علی ابراهیمی
به گزارش سلامت؛ اگرچه بروز سرطان در کودکان نادر است، اما دومین علت شایع مرگ‌ومیر کودکان در کشورهای پیشرفته است. تشخیص، درمان و پیش‌آگهی سرطان‌های دوران کودکی با سرطان‌های بزرگسالان متفاوت است و تفاوت اصلی در میزان بقا و علت سرطان است. میزان بقای کلی ۵ ساله‌ سرطان در کودکان حدود ۸۳ درصد است درحالی‌که در سرطان‌های بزرگسالان میزان بقای ۵ ساله ۶۹ درصد است. تصور می‌شود این تفاوت به این دلیل است که سرطان در دوران کودکی بیشتر به درمان پاسخ می‌دهد و کودک می‌تواند درمان‌های تهاجمی‌تری را تحمل کند. از طرفی میزان بقا یا زنده ماندن در سرطان کودکان بسته به سن، نوع سرطان و مرحله‌ تشخیص متفاوت است. این نکته مهم است که سرطان کودکان باید سریع تشخیص داده شود درنتیجه ابتدا باید سرطان‌های رایج کودکان را بشناسید و سپس علائم آن را بدانید.

سرطان‌های شایع در کودکان کدام‌اند؟
دکتر محمد فرانوش، فوق تخصص هماتولوژی و آنکولوژی کودکان و دبیر انجمن علمی خون و سرطان کودکان ایران می‌گوید: سرطان کودکان یکی از بیماری‌های شایع و گروه ناهمگونی از بیماری‌های نادر در کودکان است که بار بیماری‌ها را در کودکان افزایش می‌دهد و یکی از دلایل مهم مرگ‌ومیر در کودکان است.
دکتر فرانوش افزود: مهم‌ترین سرطان‌های کودکان عبارت‌اند از سرطان خون، تومورهای مغزی، لنفوم‌ها، سارکوم‌ها، رتینوبلاستوما، تومورهای کلیه و بیماری‌های نادر دیگر هستند که می‌توانند یکی از دلایل مهم مرگ‌ومیر در کودکان باشند.

دبیر انجمن علمی خون و سرطان کودکان با تاکید بر سرمایه‌گذاری در خصوص تشخیص زودرس و درمان سرطان در کودکان اظهار داشت: تشخیص زودرس و نیز درمان بر اساس داده‌هایی که مقرون‌به‌صرفه باشد یکی از استراتژی‌های است که کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای با منابع محدود می‌توانند داشته باشند تا کودکان طول عمر بیشتری داشته و از عمر طبیعی مانند بقیه هم سن و سالان خودشان برخوردار شوند.
وی افزود: نکته مهم دیگر تقویت خیریه‌های مرتبط با این موضوع و حمایت حاکمیت از برنامه‌های پیشگیری از سرطان و درمان به هنگام آن و نیز استراتژی‌های داده محور است که می‌تواند عاقبت درمان در کودکان را بهتر کند.

شانس دو برابری ابتلای مجدد به سرطان در سنین بالا
دکتر یاشار مخدومی، متخصص رادیوآنکولوژی و عضو هیئت‌رئیسه انجمن رادیوآنکولوژی ایران هم در بیان تفاوت‌های سرطان کودکان و بزرگسالان گفت: سرطان کودکان نسبت به سرطان‌هایی که در بزرگسالان مشاهده می‌شود تفاوت‌هایی دارد. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها در این بخش آن است که اغلب سرطان‌های کودکان بخصوص در مراحل اولیه درمان‌پذیر هستند درحالی‌که شانس درمان کامل در بزرگسالان کمتر است.

وی افزود: البته کودکان پس از بهبود در آینده هم ممکن است آسیب‌های جسمی ناشی از بیماری و درمان‌ها را تجربه کنند. ازاین‌رو لازم است که درمان کودکان توسط متخصصین ویژه همراه با تیم‌های مولتی دیسیپلینری انجام شود تا از جنبه‌های مختلف به مسائل درمان نگاه شود و کمک کند تا با حداقل عوارض بیماری درمان شود.
این متخصص رادیوآنکولوژی با تاکید بر اینکه در فیلدهای اختصاصی درمان مانند رادیوتراپی باید از تجهیزات به‌روزتر بخصوص پروتون‌تراپی استفاده شود، افزود: یکی از مسائل که این قبیل بیماران بهبود یافته در سنین بالاتر از 40 سال دارند این است که ریسک سرطان‌های ثانویه در آنها بالاتر است و تا 2 برابر نسبت به افراد عادی احتمال ابتلا در آنها وجود دارد؛ بنابراین مراقبت از این نظر برای این بیماران بسیار ضروری است و باید مورد پیگیری قرار گیرد.
دکتر مخدومی اضافه کرد: موضوع مهم‌تر در سرطان‌های کودکان مسائل عاطفی، انسانی و اضطراب‌ها و موارد احساسی است که چه برای خود طفل بیمار و چه برای خانواده و اطرافیان ایجاد می شود؛ بنابراین لازم است که ما در فرآیند درمان مشاورین روانشناسی و تیم‌های فامیلی‌تراپی را هم داشته باشیم.
عضو هیئت‌رئیسه انجمن رادیوآنکولوژی ایران در پایان تاکید کرد: مسئله سوم در درمان بیماری سرطان کودکان مثل همه بیماری‌ها مسئله اقتصادی است. خانواده‌های این بیماران باید از نظر مالی مورد حمایت قرار گیرند و هزینه‌های درمان تحت پوشش بیمه قرار گیرد.

کاهش مرگ‌ومیر با گسترش امکان پیوند مغز استخوان در کشور
دکتر فرزانه اشرفی، فوق تخصص خون و سرطان بالغین و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هم در خصوص بیماری سرطان در کودکان گفت: سرطان خون ششمین علت سرطان‌های شایع در ایران است. البته عوامل متعددی در ایجاد سرطان‌های خون نقش دارند و آلودگی هوا یکی از عوامل مهم و قابل‌پیشگیری سرطان‌های خون است.

وی افزود: سرطان‌های خونی دو نوع حاد و مزمن دارند و مرگ‌ومیر سرطان حاد خون در بالغین ایرانی بیش از ۵۰ درصد است. البته با پیشرفت‌های اخیر و دسترسی به درمان‌های نوین ازجمله داروهای جدید و امکانات پیوند مغز استخوان شاهد کاهش مرگ‌ومیر بیماران مبتلا به سرطان خون هستیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تاکید بر ضرورت دسترسی عادلانه به امکانات درمانی در اقصی نقاط کشور اظهار داشت: دسترسی بیماران به پیوند مغز استخوان در مناطق مختلف کشور باعث می‌شود تا امید به زندگی در این دسته از بیماران افزایش یابد.

ابتلای سالانه 400 هزار کودک در جهان به سرطان
دکتر علی قنبری مطلق، متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم با تاکید بر ضرورت آگاهی بخشی درباره سرطان کودکان اظهار داشت: هر سال در جهان نزدیک به 400 هزار کودک بین ۰ تا ۱۹ سال به سرطان مبتلا می‌شوند و حدود 100 هزار کودک جان خود را از دست می‌دهند.

وی افزود: هرچند بروز سرطان‌ها در کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان است، اما به دلیل ابتلا در سن پایین بار بیشتری را به نظام سلامت تحمیل می‌کنند به‌طوری‌که سرطان‌های کودکان سالانه سبب از دست رفتن حدود 8 میلیون سال عمر کودکان در جهان می شود.

دکتر قنبری مطلق اظهار داشت: از سوی دیگر چیزی که در خصوص سرطان‌های کودکان باعث خوشحالی است این است که میزان بهبودی آنها بالقوه بالاست. به این معنا که میزان بهبودی سرطان‌های کودکان به سطح رفاه و درآمد کشورها بستگی دارد به‌طوری‌که در کشوهای با درآمد بالا 80 درصد در کشورهای با درآمد متوسط 50 درصد و در کشورهای با درآمد کم 20 درصد است. یکی از مهم‌ترین علت‌ها برای این تفاوت تشخیص دیرتر در کشورهای با درآمد کم هست.
این متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی در ادامه گفت: برای اینکه سرطان زودتر تشخیص داده شود دو اقدام مهم و موثر قابل انجام است. یکی اینکه علائم و نشانه‌های مشکوک سرطان به پدر و مادرها آموزش داده شود و دوم اینکه نظام سلامت هم برنامه معینی برای شناسایی این علائم از راه آموزش ارائه‌دهندگان خدمت و ارجاع مناسب در قالب یک نظام ارجاع مشخص داشته باشد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش دیگری از صحبت‌های خود افزود: متاسفانه کودکان مبتلا به سرطان و خانواده‌هایشان پس از ابتلا دچار عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت در زمینه‌های مختلف ازجمله اثرات روانی، اجتماعی، عاطفی مانند عدم پذیرش یا ترک درمان، گوشه‌گیری، ترک مدرسه و اختلالات شناختی و اثرات اقتصادی ناشی از هزینه‌های مستقیم شامل مراجعه به مراکز سرطان، پرداخت برای خدمات و یا خرید محصولات مرتبط با مراقبت از کودکانشان و هزینه‌های غیرمستقیم مانند کاهش درآمد به دلیل وقفه یا از دست دادن شغل والدین می‌شوند که بسیاری از این مشکلات را می‌توان با برنامه‌ریزی درست در نظام سلامت برطرف یا کم کرد. به‌عنوان‌مثال به این صورت که کودکان و خانواده‌هایشان حمایت‌های روانی اجتماعی مناسبی داشته باشند، امکانات درمانی ازجمله جراحی و رادیوتراپی پیشرفته توزیع مناسب‌تری در سطح کشور داشته باشد و نیز مراقبت‌های تسکینی برای عوارض کوتاه و بازتوانی برای عوارض بلندمدت بیماری ارائه شود.

دکتر قنبری مطلق تصریح کرد: اگر این برنامه‌ریزی‌ها انجام و عملی شود می‌توانیم انتظار داشته باشیم که کودکان راحت درمان را بپذیرند و بیماری باعث گوشه‌گیری و ترک مدرسه نشود. همچنین کودکان و خانواده‌ها مجبور نباشند مدت‌ها دور از خانه بمانند یا اگر هم مجبور شدند به امکانات سکونتی و رفاهی دسترسی داشته باشند و اینکه کودکان مبتلا درد و رنج کمتری را متحمل بشوند و کمتر عوارض طولانی‌مدت یا قطع عضو را تجربه کنند. با این قبیل اقدامات نه‌تنها حداقل 80 درصد کودکان مبتلا به سرطان در ایران بهبود خواهند یافت بلکه وقتی بیماری را پشت سر گذاشتند عوارض کمتر و کیفیت زندگی مناسب‌تری تجربه خواهند کرد.
وی اضافه کرد: برای دستیابی به این اهداف انجمن‌های علمی و موسسات خیریه مرتبط در کنار مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و دفتر سازمان جهانی بهداشت در ایران تلاش می‌کنند در هفته مبارزه با سرطان کودکان در فاصله 27 بهمن تا 3 اسفند پویش آگاهی بخشی سرطان کودکان را برگزار کنند تا توجه پدر و مادرها به تشخیص زودرس از راه شناسایی علائم بیماری و توجه سیاست‌گذاران نظام سلامت به برنامه‌ریزی در این زمینه جلب شود.
در پایان گزارش برخی علائم سرطان در کودکان را باهم مرور می‌کنیم با این توضیح که وجود هر یک از این علائم بدون تشخیص پزشکی نشانه ابتلا به سرطان در کودکان نیست:
-کاهش وزن بدون دلیل و مداوم
-سردرد همراه با استفراغ صبح زود
-افزایش تورم یا درد مداوم در استخوان‌ها، مفاصل، کمر یا پاها
-وجود توده به‌خصوص در شکم، گردن، قفسه سینه، لگن یا زیر بغل
-ایجاد کبودی، خونریزی یا بثورات بیش‌ازحد
-عفونت‌های مداوم
-رنگ مایل به سفید در پست مردمک چشم
-تهوع مداوم یا استفراغ بدون تهوع
-خستگی مداوم یا رنگ‌پریدگی محسوس
-تغییرات چشم یا بینایی که به‌طور ناگهانی رخ دهد و ادامه یابد
-تب‌های مکرر یا مداوم با علت ناشناخته