ترجمه: محمدمهدی فخاری
بسیاری از افراد برای کاهش اندازه جوش‌ها، خمیردندان را به‌عنوان روشی سریع و در دسترس به کار می‌برند. اما آیا این روش واقعاً مؤثر است؟ متخصصان پوست درباره استفاده از خمیردندان برای درمان آکنه نظر متفاوتی دارند و هشدار می‌دهند که ممکن است این کار به پوست آسیب برساند.
شواهد علمی اندک برای اثربخشی خمیردندان در درمان آکنه
اگرچه استفاده از خمیردندان برای درمان جوش‌ها راهی ساده و کم‌هزینه به نظر می‌رسد، اما متخصصان پوست با این تصور موافق نیستند. دکتر ژاکلین واچ‌میکر، متخصص پوست در آریزونا، می‌گوید: «شواهد علمی برای اثربخشی خمیردندان در درمان آکنه بسیار اندک و بیشتر بر پایه تجربه‌های شخصی است. خمیردندان برای استفاده روی پوست طراحی نشده و در بسیاری موارد، به‌ویژه در محصولات حاوی مواد سفیدکننده یا فلوراید، ممکن است باعث تحریک یا التهاب پوستی شود.» در واقع، خمیردندان حاوی ترکیباتی مانند منتول و جوش‌شیرین است که می‌توانند پوست را بیش‌ازحد خشک کنند. برخی محصولات نیز دارای تریکلوزان هستند؛ ماده‌ای با خاصیت ضدباکتری که ممکن است تا حدی در کاهش آکنه مؤثر باشد. با این حال، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تأثیر این ماده محدود است و تنها در کاهش خفیف آکنه نقش دارد. از سوی دیگر، مصرف مکرر تریکلوزان می‌تواند به شکل‌گیری باکتری‌های مقاوم منجر شود؛ باکتری‌هایی که دیگر به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ نمی‌دهند. همین مسئله باعث شده است که این ماده به‌عنوان گزینه مناسبی برای درمان آکنه توصیه نشود. در نهایت، به جای استفاده از روش‌های خانگی تأییدنشده مانند خمیردندان، بهتر است برای کنترل آکنه، مجموعه‌ای از اقدامات هدفمند شامل اصلاح سبک زندگی، بهبود رژیم غذایی، مراقبت‌های پوستی مناسب و استفاده از داروهای توصیه‌شده توسط پزشک دنبال شود.
چرا نباید روی جوش‌ها خمیردندان بمالید؟
متخصصان پوست به‌صراحت توصیه می‌کنند از استفاده خمیردندان روی جوش‌ها خودداری شود. دلایل علمی و بالینی متعددی برای این هشدار وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. باعث تحریک و خشکی پوست می‌شود
ترکیباتی مانند سفیدکننده‌ها (نظیر پراکسید هیدروژن)، کلسیم و جوش‌شیرین که در بسیاری از خمیردندان‌ها وجود دارند، می‌توانند پوست را تحریک و خشک کنند. دکتر جان باربیری، استادیار دانشکده پزشکی هاروارد و مدیر کلینیک درمان‌های پیشرفته آکنه در بیمارستان بوستون، توضیح می‌دهد: «این تحریک پوستی در نهایت ممکن است آکنه را تشدید کند، زیرا باعث می‌شود غدد چربی فعالیت بیشتری پیدا کنند و این روند می‌تواند به مسدود شدن منافذ پوست منجر شود.»
2. می‌تواند موجب التهاب شود
زمانی که خمیردندان روی پوست استفاده شود، ممکن است موجب التهاب شود؛ التهابی که خود می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات پوستی دیگر گردد. انجمن آکادمی پوست آمریکا نیز توصیه می‌کند که درمان آکنه، به‌ویژه در بزرگسالان، باید زیر نظر پزشک و با روش‌های تاییدشده صورت گیرد. دکتر سارا مقدم، متخصص پوست و عضو آکادمی متخصصان پوست آمریکا نیز معتقد است: «التهاب ناشی از خمیردندان می‌تواند به لک‌های قهوه‌ای یا سفید ماندگار یا حتی ایجاد جای زخم منجر شود. به همین دلیل، من به‌هیچ‌وجه استفاده از خمیردندان را برای پوست توصیه نمی‌کنم.»
3. ممکن است باعث درماتیت اطراف دهان شود
فلوراید موجود در بسیاری از خمیردندان‌ها با بروز نوعی بثورات پوستی به نام درماتیت اطراف دهان مرتبط دانسته شده است؛ بیماری‌ای که معمولاً در اطراف دهان و بینی ظاهر می‌شود و شباهتی ظاهری به آکنه دارد. دکتر مقدم در ادامه تأکید می‌کند که درمان این نوع درماتیت اغلب دشوار است و در بسیاری از موارد به داروهای خوراکی تجویزی نیاز دارد.
درمان‌های جایگزین برای آکنه
برای درمان مؤثر جوش‌ها و جلوگیری از تشدید آنها، متخصصان پوست توصیه می‌کنند به جای روش‌های غیرعلمی، از درمان‌های تأییدشده و ایمن استفاده شود. برخی از گزینه‌های جایگزین که پایه علمی دارند و معمولاً توسط متخصصان پیشنهاد می‌شوند، عبارتند از:
چسب‌های ضدجوش هیدروکلوئیدی: این چسب‌ها با جذب ترشحات و مایعات اضافی از سطح پوست و کاهش التهاب، روند بهبود جوش‌ها را تسریع می‌کنند.
اسید سالیسیلیک: ماده‌ای موثر در باز کردن منافذ بسته و کمک به لایه‌برداری پوست است. اسید سالیسیلیک به پاکسازی پوست و پیشگیری از شکل‌گیری آکنه کمک می‌کند.
بنزوئیل پراکسید: این ترکیب با از بین بردن باکتری‌های مولد آکنه، به‌ویژه در موارد خفیف، اثربخشی بالایی دارد و به‌عنوان یکی از درمان‌های اصلی توصیه می‌شود.
اسید آزلائیک: ماده‌ای مناسب برای مصرف روزانه که می‌تواند در کاهش لک‌های تیره ناشی از آکنه و همچنین پیشگیری از ایجاد جوش‌های جدید نقش مؤثری ایفا کند.
عصاره چای سبز: عصاره چای سبز با خاصیت ضدالتهابی و کنترل ترشح سبوم (چربی طبیعی پوست)، می‌تواند تعداد ضایعات آکنه را کاهش دهد.
رتینوئیدها: فرآورده‌هایی بر پایه ویتامینA مانند آداپالن (بدون نسخه) و ترتینوئین (با تجویز پزشک) که با بهبود گردش سلولی، به درمان جوش‌ها و سایر انواع آکنه کمک می‌کنند.
داروهای تجویزی موضعی: در مواردی که آکنه مکرر یا شدید باشد، داروهایی مانند کلیندامایسین یا آکزون (داپسون موضعی) ممکن است توسط پزشک تجویز شوند تا التهاب کاهش یافته و باکتری‌ها کنترل شوند.
مدیریت استرس: پژوهش‌ها نشان می‌دهد استرس می‌تواند از طریق افزایش سطح آندروژن‌ها، هورمون‌هایی که فعالیت غدد چربی را تحریک می‌کنند، در ایجاد یا تشدید آکنه نقش داشته باشد. بنابراین، کاهش استرس می‌تواند بخشی از روند درمان باشد.
تغییرات رژیم غذایی: برخی مطالعات حاکی از آن است که کاهش مصرف قند و لبنیات ممکن است به کاهش بروز آکنه کمک کند. با این حال، برای تأیید این ارتباط، تحقیقات بیشتری در مقیاس گسترده مورد نیاز است.
چه زمانی باید به متخصص پوست مراجعه کنیم؟
اگر طی چهار تا شش هفته پس از استفاده از درمان‌های بدون نسخه، در وضعیت جوش‌ها بهبودی مشاهده نشد، توصیه می‌شود به متخصص پوست مراجعه کنید. همچنین، اگر پس از بهبود جوش‌ها، عوارضی مانند جای زخم یا لکه‌های تیره (هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب) در پوست ایجاد شد، مراجعه به پزشک ضروری است. این لکه‌ها به‌ویژه در افرادی با رنگ پوست تیره‌تر شایع‌تر هستند و معمولاً نشانه‌ای از التهاب شدید پوستی ناشی از آکنه محسوب می‌شوند.
منبع: health.com / می 2025