دکتر علی ناصح
فوق‌تخصص نوزادان و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
شایع‌ترین بیماری‌های کودکان در فصل بهار، انواع آلرژی به‌خصوص آلرژی‌های تنفسی و پوستی است که در کنار آنها بیماری‌های گوارشی ویروسی نیز شیوع دارند. با توجه به سن کودکان و عفونت‌های شایع فصل، معمولا بیماری‌های گوارشی بهشکل اسهال، استفراغ و گاهی در موارد شدید کاهش آب بدن کودک، عدم‌تحمل تغذیه، تب و بدحالی بروز می‌یابند. البته عفونت‌های معمول که در فصول دیگر سال نیز وجود دارند با شدت کمتر در فصل بهار دیده میشود که از جمله می‌توان به عفونت‌های تنفسی مانند آنفولانزا و کرونا اشاره کرد.
آلرژی با سابقه علائم در کودک همراه است
تفاوت بین سرماخوردگی و حساسیت در این است که علائم حساسیت مزمن‌تر هستند، در بیشتر موارد کودک سابقه قبلی علائم را دارد یا در خانواده بهشکل مشابه دیده میشود. در صورت ابتلا به سرماخوردگی، غالبا کودک دچار تب نه‌چندان شدید و تا حدی بی‌حالی و بی‌اشتهایی به‌طور گذرا میشود اما در آلرژی این علائم دیده نمی‌شود. آلرژی عموما با خارش، قرمزی چشم‌ها، آبریزیش یا گرفتگی بینی، عطسه، سرفه‌های تحریکی و گاهی همراه با اگزما و راش‌های پوستی و گاهی بهشکل ترکیبی از همه علائم بروز می‌یابد.
نوبرانه‌های بهاری عامل ابتلا به بیماری خاصی نیستند
از نظر علمی، شواهدی مبنی بر مصرف نوبرانه‌های بهاری و افزایش زمینه ابتلا به حساسیت یا بیماری‌ها وجود ندارد. عمدتا نوبرانه‌ها میوه‌های نارس هستند و از لحاظ گوارش می‌توانند مشکلاتی برای کودک ایجاد کنند زیرا روند هضم را مشکل می‌کند و ممکن است همراه با علائم گوارشی گذرا و موقتی مانند دل‌درد، اسهال و استفراغ باشد.
موضوع دیگر، سم‌پاشی میوه‌ها و سبزیجات است که اگر شستشو به‌خوبی صورت نگیرد، احتمال عوارض گوارشی و مسمومیت‌ها را افزایش می‌دهد.
«آبله‌مرغان» بیماری خوش‌خیم در محدوده سنی 2 تا 12 سال است
فصل بهار دوره شیوع بیماری آبله‌مرغان است. آبله‌مرغان بیماری نسبتا خوش‌خیم به‌خصوص در محدوده سنی بین حدود 2 تا 12 سال محسوب میشود اما در سنین پایین‌تر و بالاتر نیاز به رعایت احتیاط بیشتری است و امکان دارد عوارض و دوره بیماری افزایش یابد. حتی ممکن است علائمی مانند مننژیت، مننگوآنسفالیت، پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) و درگیری داخلی در دوره ابتلا به آبله‌مرغان دیده شود. البته در نوع معمول و سنین کودکی مشکل جدی در رابطه با ابتلا به این بیماری وجود ندارد. از همین‌رو به خانواده‌ها توصیه میشود مانع از ابتلا کودک به آبله‌مرغان نشوند و گرچه واکسن می‌تواند از ابتلا یا شدت بیماری جلوگیری کند اما هیچ واکسنی به اندازه ابتلا به بیماری، ایمنی در برابر آن ایجاد نمی‌کند و در واقع خطر ابتلا به بیماری در سنین بالاتر وجود ندارد.
اگر کودک در سن پرخطر نیست نگرانی در مورد ابتلا به این بیماری نخواهدبود. در این سنین علائم چندان شدید نیست و دوره گذرا بیماری دارد. کودک طی یک تا دو روز تب و علائم راش پوستی دارد. تا زمانی که بثورات پوستی خشک شود باید از تماس با دیگران دور باشد زیرا احتمال سرایت بیماری وجود دارد. زمانی که همه بثورات خشک شد، دوره سرایت تمام شده و مشکلی برای اطرافیان نخواهدداشت.
علائم هشدار آبله‌مرغان با توجه به سن و وضعیت افراد متغیر است. آبله‌مرغان برای خانم باردار، نوزادان و شیرخواران، نوجوانان و بزرگسالان بیماری شدیدی است و نیاز به رعایت ملاحظات درمانی دارد.
اگر کودک مبتلا به آبله‌مرغان شد، توصیه میشود داروهای ضدخارش مصرف شود تا خاراندن و دستکاری بثورات جلدی کمتر شود زیرا کنده‌شدن این بثورات با ایجاد جوشگاه همراه است. از خوراکی‌های محرک، ادویه‌جات، غذاهای سرخ‌کردنی و ترشیجات پرهیز شود تا خارش و تحریک پوست کاهش یابد. غذاهای پرچرب و سنگین که به کبد فشار وارد می‌آورند نیز بهتر است کاهش یابد. در زمان استحمام نیز روی بثورات جلدی با پارچه لطیف یا دست به‌آرامی شسته شود و از سایش با لیف ضخیم خودداری گردد زیرا باعث عفونت و ماندگاری زخم‌های جلدی میشود.
آنتی‌هیستامین اولین گروه دارویی تسکین علائم آلرژی است
اگر کودک عطسه، آبریزش و علائم تنفسی آزاردهنده و شدید دارد به‌طوری که با عطسه‌های مکرر، قرمزی چشم‌ها، اشک‌ریزش، گرفتگی بینی، سرفه، خس‌خس سینه و راش پوستی همراه است، توصیه میشود علاوه بر پرهیز از غذاهای محرک، به مقدار کافی مایعات بنوشد. همچنین داروهای آنتی‌هیستامین نیز در رده اول تجویز برای کودکان هستند.
آنتی‌هیستامین‌های نسل قبل‌تر تا حدودی تاثیر خواب‌آوری دارند اما داروهای جدیدتر مانند کتوتیفن، ستریزین و نئوتادین معمولا خواب‌آوری شدید ندارند و حتی این اثر پس از دو تا سه روز برطرف میشود. مصرف این داروها در موارد علائم شدید به بهبود وضعیت کودک کمک می‌کند. شستشوی بینی با سرم یا اسپری‌های بازکننده بینی بسیار مؤثر است و راه تنفسی را باز نگه می‌دارد و مانع از عفونت‌های گوش و گلو به‌دنبال انسداد بینی جلوگیری شود.
در کنار داروهای آنتی‌هیستامین، داروهای با خاصیت ادجوانت که پاسخ سیستم ایمنی به یک آنتی‌ژن را افزایش می‌دهند، ترکیباتی از مونتلوکاست و با اسامی تجاری مختلفی در بازار هستند. در حال‌حاضر در بازار دارویی کشور بهشکل قرص وجود دارد و هنوز نمونه مایع نیست. این داروها همراه با آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند اثر ترکیبی مؤثری داشته‌باشند.
در مورد بعضی از موادغذایی ضروری برای کودک یا تماس با مواد مختلفی که به هر دلیلی قابل‌اجتناب نیست، مواجه با آنتی‌ژن آن به‌عنوان راهکار حساسیت‌زدایی کاربرد دارد. به‌عنوان مثال، تخم‌مرغ یکی از خوراکی‌های مفید و ضروری برای کودک است و در صورتی که حساسیت غذایی به آن وجود دارد، متخصص ایمنولوژی آلرژی بهشکل واکسیناسیون کودک را با ماده آنتی‌ژن مواجه می‌کنند تا به‌مروز حساسیت‌زدایی ایجاد شود تا در تماس‌های بعدی واکنش ایمنی خاصی اتفاق نیفتد یا به حداقل برسد. این راهکار در زمینه حساسیت فصلی کاربرد ندارد و فقط برای موادغذایی یا تماسی ضروری توصیه میشود.