دکتر سعید قزوینیان
متخصص مغز و اعصاب
«سردرد» مشکل بسیار شایع در اورژانس است و خوشبختانه در بیشتر موارد به‌جزء در مان حمایتی نیاز به اقدام دیگری ندارد. اما لازم است موارد خطر سردرد نیز شناسایی شود. این مسئله در دوران بارداری پیچیده‌‌تر می‌شود زیرا به‌دلیل تغییرات فیزیولوژیک بارداری ضرورت توجه به جنبه‌های مختلف سلامت مادر و جنین مهم خواهدبود.
اگر ناراحتی‌های مرتبط با بارداری مانند درد‌های شکمی، خونریزی واژینال و... را کنار بگذاریم، سردرد شایع‌ترین مشکل غیرمستقیم بارداری است که خانمهای باردار به اورژانس مراجعه می‌کنند. البته بیشتر موارد، میگرن مزمن در این دوران بهبود مییابد و بیش از نیمی از خانم‌ها اظهار داشته‌اند که سردردهای میگرنی آنها در این دوران بهتر می‌شود. این نوع سردرد در 8 درصد خانمهای دارای سابقه میگرن در بارداری تشدید می‌شود. همچنین در 2 درصد خانم‌ها، نخستین سردردهای میگرنی در بارداری شروع می‌شود که در این حالت نیاز به دقت بیشتری در تشخیص و درمان دارد.
توجه به سردردهای شدید و ناگهانی در بارداری بسیار اهمیت دارد
گرچه سردرد مشکل شایع و عموما بی‌خطر است اما در بعضی موارد باید به‌‌عنوان هشدار موردتوجه قرار گیرد. از جمله این موارد می‌توان به سردرد ناگهانی شدید، سردرد که طی کمتر از یک ساعت از شروع به حداکثر شدت برسد، سردردهای بدون سابقه، سردرد غیرمعمول مانند سردرد شدیدتر از همیشه یا همراه با علائم دیگر، تشدید سردرد مرتبط با وضعیت بدن، سردرد همراه تب و عفونت به‌دلیل احتمال مننژیت همچنین سردرد همراه با علائم شبیه سکته مغزی اشاره کرد.
اگر سردرد در بارداری مانند همیشه است، ناگهانی بروز نکرده، با شدت بیشتر یا علائم دیگر همراه نیست و در معاینه نیز علائم نورولوژیک وجود ندارد، جای نگرانی نیست. در این موارد اقدامات درمانی همیشگی به‌خصوص برای فرد دارای زمینه میگرن در نظر گرفته می‌شود اما اگر پاسخ به درمان نداشت باید به بررسی‌های دیگر توجه کرد.
پره‌اکلامپسی میتواند با سردرد شدید بروز پیدا کند
اولین مورد که تشخیص ساده‌ای نیز دارد، پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری است. پره‌اکلامپسی میتواند تا شش هفته پس از زایمان نیز اتفاق بیفتد؛ بنابراین فقط مختص بارداری نیست. اگر فشار خون فرد دو بار با فاصله چهار ساعت بالاتر از 140 بر 90 میلی‌گرم جیوه یا یک بار بالاتر از 160 بر 110 میلی‌گرم جیوه باشد، مسمومیت بارداری باید مدنظر قرار گیرد. همچنین اِدِم و سردرد همراه با تغییر بینایی از دیگر علائم بالینی این مشکل محسوب می‌شود.
تشنج و اختلالات هوشیاری نیز به‌دلیل احتمال خطر ادم مغزی بسیار مهم است و باید موردتوجه قرار گیرد. در چنین مواردی ممکن است پزشک روش‌‌های تشخیصی دقیق مانند MRI را لازم بداند. سردردهای متعدد طی چند روز یا چند هفته که شدید و جدید هستند حتما نیاز به بررسی دارند که مرتبط با مسمومیت بارداری است.
سردرد ناگهانی با تغییر بینایی نیاز به معاینه دقیق دارد
ترومبوز سینوس‌های وریدی مغز عامل خطر جدی است. در دوران بارداری احتمال تشکیل لخته خون در اندام‌های بدن از جمله مغز افزایش مییابد. هر زمینه خطر عامل لخته خون در این زمینه نیز مطرح است.
این مشکل طی سه ماهه سوم بارداری همچنین خانم‌هایی که سزارین شده‌اند، جدی‌تر است. این نوع سردرد در ده درصد موارد ناگهانی است اما در بقیه موارد تدریجی است. البته امکان دارد سردرد با تشنج، تغییر در سطح هوشیاری، علائم افزایش فشار داخل مغز مانند تغییر بینایی همراه باشد. در واقع، سردردهای جدید که به‌‌تدریج ایجاد شده و با درمان‌های معمول بهبود نمی‌یابد بهتر است معاینه تخصصی‌تر صورت گیرد.
از دیگر موارد خطر، خونریزی غده هیپوفیز است که در بارداری و شیردهی شایع‌تر است. سردرد ناگهانی شدید و تغییر بینایی به‌شکل کاهش دو طرف میدان بینایی علائم این مشکل است.
یکی دیگر از علل سردرد در دوران بارداری، افزایش خوش‌خیم فشار داخل جمجمه است که به‌دلیل تغییرات هورمونی و افزایش وزن در این دوران ایجاد می‌شود. در معاینه ته چشم، تورم سر عصب بینایی دیده می‌شود و سردرد فزاینده‌ای با تاری دید و دوبینی اتفاق می‌افتد. معمولا نتیجه MRI مغز طبیعی است. درمان این مشکل، گرفتن مقدار زیادی مایع نخاع است که میتواند منجر به کاهش فشار داخل جمجمه و بهبود حال بیمار گردد.
به‌طور کلی تشخیص سردرد در بارداری نسبتا مشکل است و حتما مشاوره با متخصص زنان و نورولوژی برای تشخیص و درمان مناسب اهمیت دارد. سردرد طی چند هفته پس از زایمان نیز باید موردتوجه باشد.