ندا احمدلو
سفید یا خاکستری شدن موها با افزایش سن، امری کاملا طبیعی است. اما ممکن است شما در هر دورانی از زندگی با موهای سفید یا خاکستری مواجه شوید. هرچند که سفیدی موها معمولا با افزایش سن نمایان می‌شود، اما عوامل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، استرس، رنگ کردن موها یا حتی کمبودهای تغذیه‌ای می‌توانند بر سفید شدن موها در دوران جوانی یا میانسالی تاثیرگذار باشند. بدن انسان دارای میلیون‌ها فولیکول مو است. فولیکول‌های مو رنگدانه‌های حاوی ملانین را تولید می‌کنند، درحالی که همین رنگدانه‌ها باعث تیره شدن رنگ تارهای مو می‌شوند. با افزایش سن و به‌مرور زمان، فولیکول‌های مو سلول‌های رنگدانه‌ای خود را از دست می‌دهند و درنتیجه رنگ موها به سمت خاکستری و درنهایت سفید تغییر می‌کند. در طول یک دهه گذشته، تبلیغات بسیار زیادی درباره درمان کامل و ریشه‌ای سفیدی موها دیده‌ایم و شنیده‌ایم. به همین دلیل هم در ادامه این مطلب، گفت‌وگویی با دکتر امیرهوشنگ احسانی، متخصص پوست و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران داشته‌ایم تا ببینیم آیا واقعا و به‌طور کامل می‌توان سفیدی موها را برطرف کرد؟
: آقای دکتر، آیا واقعا می‌توان سفیدی موها را به‌طور کامل درمان کرد؟ به عبارت ساده‌تر، سوالی که شاید برای خیلی از افراد مطرح باشد، این است که آیا سفیدی موها (فارغ از دلیل بروز آن) واقعا قابل درمان است؟
برای پاسخ به این سوال، باید ابتدا بدانید که دلایل مختلفی برای سفید شدن موها وجود دارد. گاهی با برطرف شدن عامل بروز سفیدی موها می‌توان از سفید شدن بیشتر موها جلوگیری کرد یا حتی سفیدی موها را تا حدی درمان کرد. برای مثال، بررسی‌های فراوانی ثابت کرده‌اند که کمبود بعضی از ریزمغذی‌ها در بدن با سفید شدن زودرس موها ارتباط دارد. مطالعات بسیاری هم نشان داده‌اند که کمبود مس، روی (زینک)، کلسیم، منیزیم، سلنیوم، آهن، اسید فولیک، ویتامینE، ویتامینD3، ویتامینB12 و ویتامینB9 می‌تواند با سفید شدن موها مرتبط باشد. درواقع بعضی از کمبودهای تغذیه‌ای بر رنگدانه‌ها تاثیر می‌گذارند و باعث سفیدی موها می‌شوند. بعضی از تحقیقات هم نشان داده‌اند که پایین بودن سطح فریتین در خون هم می‌تواند تا حدی با سفید شدن موها مرتبط باشد.
از طرف دیگر، گروهی از مطالعات ثابت کرده‌اند که پایین بودن سطح بعضی از آنتی‌بادی‌ها در بدن هم می‌تواند سفید شدن موها را به همراه داشته باشد. بنابراین اگر در بررسی‌های اولیه دلایل سفیدی موها به این نتیجه برسیم که فرد به‌دلیل کمبودهای تغذیه‌ای دچار سفیدی مو شده است، می‌توان با اصلاح الگوهای غذایی و تجویز دوز مشخصی از ویتامین‌ها و املاح به درمان سفیدی موهای او کمک کرد. با این‌حساب، می‌توان اینطور نتیجه گرفت که اگر سفیدی موها به‌دلیل کمبودهای تغذیه‌ای اتفاق افتاده باشد، درمان آن کار چندان دشوار و غیرقابل تصوری نخواهد بود.
: اگر سفیدی زودرس موها یا حتی سفیدی در سنین میانسالی و سالمندی به‌دلیل عوامل ژنتیکی اتفاق افتاده باشد، آیا باز هم می‌توان به درمان آن امید داشت؟
واقعیت این است که ما نمی‌توانیم با عوامل ژنتیکی و نژادی به‌طور کامل مبارزه کنیم. بسیاری از مطالعات علمی در سطح جهان ثابت کرده‌اند که در موارد زیادی، سفید شدن زودرس موها می‌تواند به عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی فرد بستگی داشته باشد. از طرف دیگر، مطالعات کامل‌تری هم ثابت کرده‌اند که نژاد و قومیت افراد هم می‌تواند در سفید شدن موی آنها تاثیرگذار باشد. برای مثال، یک مطالعه جامع درباره رابطه بین سفیدی موها و نژاد یا قومیت انسان‌ها نشان داده است که امکان سفید شدن موی افراد بسیار سفیدپوست از حدود ۲۰ سالگی وجود دارد. اما شروع دوره سفید شدن موها در نژاد آسیایی تقریبا بعد از ۲۵ سالگی و در نژاد آفریقایی‌ـ‌آمریکایی هم تقریبا بعد از ۳۰ سالگی است. بنابراین می‌بینید که ژنتیک و قومیت در میانگین سنی سفیدی موها تاثیرگذار است. همان‌طور که گفته شد، زمانی که سفیدی موها به‌دلیل عوامل ژنتیکی و نژادی اتفاق می‌افتد، نمی‌توان درمان خیلی خاصی برای رفع آن در نظر گرفت. بنابراین می‌توان گفت که تبلیغاتی که ادعای رفع دائمی سفیدی موها (با هر علت زمینه‌ای) را مطرح می‌کنند، بی‌پایه و اساس هستند.
: بعضی افراد ادعا می‌کنند که گاهی در اثر قرار گرفتن در شرایط استرس‌زا یا غم‌های بسیار شدید دچار سفیدی ناگهانی موها شده‌اند. آیا چنین چیزی صحت دارد؟
هرچند که ما عوامل ژنتیکی را جزو مهم‌ترین عوامل سفید یا خاکستری شدن زودرس موها می‌دانیم، اما افزایش سطح استرس اکسیداتیو در بدن می‌تواند فرایند سفیدی زودرس موها را تسریع کند. زمانی که سطح استرس اکسیداتیو در بدن افزایش می‌یابد، رادیکال‌های آزاد به تک‌تک سلول‌های بدن (ازجمله فولیکول‌های مو) آسیب می‌رسانند و باعث ایجاد اختلال در عملکرد آنها می‌شوند. استرس اکسیداتیو بیش‌ازحد در بدن می‌تواند بیماری‌های مزمن فراوانی ایجاد کند یا حتی باعث ابتلا به ویتیلیگو یا ازبین‌رفتن رنگدانه‌های پوست‌ومو شود. در چنین شرایطی، احتمال سفید شدن موها نیز افزایش می‌یابد. از طرف دیگر، ابتلا به ویتیلیگو می‌تواند باعث مرگ سلولی ملانین شود یا عملکرد سلولی تولید رنگدانه‌های مخصوص مو را از بین ببرد. در چنین شرایطی هم احتمال سفید شدن موها به‌وجود می‌آید. بنابراین اگر ما متوجه شویم که سفیدی موها به‌دلیل سطح بالای استرس در زندگی و بدن فرد اتفاق افتاده است، با مدیریت و کنترل استرس می‌توانیم به پیشگیری از افزایش سفیدی موها یا حتی در مواردی به درمان آن کمک کنیم.
: آیا ابتلا به بیماری‌های خاص هم می‌تواند احتمال سفید شدن موها را افزایش بدهد؟
بله. بعضی مطالعات ثابت کرده‌اند که ابتلا به بیماری‌های خودایمنی، احتمال سفید شدن زودرس موها را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر، ثابت شده است که اختلال در عملکرد تیروئید هم با مشکلات مربوط به مو مانند خشکی مو، سفیدی مو، ریزش مو و به‌طور کلی ناهنجاری‌های مو ارتباط دارد. از طرف دیگر، سفید شدن موها به‌صورت موضعی معمولا در بعضی از بیماران مبتلا به «آلوپسی آره‌آتا» هم دیده می‌شود. آلوپسی آره‌آتا نوعی بیماری پوستی خودایمنی است که ریزش سکه‌ای مو در قسمت‌هایی از پوست سر، صورت یا بدن را به همراه دارد. هنگامی که موهای ریخته‌شده دوباره رشد می‌کنند، به احتمال زیاد به‌دلیل کمبود ملانین به‌صورت سفیدرنگ رشد می‌کنند. درمان سفیدی مو در اثر عوامل پزشکی کاملا به نوع بیماری و شرایط هر فرد بستگی دارد. در بعضی موارد می‌توان از این انواع سفیدی مو جلوگیری کرد و حتی با شرایط خاصی هم به درمان آن کمک کرد.
: آیا درست است که می‌گویند سیگار کشیدن هم بر سفیدی زودرس موها تاثیر دارد؟
تحقیقات زیادی درباره این موضوع انجام شده‌اند و نتایج بیشتر آنها نشان می‌دهند که احتمال سفیدی زودرس موها در افراد سیگاری بیشتر از افراد غیرسیگاری است. درواقع بعضی مطالعات ثابت کرده‌اند که احتمال سفید شدن موها قبل از ۳۰ سالگی در افراد سیگاری تقریبا ۲.۵ برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری است. شاید بتوان گفت که افزایش سطح استرس اکسیداتیو در بدن افراد سیگاری، یکی از عوامل سفید شدن زودرس موی آنها محسوب می‌شود. از طرف دیگر، احتمال ابتلا به کمبودهای تغذیه‌ای در میان این افراد هم وجود دارد که همین مشکل می‌تواند سفیدی زودرس موها را برای آنان به همراه داشته باشد.
: بعضی از تبلیغات ادعا می‌کنند که با ترکیبات طبیعی مانند چای یا قهوه می‌توان سفیدی موها را برطرف کرد. نظر شما درباره این ادعا چیست؟
از زمان‌های بسیار قدیم، رنگ کردن موها برای زیبایی یا پوشاندن سفیدی آنها بسیار رایج بوده است. بعضی از ترکیبات طبیعی مانند انواع چای، زعفران، پوست لیمو، آب چغندر، حنا، قهوه، دارچین، پوست گردو و گلبرگ‌های گل رز حاوی رنگدانه‌های غلیظ و قدرتمندی هستند. طبیعی است که قرار دادن این ترکیبات روی موهای سفید و حتی موهای رنگی می‌تواند درجاتی از تغییر رنگ را ایجاد کند. اما نکته مهم اینجاست که این ترکیبات نمی‌توانند فولیکول‌های مو را وادار به تولید ملانین برای رفع سفیدی موها کنند. رنگی شدن موهای سفید با این ترکیبات طبیعی درواقع اتفاقی کاملا موقتی است که بعد از مدتی شست‌وشو اثر اولیه‌اش را از دست می‌دهد. همان‌طور که گفته شد، ادعاهای تبلیغاتی درباره رفع کامل سفیدی موها درواقع ادعاهایی بدون پایه و اساس علمی هستند. زمانی که فرد با سفیدی موها (مخصوصا سفیدی زودرس و غیرمتعارف) مواجه می‌شود، باید ابتدا دلیل سفید شدن موها را متوجه شود تا بعد با رفع مشکلات احتمالی بتواند از سفید شدن بیشتر موها پیشگیری کند. همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، اگر سفیدی موها به‌دلیل عوامل ژنتیکی و نژادی اتفاق افتاده باشد، نمی‌توان کاری برای پیشگیری از آن یا درمان کاملش انجام داد. با این‌حال، باز هم توصیه می‌شود که برای پیشگیری و درمان سفیدی موها حتما به پزشک مراجعه کنید تا با تشخیص دلیل سفیدی موها بتوان بهترین راهکار درمانی را برای شما انتخاب کرد.
: حرف آخر؟
ترکیبی به نام ملانین، مسئول رنگ طبیعی موهای شما است. به عبارت ساده‌تر، شما با یک نوع ژنتیک بسیار خاص و منحصربه‌فرد متولد می‌شوید و تا حد زیادی هم نمی‌توانید با این ژنتیک مقابله کنید. بعد از ۳۰ سالگی معمولا ملانین کمتر و کمتر می‌شود و سفیدی موها نیز کم‌کم خودش را نشان می‌دهد. بنابراین زمانی که فولیکول‌های مو، ملانین را به‌طور ژنتیکی یا با افزایش سن از دست می‌دهند، دیگر با تبلیغات و ادعاهای بازاری نمی‌توان ملانین ازدست‌رفته را جبران کرد. زمانی که تولید ملانین به‌طور کامل متوقف می‌شود، موها سفید می‌شوند. پس باز هم در چنین شرایطی، محصولات بازاری و تبلیغاتی نمی‌توانند کمکی به رفع سفیدی موها کنند. بیشترین توصیه در مورد سفیدی موها این است که اگر قبل از ۲۰ یا حتی ۳۰ سالگی با سفیدی غیرطبیعی موها مواجه شدید، حتما به متخصص پوست‌ومو مراجعه کنید، چون شاید دچار کمبودهای تغذیه‌ای شده باشید.