کرونا دوباره به شرایط خطرناک اولیه برگشته و آمار فوتی‌های کرونا نیز سه رقمی شده است. در این بین، روز به روز تعداد درخواست‌های تصویربرداری پزشکی برای تشخیص کرونا، در حال افزایش است.

برخلاف تصور بسیاری از مردم که فکر می‌کنند بخش تصویربرداری پزشکی از سطح ایمنی بالایی در برابر کرونا برخوردار است، اتفاقا این بخش از جمله مکان‌های پرخطر به حساب می‌آید. یک مرکز کوچک رادیولوژی در یک بیمارستان شلوغ ممکن است در طول شبانه روز برای صدها بیمار، تصویربرداری پزشکی انجام دهد. برخی از این بیماران با علایم واضح کرونا به مراکز رادیولوژی مراجعه می‌کنند و برخی دیگر هم احتمال دارد که مبتلا به کرونا ولی فاقد علامت واضح باشند. به همین دلیل، بسیاری از پرسنل مراکز تصویربرداری پزشکی در خطر مستقیم ابتلا به کرونا قرار دارند.

از سوی دیگر، در بسیاری از مراکز درمانی، بخصوص در بیمارستان‌های دولتی شاهد افزایش حجم مراجعات بیماران برای تست کرونا هستیم. خیلی از آنها به مراکز تصویربرداری بیمارستان‌ها، ارجاع داده می‌شوند. افزایش شدید آمار مراجعات بیماران در این مراکز موجب شده است که فشار کاری پرسنل مراکز تصویربرداری در بیمارستان‌ها نیز به شدت افزایش یاید. افزایش فشار کاری، شیفت‌های طولانی، اضطراب هر روزه برای مبتلا نشدن به کرونا و گاهی کار کردن به جای چندین نفر، قصه این روزهای پرسنل بسیاری از مراکز تصویربرداری پزشکی است.

فعالیت رادیولوژیست‌ها چندین برابر شده است
در طی پنج ماه اخیر، جمعیت حدود سه هزار نفری متخصصان رادیولوژی به همراه هزاران تکنیسین و کارشناس رادیولوژی در تلاش بوده‌اند که نقش پررنگی در زمینه تشخیص بیماری کرونا داشته باشند.

عبدالرسول صداقت، ریس سابق انجمن رادیولوژی ایران نیز در گفتگو با سپید به اهمیت رادیولوژی در تشخیص کرونا و زحمات شبانه‌روزی رادیولوژیست‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «تست‌های آزمایشگاهی، حساسیت پایین ولی دقت بالایی دارد. یعنی ممکن است در 50 درصد بیمارانی که واقعا کرونا دارند، نتیجه تست را مثبت نشان ندهد، ولی وقتی مثبت نشان می‌دهد، دقت بالایی دارد. یعنی دقت آن تا نزدیک به 100 درصد است. در مورد سی‌تی‌اسکن، این فرآیند برعکس است. یعنی حساسیت سی‌تی‌اسکن برای تشخیص کرونا بین 96 تا 98 درصد، ولی دقت آن حدود 75 تا 80 درصد است. درواقع ممکن است فردی به بیماری دیگری مبتلا باشد و علایمی مشابه با کرونا داشته باشند، اما کرونا تشخیص داده شود. در مجموع، سی‌تی‌اسکن از نظر علمی، ارزش بسیار بالاتری برای بیماران دارد و از نظر هزینه‌ها نیز هزینه سی‌تی‌اسکن حدود نصف هزینه آزمایش‌های پزشکی است. البته این یک نکته چندان هم مثبت نیست و اتفاقا یک نکته منفی به حساب می آید. مثلا در نظر بگیرید الان هزینه تهیه یک دستگاه سی‌تی‌اسکن حدود 12 تا 14 میلیارد تومان است، اما تعرفه خدمتی که برای بیمار انجام می‌شود، حدود 200 هزار تومان یا حتی کمتر از این مبلغ است. در نتیجه زیان زیادی را متوجه سرمایه‌گذاران می‌کند.»

او یادآور می‌شود: «با وجود هزینه بالایی که رعایت پروتکل‌های بهداشتی به مراکز تصویربرداری پزشکی تحمیل می‌کرد، مراکز رادیولوژی اعم از دولتی و خصوصی برای ارائه خدمت به مردم در بحران کرونا اعلام آمادگی کردند. در انجمن رادیولوژی نیز پروتکل درمانی برای تصویربرداری پزشکی از بیماران مبتلا به کرونا تدوین کردیم که مورد تایید وزارت بهداشت نیز قرار گرفت و به همه مراکز ابلاغ شد. بر اساس این پروتکل، میزان اشعه تابشی به بیماران به حدود یک ششم کاهش یافت. بعدها در کشورهای اروپایی، آمریکا، کانادا و استرالیا نیز دوز اشعه تابشی را پایین آوردند. همچنین پروتکل‌های بهداشتی نیز برای محافظت پرسنل و بیماران، تدوین شد. در طول پنج ماه اخیر در یک مقطع کوتاه یک ماه و نیمه، فشار کاری ما کمتر شد، اما دوباره فشار کاری بالا رفته است. پرسنل ما مثل پزشکان و پرستاران در کنار بیماران بستری کرونا هستند و در نتیجه در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار دارند. اگر هر کدام از پرسنل رادیولوژی به کرونا مبتلا شود، به قرنطینه می‌رود و در نتیجه، فشار کاری پرسنل آن مرکز، افزایش پیدا می‌کند.»

صداقت، خاطرنشان می‌کند: «دغدغه دیگری که وجود دارد این است که با توجه به مساله تحریم‌ها و در صورت خرابی دستگاه‌های رادیولوژی در دوران کرونا، امکان تعمیر و جایگزینی این دستگاه‌ها بسیار دشوار است. بنابراین باید از داشته‌هایمان محافظت کنیم. در این راستا انتظار داریم که مردم هم پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند تا هم خودشان ایمن باشند و هم رادیولوژیست‌ها دچار فرسودگی نشوند.»

او با بیان اینکه درصد بالایی از مراجعان به مراکز رادیولوژی، علایم جدی بیماری کرونا را ندارند، تصریح می‌کند: «برخی از این بیماران در مراجعه به پزشکان می‌خواهند که برایشان سی‌تی‌اسکن تجویز شود. خیلی از این بیماران، علایم ثابت شده کرونا ندارند و ممکن است یکی از اقوام دور آنها که با او در ارتباط هم نیستند به کرونا مبتلا شده باشد. البته پزشک طبق وظیفه‌اش، سی‌تی‌اسکن تجویز می‌کند. با این وجود از پزشکان درخواست داریم که فقط بیماران با علایم جدی کرونا را به مراکز رادیولوژی ارجاع دهند تا هم بیمار در حین مراجعه به مراکز تشخیصی و در تماس با سایر بیماران دچار کرونا نشود و هم اینکه دستگاه‌ها اشغال نشوند و بیماران واقعی از خدمات رادیولوژی محروم نشوند.»

صداقت تاکید می‌کند: «خوشبختانه تعداد دستگاه های سی‌تی‌اسکن و تعداد رادیولوژیست‌ها برای مهار بحران کرونا در کشور، کافی است. البته در این بین، فعالیت همکاران رادیولوژیست، چندین برابر شده است و برخی از آنها در دوران کرونا، بدون اعتراض و گلایه، 16 ساعت در شبانه روز کار می‌کنند. در مراکز خصوصی نیز گزارش سی‌تی‌اسکن ریه را به صورت لحظه‌ای و آنلاین به بیماران تحویل می‌دهند که این موضوع نیز در نوع خود یک «رکورد» به حساب می‌آید.»

کارکرد بالای رادیولوژیست‌ها در تشخیص دقیق کرونا
به گفته متخصصان رادیولوژی، نتیجه سی‌تی‌اسکن ریه در مراحل اولیه بیماری کرونا، احتمال دارد منفی باشد. شروع علایم حاد بیماری و درگیری ریوی معمولا از هفته دوم است. به همین دلایل است که متخصصان تاکید دارند که بهتر است در بیمارانی که علایم حاد ندارند، برای مشاهده جواب قطعی در خصوص آسیب به ریه، سی‌تی‌اسکن در این بازه زمانی صورت بگیرد.

عضو هیات مدیره انجمن رادیولوژی ایران نیز تاکید دارد که ممکن است آزمایش اولیه کیت تشخیص کرونا در افراد مشکوک به این بیماری، منفی شود، اما فرد مبتلا به کرونا باشد.

حسین کرم‌پور با بیان اینکه «تظاهرات ریوی» بیماری کرونا، بهترین کلید تشخیص این بیماری‌ است، اظهار می‌کند: «تغییراتی که به‌صورت اختصاصی در ریه بیماران می‌بینیم حتی چهار روز قبل از شروع علایم بالینی در بیمار نیز می‌تواند مثبت بودن بیماری را اعلام کند. تصویربرداری و CTsca- از قفسه سینه، دقت و حساسیت بالاتری نسبت به کیت‌های تشخیصی دارد.»

کرم‌پور با اشاره به احتمال تناقض در نتایج حاصل از کیت‌های تشخیصی تصریح می‌کند: «در برخی از بیماران ممکن است آزمایش اولیه کیت‌ها منفی شود و بعد با سی‌تی‌اسکن مشخص شود که فرد، مبتلا به کروناست و در مراحل بعدی، نتیجه تشخیص با کیت، مثبت شود. یعنی اینکه فردی، مبتلا به کرونا نباشد، اما سی‌تی‌اسکن او علایم کرونا را نشان دهد، احتمالش وجود ندارد. در مناطقی مانند روستاها که به دستگاه‌های سی‌تی‌اسکن دسترسی وجود ندارد، از رادیوگرافی قفسه سینه به منظور غربالگری اولیه بیماران مشکوک به کرونا استفاده می‌شود. در صورتی که این غربالگری اولیه، مثبت باشد، فرد برای سی‌تی‌اسکن و سایر اقدامات تشخیصی و درمانی، به مراکز مجهزتری ارجاع داده می‌شود.»

عضو هیات مدیره انجمن رادیولوژی ایران خاطرنشان می‌کند: «پس از مراجعه فرد مشکوک و دارای علایم بالینی، در صورتی که آزمایش خون او نشان‌دهنده کاهش گلبول سفید در خون فرد باشد، برای تشخیص ابتلای قطعی آنها به ویروس کرونا، درخواست تصویربرداری می‌شود. بر اساس آنها، تشخیص داده می‌شود که فرد نیاز به بستری دارد یا با قرنطینه و درمان خانگی بهبود می‌یابد. بیماری کرونا در اکثر موارد، علایمی شبیه به سرماخوردگی دارد و بروز نیافتن علایم اختصاصی در شروع بیماری، از علل شیوع کرونا در کشورهای جهان از جمله ایران است.»

این عضو هیات مدیره انجمن رادیولوژی ایران با بیان اینکه رادیولوژیست‌ها و کادر درمان در خط اول مقابله و درمان کرونا هستند، یادآور می‌شود: «باید از سوی وزارت بهداشت و نهادهای متولی، از کادر درمان و تشخیص بیماری در مقابل کرونا محافظت شود و اقلام محافظتی به اندازه کافی در اختیار آنها قرار بگیرد.»

عضو هیات مدیره انجمن رادیولوژی ایران، در پاسخ به این سوال که میزان اشعه دریافتی فرد در تصویربرداری برای تشخیص کرونا، خطری برای او به همراه دارد یا خیر، تصریح می‌کند: «انجمن رادیولوژی ایران و جامعه رادیولوژی کشور، پروتکل‌هایی را تنظیم و به رادیولوژیست‌ها ابلاغ کرده‌اند مبنی بر اینکه کمترین و بی‌خطرترین دوز اشعه به بیماران مشکوک به کرونا برای تشخیص بیماری آن‌ها داده شود‌.»

استاد و مدیر گروه رادیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ارتباط با نقش رادیولوژی در تشخیص بیماری کرونا یادآور می‌شود: «در پروتکل‌های درمانی کرونا نقش رادیولوژی پررنگ است. استفاده از عکس قفسه سینه و در موارد پیشرفته برای تشخیص عوارض بیماری با استفاده از سی‌تی‌اسکن می‌توان اقدامات لازم را انجام داد.»

تعرفه‌ها با هزینه خدمات رادیولوژی همخوانی ندارد
در شرایطی که رادیولوژیست‌ها از جان و دل مایه گذاشته‌اند و با پذیرش خطر ابتلا به کرونا به بیماران خدمت می‌کنند، اما اغلب آنها گلایه دارند که تعرفه خدمات رادیولوژی بسیار پایین است؛ طوری که حتی این تعرفه‌ها نمی‌تواند پاسخگوی هزینه‌ها باشد.

جلال جلال شکوهی، عضو هیات مدیره انجمن رادیولوژی ایران نیز در گفتگو با سپید به همین دغدغه رادیولوژیست‌ها می‌پردازد و می‌گوید: «بسیاری از رادیولوژیست‌ها از وضع تعرفه‌های تعیین شده برای خدمات رادیولوژی گلایه‌مند هستند و نرخ افزایش این تعرفه‌ها را بسیار ناکافی می‌دانند. هر سال شاهد هستیم که قیمت تجهیزات و لوازم تشخیصی، چندین برابر می‌شود، اما در مقابل می‌بینیم که سالانه به طور متوسط فقط بین پنج تا 15 درصد به تعرفه خدمات رادیولوژی اضافه می‌شود. درواقع، اختلاف شدیدی بین افزایش هزینه‌ها و نرخ تعرفه‌ها وجود دارد. این اختلاف به هیچ وجه با افزایش جزئی تعرفه‌ها جبران نمی‌شود.»

به گفته جلال شکوهی «هم‌اکنون به شرایطی رسیده‌ایم که تاسیس مرکز رادیولوژی یا مراکز جامع رادیولوژی اصلا صرفه اقتصادی ندارد. در بسیاری از مراکز رادیولوژی می‌بینیم که فقط با زحمت می‌توانند از پس هزینه‌های روزانه‌شان بربیایند و شاید مبلغ ناچیزی هم برای امرار معاش‌شان باقی بماند، اما اینکه فکر کنیم راه‌اندازی مراکز رادیولوژی در کشور، سوددهی بالایی دارد، این یک تصور کاملا غلط است.»

او یادآور می‌شود: «معتقدم حتی اگر فردی، سرمایه نقدی لازم برای راه‌اندازی مراکز رادیولوژی را هم داشته باشد، باز هم از نظر منطقی و اقتصادی، اصلا بصرفه نیست که در حوزه رادیولوژی سرمایه‌گذاری کند. الان راه‌اندازی یک مرکز جامع رادیولوژی حداقل حدود 40 میلیارد تومان هزینه دارد. مطمئن باشید سرمایه‌گذاری این مبلغ در هر کاری، سود بیشتری خواهد داشت تا افتتاح یک مرکز جامع تصویربرداری پزشکی.»

جلال شکوهی برای حل مشکلات پیش روی رادیولوژیست‌ها، پیشنهاد می‌دهد: «یکی از راه‌های حل این مساله این است که بیمه‌های درمانی با توان بیشتری به میدان بیایند و سطح پوشش بیمه‌ای خدمات رادیولوژی افزایش پیدا کند. افزایش منطقی تعرفه‌های رادیولوژی که بتواند هزینه‌ها را پوشش دهد و همچنین افزایش پوشش بیمه‌ای خدمات رادیولوژی از جمله موارد ضروری است که می‌تواند هم رضایت بیمار و هم رضایت ارائه دهنده خدمت را جلب کند. بنابراین واقعی شدن تعرفه‌های خدمات رادیولوژی با نگاه به قیمت تمام شده خدمات از مهم‌ترین خواسته‌های رادیولوژیست‌هاست.»

او عنوان می‌کند: « دغدغه دیگری که وجود دارد این است که متاسفانه برخی از همکاران که تخصص رادیولوژی ندارند، خدمات رادیولوژی انجام می‌دهند. مثلا دستگاه سونوگرافی را در مطب می‌گذراند و گاهی نیز از همین راه، درآمدزایی دارند. این تداخل صنفی باعث می‌شود که سلامت بیماران هم به خطر بیفتد. انتظار داریم که با این شکل از تداخل صنفی برخورد قانونی شود تا هر گروه از جامعه پزشکی صرفا به وظایف تخصصی خود بپردازند.»

با توجه به اینکه رادیولوژیست‌ها در خط مقدم نبرد با کرونا قرار دارند و در طول این مدت شاهد فداکاری آنها، بخصوص در بیمارستان‌های دولتی بوده‌ایم، شاید چندان انتظار غیرمنطقی نباشد که تعرفه خدمات ارائه شده از سوی رادیولوژیست‌ها متناسب با تورم واقعی در نظام سلامت دیده شود تا با انگیزه بیشتری به ادامه خدمت در بحران کرونا، دلگرم باشند.