بازبینی علمی: دکتر وندی هانتر
متخصص کودکان
ترجمه: یوسف صالحی
وقتی درباره دوقلوهای همسان صحبت می‌کنیم، معمولا فرض بر این است که این نوع از دوقلوها تا حدی به همدیگر شباهت دارند که انگار براساس شبیه‌سازی مجازی ساخته شده‌اند! به عبارتی، بسیاری از افراد توقع دارند که دوقلوهای همسان از هر نظر (از جلوه‌های ظاهری تا شخصیت) کاملا مشابه همدیگر باشند. اما واقعیت این است که عبارت «دوقلوهای همسان» فقط نحوه شکل‌گیری جنین‌ها را توصیف می‌کند و چیزی درباره ظاهر یا رفتار آنها نمی‌گوید. درحالی که دوقلوهای همسان از یک ماده ژنتیکی مشابه (اسپرم و تخمک یکسان) به‌وجود می‌آیند، اما به‌طور مستقل رشد می‌کنند. علاوه‌بر این، احتمال بروز جهش‌های ژنتیکی هم وجود دارد که تفاوت‌های بیشتری را در سطح DNA آنها پدید می‌آورد. درنتیجه، دوقلوهای همسان همیشه آن‌طور که تصور می‌کنیم، یکسان نیستند. در ادامه به نکات بیشتری درباره دوقلوهای همسان و سوالات رایج مربوط به آنها می‌پردازیم.
تفاوت دوقلوهای همسان و دوقلوهای ناهمسان چیست؟
«دوقلوهای همسان» یا «دوقلوهای تک‌تخمکی» از یک تخمک بارورشده شکل می‌گیرند. در این حالت، تخمک بارورشده (زیگوت) بعد از لقاح به دو قسمت تقسیم می‌شود و درنتیجه دو جنین مجزا به‌وجود می‌آید. از آنجایی که این دو جنین به‌واسطه آمیختگی یک تخمک/اسپرم شکل گرفته‌اند، منشاء ژنتیکی یکسانی دارند و DNA آنها هم یکسان است. اما «دوقلوهای ناهمسان» یا «دوقلوهای دوتخمکی» به‌واسطه دو تخمک بارورشده توسط دو اسپرم جداگانه شکل می‌گیرند. معمولا در هر چرخه تخمک‌گذاری فقط یک تخمک آزاد می‌شود و گاهی اوقات هم این آزادسازی به چند تخمک می‌رسد. در چنین شرایطی، احتمال شکل‌گیری دوقلوهای ناهمسان وجود دارد. دوقلوهای دوتخمکی در حدود ۵۰درصد از خصوصیات ژنتیکی با همدیگر شریک هستند، مانند هر خواهر و برادر دیگری که در زمان‌های مختلف متولد شده‌اند. نوع جدیدی از دوقلوها با عنوان «دوقلوهای نیمه‌همسان» نیز در سال ۲۰۰۷ شناسایی شد. احتمال شکل‌گیری دوقلوهای نیمه‌همسان بسیار نادر است، زیرا دو اسپرم باید یک تخمک را بارور کنند تا تخمک سپس به دو قسمت تقسیم شود. در این حالت، دوقلوهای نیمه‌همسان دارای DNA یکسان از یک تخمک هستند، اما هر کدام ساختار نسبتا متفاوتی از DNA اسپرم را هم دریافت می‌کنند. همین‌جا باید تاکید کنیم که به‌رغم مجموعه ژنتیکی مشترک، دوقلوهای همسان مانند هر خواهر و برادر دیگری از نظر فردی انسان‌های منحصربه‌فردی هستند. هیچ دو انسانی (صرف‌نظر از این‌که چقدر به همدیگر نزدیک و مرتبط باشند) دقیقا یکسان نیستند. هر جنینی در دوران بارداری مادر تحت‌تاثیر تفاوت‌های جزئی در محیط رشد خود قرار می‌گیرد، درحالی که پس از تولد هم عوامل تاثیرگذار متفاوتی وجود دارند.
علت شکل‌گیری دوقلوهای همسان
علت دوقلوزایی تک‌تخمکی یا شکل‌گیری دوقلوهای همسان به‌طور کلی ناشناخته است. هیچ‌کس واقعا نمی‌داند که چرا یک تخمک شکافته و تقسیم می‌شود. از لحاظ نظری و روی کاغذ، این یک نقص در فرایند عادی رشد و تکامل است. هیچ ویژگی وراثتی وجود ندارد که احتمال داشتن دوقلوهای همسان را افزایش بدهد. به عبارت دیگر، دوقلوهای همسان به سابقه خانوادگی هم ربط ندارد. اگرچه احتمال شکل‌گیری دوقلوهای همسان در بعضی از خانواده‌ها زیادتر از دیگر خانواده‌ها است، اما علم می‌گوید که این ماجرا هم نوعی حادثه و اتفاق محسوب می‌شود. زمانی اعتقاد بر این بود که دوقلوهای همسان همیشه دارای یک جفت مشترک هستند، اما داشتن جفت مشترک یا جفت مستقل نیز به زمان شکافتن و تقسیم تخمک بستگی دارد. اگر تقسیم تخمک به اندازه کافی زودهنگام باشد، دو جنین به‌طور جداگانه در رحم لانه‌گزینی می‌کنند و جفت‌های جداگانه می‌سازند. اگر تقسیم تخمک دیرتر اتفاق بیافتد، احتمال دارد که دو جنین دارای یک جفت مشترک باشند.
پرسش‌های رایج درباره دوقلوهای همسان
افراد بسیاری بر این باورند که دوقلوهای همسان خیلی جذاب هستند و تربیت و بزرگ کردن این دوقلوها باید با ملاحظات خاصی همراه باشد که رعایت آنها در مورد دیگر خواهر و برادرها ضرورتی ندارد. در ادامه به مهم‌ترین پرسش‌های رایج درباره دوقلوهای همسان پاسخ می‌دهیم.
۱. آیا دوقلوهای همسان دارای پیوندهای اضافی و ویژه‌ای با همدیگر هستند؟ بسیاری از افراد تصور می‌کنند که دوقلوهای همسان پیوند ویژه‌ای با همدیگر دارند، ازجمله توانایی خواندن ذهن همدیگر و پدید آوردن یک زبان مشترک و منحصربه‌فرد میان خودشان. تحقیقات علمی هم نشان می‌دهند که ممکن است حقیقتی پشت این باور نهفته باشد. معمولا از اصطلاحاتی مانند idioglossia (زبان خودگردان و مستقل) یا cryptophasia (زبان رمزی) برای توصیف زبان دوقلوها استفاده می‌شود و این مفهوم همواره برای محققان و والدین جذاب بوده است. یکی از مطالعات هم نشان می‌دهد که بسیاری از دوقلوهای همسان از طریق زبان خاصی با همدیگر در ارتباط هستند و در ۶۰درصد موارد هم گزارشاتی از روابط تله‌پاتی در میان آنان وجود دارد.
۲. آیا دوقلوهای همسان دارای اثر انگشت یکسان هستند؟ خیر، دوقلوهای همسان دارای اثر انگشت یکسان نیستند. هر انسان (چه دوقلو و چه غیردوقلو) دارای اثر انگشت منحصربه‌فرد خودش است، زیرا تفاوت‌های جزئی و ریزی در طول دوران رشد جنینی هر جنین وجود دارند که در شکل‌گیری اثر انگشت نهایی تاثیرگذار هستند. پس امکان ندارد که دو نفر، حتی دوقلوهای همسان، دارای اثر انگشت یکسان باشند.
۳. آیا دوقلوهای همسان در سن مدرسه باید در یک کلاس باشند؟ در مورد مزایا و معایب حضور داشتن دوقلوهای همسان در یک کلاس درس تا به امروز تحقیقات محدودی انجام شده‌اند. یک مطالعه بزرگ نشان می‌دهد که حضور داشتن دوقلوهای همسان در یک کلاس درس یا درس خواندن آنها در کلاس‌های متفاوت درنهایت هیچ تفاوت معناداری در موفقیت و سایر معیارهای تحصیلی آنان به‌وجود نمی‌آورد. بنابراین محققان در نتیجه‌گیری نهایی می‌گویند که اصرار به حضور داشتن دوقلوهای همسان در یک کلاس درس یکسان هیچ مزیت خاصی از نظر تحصیلی ندارد. با این‌حال، تصمیم‌گیری درباره این موضوع بر عهده والدین است و پدرها و مادرها می‌توانند با مراکز آموزشی باکیفیت برای پیدا کردن یک کلاس درس یکسان و مناسب برای تحصیل مطلوب فرزندان دوقلوی خود همکاری کنند.
۴. آیا دوقلوهای همسان دارای دوستان مشابهی هستند؟ وقتی پیش‌زمینه ژنتیکی مشابه وجود داشته باشد، بسیاری از دوقلوهای همسان متوجه می‌شوند که علاقه‌مندی‌ها، ترجیحات و اولویت‌های مشابهی برای برقراری ارتباط با گروه همسالان خود دارند. این دوقلوها اغلب دوستان یکسان زیادی دارند و درواقع تعداد دوستان مشترک میان دوقلوهای همسان بسیار بیشتر از دوقلوهای ناهمسان است. با این‌حال، بسیاری از دوقلوهای همسان نیز به‌دنبال دوستان متفاوت می‌گردند و از این‌که هویت منحصربه‌فرد خودشان را از طریق انتخاب دوستان مستقل بسازند، لذت می‌برند. جالب توجه است که براساس تحقیقات علمی، هرچقدر که رابطه بین دوقلوها محکم‌تر و قوی‌تر باشد، کیفیت روابط دوستانه آنها با گروه همسالان نیز بیشتر می‌شود. درنهایت این‌که فرقی نمی‌کند دوقلوها دارای دوستان مشابه زیاد یا کمتر هستند، زیرا والدین باید همه فرزندان خود را به برقراری روابط موفق با گروه همسالان خودشان تشویق کنند تا آنها بتوانند هویت مستقل و منحصربه‌فرد خود را به‌دست بیاورند.
منبع: parents / جولای ۲۰۲۴