دکتر ثمانه رخگیره
متخصص زنان، فلوشیپ لاپاراسکوپی زنان، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
«ویروس پاپیلومای انسانی» یا HPV یکی از شایع‌ترین عفونت‌هایی است که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود. ابتلا به این عفونت در خانم‌هایی که در سنین باروری هستند، نگرانی‌هایی در مورد بارداری، سلامت جنین و مشکلات حین بارداری ایجاد می‌کند.

متاسفانه در سال‌های اخیر با توجه به بی‌بندوباری‌های اخلاقی شیوع عفونت HPV در کشور ما افزایش یافته‌است. ضمن اینکه این عفونت ارتباط زیادی با ضایعات پیش‌سرطانی و سرطانی دهانه رحم دارد.

خانمی که مبتلا به عفونت HPV بوده، در صورت تصمیم به فرزندآوری باید به انجام برخی اقدامات پیش از بارداری و در صورت نیاز طی دوران بارداری توجه نماید. در وهله اول لازم است یک‌سری اقدامات شامل آزمایش پاپ‌اسمیر و همچنین بررسی ویروس HPV با آزمایشی تحت‌عنوان کوتست صورت گیرد و در صورت نیاز، معاینات تکمیلی مانند کولپوسکوپی نیز انجام می‌شود. بنابراین، علاوه بر انجام اقدامات تشخیصی پیش از بارداری ممکن است طی این دوران نیز بررسی‌هایی درخواست شود.

HPV بر روند بارداری تاثیر منفی ندارد
ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی ناباروری برای خانم‌ها ایجاد نمی‌کند، مثبت‌بودن نتیجه این ویروس نیز منع بارداری محسوب نمی‌شود و براساس مطالعات در مورد بارداری خانم مبتلا به HPV مشخص شده که این ویروس بر روند بارداری تاثیر منفی ندارد. البته مطالعات محدودی نیز حاکی از آن است که خانم‌های مبتلا به این عفونت ممکن است دچار زایمان زودرس یا پارگی زودرس کیسه آب شوند که البته همه مطالعات از این یافته حمایت نکرده‌اند.

در یک‌سری موارد لازم است به‌خاطر ضایعات HPV، درمان‌های تهاجمی پیش از بارداری برای خانم مبتلا انجام شود. به‌عنوان مثال ممکن است برای جلوگیری از پیشرفت ضایعات، بخشی از دهانه رحم برداشته‌شود. در مواردی که این درمان‌های تهاجمی پیش از بارداری برای خانمی انجام شده، ممکن است در دوران بارداری خطر نارسایی دهانه رحم را ایجاد کند. در واقع به‌دنبال نارسایی دهانه رحم زایمان زودرس اتفاق بیفتد.

در مورد ضایعاتی که در اثر ویروس HPV ایجاد می‌شوند و در اصطلاح به آنها ضایعات درجه بالا یا پیش بدخیم گفته می‌شود معمولا درمان در دوران بارداری انجام نمی‌شود و به پس از زایمان موکول می‌شود. البته اگر شک به ضایعات سرطانی وجود داشته‌باشد، حتما لازم است اقدامات مناسب در دوران بارداری صورت گیرد. همچنین پس از زایمان نیز حتما ارزیابی دقیق دهانه رحم از لحاظ پیشرفت ضایعات ناشی از عفونت HPV ضرورت دارد.
زایمان واژینال یا طبیعی در خانم‌های مبتلا به HPV ممنوع نیست اما در موارد خاصی که ضایعات بزرگی وجود داشته‌ که کانال زایمانی یا ناحیه ژنیتال را درگیر کرده و به‌خصوص انسداد ایجاد کند، زایمان به‌روش سزارین انجام می‌شود.

واکسیناسیون HPV در بارداری توصیه نمی‌شود
به‌طور کلی، واکسیناسیون HPV در دوران بارداری توصیه نمی‌شود اما انجام تصادفی آن نیز خطر ثابت شده‌ای برای جنین ندارد و نگرانی برای مادر در مورد سلامت جنین نخواهدداشت. از همین‌رو اگر خانمی طی دوران بارداری این واکسن را به‌طور تصادفی تزریق کند، نیازی به ختم بارداری نیست و براساس مطالعات، مواردی از نقص جنینی، سقط جنین یا زایمان زودرس در چنین شرایطی گزارش نشده‌است.

واکسیناسیون HPV در سه نوبت انجام می‌شود و به‌عنوان مثال اما اگر خانمی پیش از بارداری یک یا دو نوبت واکسن تزریق داشته، تزریق دوزهای بعدی به پس از زایمان موکول می‌شود و تکمیل واکسیناسیون در دوران بارداری صورت نمی‌گیرد. همچنین پس از بارداری نیازی به شروع دوباره واکسیناسیون از دوز اول نیست.
بنابراین، عفونت HPV مانع باروری و بارداری موفق در یک خانم نیست اما لازم است بررسی‌های کامل و مناسب پیش از بارداری و طی این دوران انجام شود تا بارداری مطمئن اتفاق بیفتد.

ممنوعیتی برای واکسن HPV در دوران شیردهی نیست و واکسن ایمن در این دوران محسوب می‌شود و تاثیر منفی بر شیر مادر یا سلامت نوزاد ندارد.
یکی از نگرانی‌ها در مورد ویروس HPV این است که آیا ویروس می‌تواند باعث ابتلا جنین شود. انتقال ویروس حین عبور جنین از کانال زایمانی وجود دارد اما در بیشتر موارد، عفونت در نوزاد بی‌علامت و گذرا هستند. احتمال ابتلا نوزاد در صورتی که به ویروس HPV مبتلا شود به پاپیلوماتوز تنفسی راجعه وجود دارد که البته این خطر بسیار کم است.

واکسن روش مطمئن پیشگیری از عفونت HPV است
واکسن HPV اقدام بسیار مؤثر برای پیشگیری از ضایعات پیش‌سرطانی دهانه رحم و همچنین سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی است که امروزه به‌طور جدی توسط سازمان بهداشت جهانی و دیگر مجامع علمی برای دختران و پسران پیش از شروع فعالیت جنسی توصیه می‌شود. خوشبختانه غیر از واکسن‌های خارجی، واکسن چهار ظرفیتی در ایران نیز تولید می‌شود. این واکسن ایرانی کیفیت خوبی دارد و حتما برای نوجوانان توصیه می‌شود.

واکسن HPV در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. این واکسن نوعی واکسن غیرزنده است و خطر تئوریک برای جنین انسان را ندارد اما با این‌حال توصیه می‌شود تزریق واکسن در بارداری صورت نگیرد. اما اگر به هر دلیلی واکسن برای خانمی که از بارداری خود اطلاعی ندارد، تزریق شود، نیازی به ختم بارداری نیست.