دکتر اردا کیانی
فوق‌تخصص بیماری‌های ریه و استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
امروزه برای ترک سیگار که حدود سه تا چهار هزار ماده سمی و آسیب‌رسان دارد، «ای‌سیگارت» یا «سیگار الکترونیکی» کاربرد پیدا کرده‌‌است. سیگار الکترونیکی وسیله‌ای است که کارتریج حاوی نیکوتین و یک‌سری روغن‌هایی دارد که در اصطلاح برای نرم‌شدن ریه استفاده می‌شود. ای‌سیگارت همچنین یک اتمایزر دارد که بخار ایجاد می‌کند و ماده نیکوتین را به ریه می‌رساند.

سیگار الکترونیکی برای سیگاری‌شدن ابداع نشد اما با توجه به اینکه تصور می‌شد بی‌ضرر است به‌خصوص در نوجوانان رواج یافت. به‌عبارتی میزان اعتیاد به نیکوتین افزایش یافت و مطالعات صورت‌گرفته در آمریکا نشان داد که به‌تدریج نوجوانان به آن روی آورند.

مطالعات مختلف نشان از عوارض جدی «سیگار الکترونیکی»‌ دارد
برخلاف تصور در مورد بی‌ضرربودن سیگار الکترونیکی، آسیب‌های آن طی مطالعات مختلف مشخص شد. در این زمینه مطالعه‌ای روی موش‌ها در Baylor college of medicine صورت گرفت و مشخص شد ریه موش‌هایی که بخور سیگار الکترونیکی رسیده، دچار عوارض ریوی شدند و ذرات روغن در ریه آنها دیده شد.

در مطالعه دیگری نیز 54 هفته به 40 موش، دود سیگار الکترونیکی رسانده شد. پس از این مدت، 9 موش دچار آدینوکارسینوم یا سرطان بدخیم ریه شدند.  مطالعه‌ دیگری با هدف تشخیص آسیب سیگار الکترونیک به اندام‌های بدن انجام شد. بر این اساس مشخص شد که سیگار الکترونیک فقط به ریه آسیب نمی‌رساند و روی سلول‌های بنیادی عصبی نیز ضایعه ایجاد می‌کند و حتی عامل مرگ است.  به‌علاوه، یک‌سری مواد نیز به این نوع سیگار اضافه می‌شود تا جذاب‌تر شود. از جمله این مواد می‌توان به طعم‌دهنده‌ها اشاره کرد. در حال‌حاضر در بسیاری از کشورها، استفاده از طعم‌دهنده‌ها به‌طور کامل در تولید سیگار الکترونیک ممنوع شده‌است زیرا عوارض بسیار زیادی دارد.

30 کشور استفاده از سیگار الکترونیک را محدود کردند اما در حال‌حاضر، سیگار الکترونیک یک تجارت بسیار بزرگ است و حجم تجارت آن حدود 5 سال پیش فقط 15 میلیارد دلار برآورد شد به‌طوری‌که بیش از 41 میلیون نفر در دنیا سیگار الکترونیک مصرف می‌کردند.

«سیگار الکترونیک»‌ بیماری شبیه ذات‌الریه ایجاد می‌کند
نکته قابل‌توجه اینکه سیگار الکترونیک در انسان نیز عوارض ایجاد می‌کند و براساس یکی از مطالعات، بیماری شبیه ذات‌الریه ایجاد می‌کند. در آمریکا بیش از 2800 مورد بستری به دلیل این بیماری گزارش شده که دو و نیم درصد از این تعداد جان خود را از دست داده‌اند که نشان از وخامت علائم دارد.  اما علت بستری و فوت در این افراد را می‌توان این‌طور توضیح داد: برای نرم‌کردن ریه در کسانی که سیگار الکترونیک استفاده می‌کنند، یک‌سری مواد اضافه می‌شود که شامل گلیسرول، پروپیلن گلیکول، روغن ماری‌جوآنا و وایتمین ای ‌استات است. انواعی از سیگار الکترونیک که روغن ماری جوآنا و وایتمین به‌خصوص وایتمین ای‌ استات دارند می‌توانند باعث ابتلا به بیماری جدیدی موسوم به «ای‌والی» شوند.

«ای والی» مخفف «الکترونیک سیگارت اند ویپینگ پروداکت یوز اسوشیت اینجری» است. این بیماری با علائم تنفسی شامل سرفه، کاهش اکسیژن خون، افزایش تنفس حتی خلط خونی و افزایش ضربان قلب بروز پیدا می‌کند. 80 درصد مبتلایان به «ای والی» علائم گوارشی نظیر تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال دارند که بسیار شبیه بیماری‌های ویروسی از جمله کووید 19، حتی ذات‌الریه و نومونی‌های باکتریال است. اما زمانی که نمونه‌گیری انجام می‌شود و نتیجه آزمایش میکروبی و ویروسی در خلط منفی است، می‌توان علائم را به احتمال زیاد مرتبط با سیگار الکترونیکی یا ویپینگ دانست. در واقع مواد اضافی که در سیگار الکترونیک وجود دارد در بروز این علائم نقش دارند. به‌علاوه، مواد سمی و فلزات سنگین شامل نیکل، کروم و آرسنیک نیز در این سیگار وجود دارد.

به‌عبارت دقیق و کلی، سیگار الکترونیک اصلا بی‌ضرر نیست و علیرغم اینکه نخستین بار برای کاهش و ترک سیگار عرضه شد اما باعث افزایش مصرف سیگار در سنین پایین شده‌است. با توجه به مطالعات حیوانی که صورت گرفته می‌توان متصور شد که به احتمال زیاد عامل سرطان‌های شدید ریه در آینده خواهدبود.

بیماری التهابی مزمن راه هوایی پیامد جدی ناشی از سیگار است
در رابطه با سیگار و مضرات آن باید گفت که بیش از چند هزار ماده مضردارد که این مواد می‌توانند زمینه‌ساز بیماری‌های مختلف شوند. از جمله مهم‌ترین بیماری‌هایی که به‌دلیل استعمال سیگار ایجاد می‌شود، COPD یا بیماری التهابی مزمن راه هوایی است. سرطان‌های ریه، مثانه، لب و حنجره نیز مربوط به راه هوایی هستند. استعمال سیگار همچنین می‌تواند عامل ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی باشد که این بیماری‌ها جزء‌ مهم‌ترین عوامل مهم مرگ‌ومیر در سنین بزرگسالی است.
به‌طور کلی، فردی که به‌طور مداوم سیگار می‌کشد خود را در معرض بیماری‌های قلبی‌، ریوی، سرطان‌ها و بیماری‌ انسدادی مزمن راه هوایی قرار می‌دهد. حتی با قطع سیگار نیز گرچه یک‌سری علائم از قطع سیگار بهبود آغاز می‌شود اما اینکه فرد از نظر سرطان‌ها به حد فرد غیرسیگاری برسد، 15 سال طول خواهدکشید.