دکتر ناهید نفیسی
فلوشیپ جراحی آنکوپلاستیک پستان، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
در رابطه با بارداری و شیردهی، پرسش‌های مختلفی مطرح می‌شود که یکی از مهم‌‌ترین آنها، امکان شیردهی پس از انجام پروتز سینه است. استفاده از پروتز سینه مشکلی برای شیردهی ایجاد نمی‌کند زیرا ارتباطی با بافت پستان ندارد و به غدد شیری هیچ آسیبی وارد نمی‌شود. گرچه ممکن است پس از شیردهی پستان کمی حالت شلی پیدا کند اما از نظر سلامت پستان مشکلی ایجاد نمی‌کند.
اما پس از انجام جراحی زیبایی کوچک‌کردن پستان به‌دلیل اینکه بعضی از مجاری پستان قطع می‌شود و نوک پستان جابجا می‌شود ممکن است احتمال شیردهی به 50 درصد برسد. البته بسیاری از خانم‌ها پس از این جراحی برای جلوگیری از افتادگی و بزرگی پستان‌ها تمایلی به شیردهی ندارند. اگر خانم جوانی برای جراحی زیبایی مراجعه کند و سایز پستان‌ها خیلی بزرگ نباشد، توصیه می‌شود پس از تکمیل فرزندآوری و تغییرات وزن طی بارداری و شیردهی برای این منظور اقدام نماید. البته ممکن است دختر جوان به دلیل حجم بسیار زیاد پستان ناراحت باشد، جراحی ضروری باشد.
امکان ابتلا به سرطان پستان در بارداری وجود دارد
یکی از توصیه‌های مهم به خانم‌ها این است که پیش از اقدام به بارداری حتما برای عکس ماموگرافی اقدام نمایند. حتی اگر وجود توده‌ای مشکوک در پستان طی بارداری تشخیص داده‌شود، امکان انجام ماموگرافی وجود دارد و با پوشاندن شیلد سربی روی شکم می‌توان از تابش اشعه به جنین شد.
برخلاف تصور، امکان ابتلا به سرطان پستان در دوران بارداری وجود دارد. این باور اشتباه باعث می‌شود اگر خانمی طی این دوران، توده‌ای در پستان حس کند، به پزشک مراجعه نکند که این وضعیت موجب تشخیص دیرتر سرطان خواهدبود.
بنابراین تفاوتی در این مورد بین خانم‌ها نیست و در صورت احساس توده در پستان حتما باید به پزشک مراجعه نمود و بررسی‌های لازم انجام شود. اگر سرطان پستان در سه ماهه اول بارداری تشخیص داده‌شود، باید جراحی صورت گیرد و معمولا نمی‌توان پستان را حفظ کرد. اما پس از شروع سه ماهه دوم می‌توان شیمی‌درمانی انجام داد و آسیبی به جنین نیز وارد نمی‌آورد. شیمی‌درمانی را می‌توان در سه ماهه دوم و سوم شوع کرد تا تومور کوچک شود و هنگام جراحی، پستان حفظ شود.
بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند تاثیر منفی روی تخمدان‌ها بگذارند و امکان دارد پس از اتمام دوره شیمی‌درمانی، تخمدان‌ها فعالیت کافی برای باروری داشته‌باشند. از همین‌رو، اگر خانمی در سنین جوانی مبتلا به سرطان پستان شود، در صورت تاهل توصیه به فریز جنین و در صورت تجرد توصیه به فریز تخمک می‌شود تا در صورت کاهش فعالیت تخمدان‌ها پس از شیمی‌درمانی بتوان به فرزندآوری امید داشت. به‌طور کلی، پس از دو تا سه سال از اتمام دوره شیمی‌درمانی سرطان پستان قطعا ضرری برای مادر نخواهدداشت.
ماموگرافی روش غربالگری مؤثر تشخیص سرطان پستان است
ماموگرافی روش غربالگری مؤثر تشخیص سرطان پستان است اما گاه نگرانی‌هایی در مورد تاثیر پرتوهای آن مانع از انجام خواهدبود. در پاسخ به این مسئله باید گفت که در شهرهای صنعتی مانند تهران، مقدار اشعه‌ای که از جو به بدن وارد می‌شود طی 7 هفته معادل یک بار انجام ماموگرافی است. اگر بیمار نیاز به سی‌تی‌اسکن شکم یا ریه دارد، به اندازه 20 ماموگرافی در معرض اشعه است. در زمان سفر هوایی مقدار مواجه با این پرتوها بیشتر است و طی یک سفر یک ساعته هوایی، میزان اشعه‌ای که در جو به بدن می‌رسد دقیقا معادل با انجام یک جلسه ماموگرافی است. بنابراین اگر شرایط زندگی فرد طوری است که در سال سه تا چهار سفر هوایی یک ساعته دارد، شبیه این است که به این تعداد، ماموگرافی انجام شده‌است. از همین‌رو، ماموگرافی در هر دو تا سه سال هیچ خطری ندارد و نگرانی از پرتوهای ماموگرافی غیرمنطقی نیست.
باورهای اشتباه در مورد عوارض ماموگرافی متاسفانه در فضای مجازی وجود دارد در حالی‌که هیچ دلیل علمی ندارد.
ماموگرافی روش مؤثر غربالگری سرطان پستان است اما گاه خانم‌ها اعلام می‌کنند که چرا باید بدون احساس توده، درد و... این کار را انجام دهد؟ ماموگرافی برای پیداکردن توده‌ای که به‌راحتی با دست لمس می‌شود، نیست. ماموگرافی برای تشخیص توده‌‌هایی است که نه‌تنها فرد بلکه متخصص زنان و جراح نیز نمی‌توانند آن را با معاینه تشخیص دهند. همچنین ماموگرافی برای تشخیص رسوبات کلسیم در بافت پستان توصیه می‌شود. رسوبات کلسیم هیچ‌گاه قابل‌لمس نیستد اما بعضی از این رسوبات، ضایعه پیش‌‌سرطانی هستند. در واقع، اگر بتوان آن را تشخیص داد و به‌موقع از بدن فرد خارج کرد، از بروز سرطان پستان جلوگیری می‌شود.
ضمن اینکه ماموگرافی برای خانم‌هایی که خطر سرطان پستان در آنها بالاست و به‌عنوان مثال، مادر یا خواهر مبتلا به این بیماری شده‌است. در چنین شرایطی توصیه می‌شود بیشتر از دیگران ماموگرافی انجام دهند.
«شیر مادر» بهترین و سالم‌ترین غذای نوزاد
ماریا صادقی/ نظر کارشناس ارشد مامایی، رئیس جمعیت مامایی کشور
شیر مادر همه مواد مغذی از جمله پروتئین، چربی، قند، ویتامین‌ها و آنتی‌های موردنیاز نوزاد را طی شش ماه نخست تامین می‌کند. از همین‌رو تشویق مادران به شیردهی نوزاد خود یک ضرورت مهم برای حفظ سلامتی خواهدبود. شیر مادر به‌دلیل وجود آنتی‌بادی‌ها، سیستم ایمنی را تقویت می‌کند و نوزاد را در برابر بیماری‌های عفونی و تنفسی مانند اسهال، اوتیت و حتی بسیاری از آلرژی‌ها محافظت می‌کند. براساس تحقیقات، چربی‌ها و موادمغذی شیر مادر در رشد و تکامل مغز نوزاد نقش دارد.
یک عامل مهم دیگر که امروزه بسیار موردتوجه قرار گرفته، برقراری پیوند عاطفی قوی بین مادر و نوزاد است. تماس پوستی که بارها طی روز برای نوزاد به‌واسطه مکیدن شیر و برای مادر به‌واسطه در آغوش‌گرفتن فرزند اتفاق می‌افتد، رابطه عاطفی آنها را تقویت می‌کند. مطالعات حاکی از آن است نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند کمتر دچار چاقی، دیابت نوع2 و فشار خون بالا در سال‌های آینده خواهندبود.
البته فواید شیر مادر منحصر به نوزاد نیست و مزایای متعددی برای مادر نیز دارد. خونریزی پس از زایمان در مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند، کاهش می‌‌یابد زیرا انقباضات رحمی زودتر اتفاق می‌افتد و رحم جمع می‌شود و به اندازه طبیعی برمی‌گردد. همچنین خطر ابتلا به سرطان‌های تخمدان و پستان در مادرانی که شیر می‌دهند نیز کمتر است. ضمن اینکه روند کاهش وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل پس از زایمان نیز تسریع می‌شود.
تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد لازمه شیردهی موفق است
اولین شیردهی در ساعت اول پس از تولد نوزاد یک اصل ضروری و مهم برای شیردهی موفق است. تماس پوستی و مکیدن پستان مادر که پس از تولد بین مادر و نوزاد رخ می‌دهد موجب می‌شود روند تولید شیر فعال گردد. به‌طور کلی، مطالعات جدید بر این نکته تاکید دارند که هر زمان نوزاد گرسنه است و تمایل به خوردن شیر دارد باید از شیر مادر بهره‌مند شود و برخلاف نظرات قبلی، شیردهی براساس زمان‌بندی مشخص، توصیه نمی‌شود. در زمان شیردادن، باید صورت نوزاد به سمت مادر باشد و دهان کاملا باز باشد به‌طوری که بیشترین قسمت هاله پستان در دهان نوزاد قرار گیرد. بهتر است در هر نوبت شیردهی از هر دو پستان، شیر به نوزاد داده‌شود تا شیر هر دو پستان تخلیه شده و تولید شیر متعادل بماند. هرچه فرایند مکیدن بیشتر اتفاق بیفتد، تولید شیر نیز بیشتر خواهدبود؛ بنابراین تغذیه نوزاد از هر دو پستان برای حفظ تعادل شیر از هر دو پستان یکسان باشد، اهمیت دارد.