دکتر علی ملائکه
مندی فانک، زن ۳۷ ساله، زمانی را به یاد میآورد که بدنش با ایجاد علائمی غیرمنتظره او را غافلگیر کرد.
او در دوران دانشجویی دورههایی را تجربه میکرد که در آنها بدنش طوری رفتار میکرد که انگار بیدلیل تحریک شده است. او مجبور شد پوشیدن لباسهای تنگ و اسبسواری، عشق همیشگیاش، را کنار بگذارد. اغلب درد ناشی از این برانگیختگی آنقدر شدید بود که نمیتوانست بنشیند.
فانک سالها تلاش کرد تا پزشکی پیدا کند که علائم او را درک کند.
او سرانجام فهمید که به بیماری به نام «اختلال برانگیختگی مداوم دستگاه تناسلی» یا «پیجیایدی» (PGAD) مبتلا شده است که منجر به درمان شد. فانک، که به همراه همسرش، صاحب یک شرکت پیمانکاری برق در گوسل کانزاس است، سرانجام زندگی خود را، حداقل تا حدی، به مسیر درست بازگرداند. او به ویژه خوشحال است که میتواند دوباره با فرزندانش اسبسواری کند، اگرچه هنوز گاهی اوقات دچار عود بیماری میشود.
کارشناسان میگویند فانک خوششانس است که بیماریاش تشخیص داده شده و به او کمک شده است. بسیاری از پزشکان از این اختلال بیاطلاع هستند، اگرچه تحقیقات رو به افزایشی در این زمینه وجود دارد.
عارضهای که تازه تشخیص داده شده است
این عارضه تازه در سال ۲۰۰۱ شناخته شد، هنگامی که پژوهشگران دانشکده پزشکی رابرت وود جانسون در پیسکاتاوی در ایالت نیوجرسی آمریکا تجربیات پنج زن را با دورههایی از علائم برانگیختگی که به نظر میرسید که بدون هیچ عامل محرکی رخ میدادند، توصیف کردند. نویسندگان این گزارش ساندرا لیبلوم و شارون ناتان که در «ژورنال سکس و زناشوییدرمانی» منتشر شده است، ویژگی اصلی این اختلال را «برانگیختگی فیزیولوژیکی مداوم در غیاب احساسات آگاهانه میل جنسی» معرفی کردند.
دکتر ایروین گلدشتاین، متخصص اورولوژی و مدیر پزشکی جنسی در سن دیگو میگوید این عارضه ابتدا «نشانگان برانگیختگی جنسی مداوم» نامیده میشد، اما سپس «جنسی» با «تناسلی» جایگزین شد زیرا واقعاً هیچ ارتباطی با رابطه جنسی نداشت.
کمی پس از انتشار گزارش سال ۲۰۰۱ درباره این عارضه دکتر لیبلوم که در آن زمان استاد روانپزشکی در دانشکده پزشکی رابرت وود جانسون بود، به این نتیجه رسید که روانشناسی به تنهایی نمیتواند تمام علائمی را که پنج زن تجربه میکردند، توضیح دهد. لیبلوم شروع به فرستادن بیماران به نزد دکتر گلدشتاین کرد که در آن زمان متخصص اختلال عملکرد جنسی در دانشگاه بوستون بود.
کارولین پوکال، استاد روانشناسی در دانشگاه کوئینز کانادا میگوید تخمین زده میشود که ۱ تا ۴ درصد از زنان ممکن است علائم این اختلال را داشته باشند، اگرچه میزان بروز آن میتواند به طور قابل توجهی بیشتر باشد. به گفته او، بسیاری از زنان از در میان گذاشتن این موضوع که آن را خصوصی میدانند، حتی با پزشکان خود راحت نیستند. مشکل است که افراد تصور میکنند که برانگیختگی مداوم میتواند چیز بدی است.
پوکال میگوید: «شاید مشکل فرضیات فعلی درباره چگونگی احساس برانگیختگی باشد. اکثر افراد همکاری بدن و ذهن در وضعیت برانگیختگی را به روشی واقعاً لذتبخش تجربه میکنند. بنابراین کارشناسان هیچ چارچوبی برای درک این موضوع ندارند.»
به نظر پوکال به همین دلیل است که تعداد کمی از جامعه پزشکی «اختلال برانگیختگی مداوم دستگاه تناسلی» (پیجیایدی) آگاه هستند، و میافزاید: «مطمئناً اکثر پزشکان اصلاً چیزی در مورد آن نشنیدهاند.»
معیارهایی برای تشخیص این عارضه
گلدشتاین و دیگر متخصصان - از جمله پزشکانی که بر اختلال عملکرد جنسی تمرکز دارند، برای افزایش آگاهی روانشناسان و فیزیوتراپیستها - هیئتی را تشکیل دادند تا آنچه را که در مورد «اختلال برانگیختگی مداوم دستگاه تناسلی» (پیجیایدی) آموخته بودند، به اشتراک بگذارند.
این هیئت در سال ۲۰۲۱ گزارشی را در ژورنال پزشکی جنسی منتشر کرد که در آن نقشه راهی برای تعیین علل و درمانهای احتمالی این «عارضه بسیار ناراحتکننده سلامت جنسی» که به نوشته آنها «ممکن است شایعتر از آنچه قبلاً تصور میشد باشد»، ارائه کردند.
آنها خاطرنشان کردند که علائم ممکن است ابتدا در ناحیه واژن، ناحیه لگن یا در نخاع ظاهر شوند.
به گفته گلدشتاین و همکارانش، تشخیص «اختلال برانگیختگی مداوم دستگاه تناسلی» (پیجیایدی) در زنان حداقل مستلزم آن است که این موارد در آنها وجود داشته باشد:
احساسات آزاردهنده یا مداوم، ناخواسته یا مزاحم ناشی از برانگیختگی تناسلی.
علائمی که سه ماه یا بیشتر طول کشیدهاند.
حسهایی که نمیتوان آنها را با هیچ علاقه، فکر یا فانتزی جنسی مرتبط دانست.
حس سوزن سوزن شدن، سوزش، انقباض، خارش یا درد، همراه با احساس برانگیختگی. در حالی که این حسها معمولاً در کلیتوریس احساس میشوند، میتوانند در فرج، واژن، مجرای ادرار، مثانه و سایر نقاط مجاور لگن نیز احساس شوند.
گزارش سال ۲۰۲۱ شامل یافتههای یک مطالعه کوچک امآرآی عملکردی بود که اسکن مغز سه زن مبتلا به پیجیایدی و ۱۲ داوطلب سالم را تجزیه و تحلیل کرده بود. از داوطلبان سالم خواسته شد در حالی که در دستگاه هستند به فعالیت جنسی فکر کنند و افراد مبتلا به پیجیایدی هنگام احساس علائم این بیماری اسکن مغزی شدند.
ناحیهای از مغز که هنگام فکر کردن داوطلبان سالم به رابطه جنسی روشن میشد، یعنی لوبول یا قطعه کوچک پاراسنترال، هنگامی که زنان مبتلا به پیجیایدی علائم داشتند، بسیار درخشانتر میشد.
اخیراً، یک بررسی کوچک دیگر بوسیله پژوهشگران آلمانی با استفاده از اسکن مغز که در ماه فوریه در ژورنال «ساینس ریپورتز» منتشر شد که در آن ۲۶ بیمار مبتلا به پیجیایدی و ۲۶ داوطلب سالم شرکت داشتند. مناطقی از مغز که با این اختلال مرتبط بودند، همانطور که انتظار میرفت فعال شدند، اما پژوهشگران گفتند که مشخص نیست آیا این علائم خاص با الگوی متفاوت فعالیت مغز مرتبط هستند یا خیر. آنها نوشتند که این یافتهها زمینههای بالقوهای را برای تحقیقات آینده فراهم میکند.
گلدشتاین میگوید: «میدانیم که اعصاب حسی و ریشههای عصبی تحریکشده با پیجیایدی و فعالیت بیش از حد مغز در لوبول یا قطعه کوچک پاراسنترال مرتبط هستند.»
اما به گفته او این شواهد هنوز کافی نیست.
گلدشتاین میگوید پیجیایدی درجه اول مشکل ارسال پیامهای حسی ناخواسته و مداوم بیش از حد به مغز است. با اینکه قطعه پاراسنترال مغز عملکردهای دیگری نیز دارد، اما یک منطقه حسی کلیدی مغز در زمینه ایجاد عارضه پیجیایدی است و در پردازش اطلاعات ارسالشده از نواحی ادراری-تناسلی مانند کلیتوریس، فرج و میاندوراه؛ اندامهای لگنی، از جمله مثانه، مجرای ادرار، واژن، دهانه رحم و راستروده؛ و اندامهای تحتانی، به ویژه انگشتان پا، نقش دارد.
به گفته گلدشتاین، تحریک عصب یا تحریک ریشه عصب میتواند ناشی از عوامل متفاوتی از جمله آسیبها، فشردگی، عفونتها و التهاب باشد. او میافزاید که اگر پیام اعصاب تحریکشده به قطعه پاراسنترال مغز برسد، ممکن است زن دچار تحریک جنسی ناخواسته شود.
او میگوید اگر پزشکان بتوانند مسیر دقیقی را که منجر به تحریک ناخواسته میشود، بهتر شناسایی کنند، میتوان به زنان بیشتری کمک کرد.
به طور کلی، متخصصان مشکل اساسی که باعث این اختلال شده است را برطرف میکنند تا ببینند آیا برانگیختگیهای ناخواسته برطرف میشوند یا خیر.
چه چیزی باعث این اختلال میشود؟
پیجیایدی میتواند ناشی از عارضههای گوناگونی باشد که اعصاب را تحریک میکنند، از آسیبهای کمر گرفته تا تغییرات در مقدار تجویز داروهای ضد افسردگی معین.
دکتر شارون پریش، استاد پزشکی بالینی در کالج پزشکی ویل کورنل، به اولین موردی که تا به حال دیده است اشاره میکند: زنی که یک سال قبل در محل کار زمین خورده و لگنش آسیب دیده بود. زمانی که بیمار توسط متخصص زنان و زایمان خود به پریش ارجاع داده شد، او در تلاش بود تا موقعیتی را پیدا کند که باعث دردش نشود.
برای شاری استوارت، ۶۳ ساله، اهل کلرادو اسپرینگز، کلرادو، لحظه نهایی زمانی بود که برای کمک به دردی که تجربه میکرد به پزشک مراجعه کرد. او سالها علائم خود را به صورت آنلاین جستجو کرده بود و در نهایت خودش تشخیص داد که دچار پیجیایدی است.
اما پزشکانی که او به آنها مراجعه میکرد، حرفش را جدی نمیگرفتند.
گلدشتاین گفت، حتی پس از گزارش اجماعی سال ۲۰۲۱ درباره تعریف پیجیایدی درصد بسیار کمی از پزشکان، به ویژه پزشکان مراقبتهای اولیه یا پزشکی داخلی، از این اختلال اطلاع دارند. او میگوید:«من تخمین میزنم که فقط حدود ۵ تا ۱۰ درصد از کل پزشکان از پیجیایدی آگاه هستند.»
سرگذشت یک بیمار دیگر
دانستن اینکه دقیقاً چه مشکلی وجود دارد به آوریل پترسون ۴۵ ساله کمک کرد تا زندگی خود را بازیابد.
پترسون، فیزیوتراپیست اهل لسآنجلس، از ۲۱ سالگی در هنگام آمیزش جنسی درد داشت. او میگوید: «مثل درد سیاتیک بود. فقط در طول رابطه جنسی به پایم تیر میکشید.»
سپس درد بیشتر و در جاهای بیشتری شروع به بروز کرد. او گفت: «همه چیز مثل سوزن سوزن شدن و سوزش بود.»
پترسون پس از سالها تحمل درد، روزی بروشوری را دید که خبر از یک سخنرانی در مورد دردهای لگنی مربوط به مشکلات عصبی میداد. او میگوید: «فکر کردم، این همان بیماری است که من دارم. باید به این جلسه بروم.»
در این جلسه بود که پترسون برای اولین بار صحبتهای گلدشتاین را شنید.
پس از چندین عکسبرداری با اشعه ایکس و اسکن مغز، علائم و درد پترسون به فتق دیسک در قسمت تحتانی ستون فقراتش نسبت داده شد. پس از درمان با بلوک عصبی، علائم درد لگنی او تسکین یافت.
یک جراح ستون فقرات دیسکهای بینمهرهای آسیبدیده او را ترمیم کرد و دهانه کانال نخاعی را که خیلی تنگ بود، گشادتر کرد. این عمل جراحی عارضه پیجیایدی پترسون را به طور کامل و بیشتر درد او را برطرف کرد.
منبع: انبیسینیوز