مریم منصوری
به مناسبت آغاز هفته ملی جمعیت با شعار «همه برای ایران جوان»، نشست خبری دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت برگزار شد. دکتر رئیسی در این نشست با تأکید بر اهمیت جوانی جمعیت، خواستار توجه جدی مسئولان و عموم مردم به این مسئله حیاتی شد.
جمعیت؛ موضوعی فراتر از آمار و ارقام
معاون بهداشت با اشاره به آغاز هفته ملی جمعیت اظهار داشت: «امیدوارم این هفته با افزایش حساسیت عمومی، به‌ویژه در میان مسئولان، نسبت به موضوع جمعیت و لزوم جوان‌سازی آن همراه باشد. کاهش جمعیت یک مسئله صرفاً جمعیتی نیست؛ بلکه موضوعی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی امنیتی است که در سطح بین‌المللی نیز چنین نگاهی به آن وجود دارد.»
وی تاکید کرد که نباید به این مسئله به‌صورت خطی نگریسته شود، بلکه باید آن را به‌مثابه یک سیستم با اجزای به‌هم‌پیوسته در نظر گرفت. به گفته وی، هماهنگی اقدامات در حوزه‌های مختلف میتواند زمینه‌ساز موفقیت در سیاست‌های جمعیتی باشد.
واکنش سریع وزارت بهداشت به حادثه بندرعباس و حفظ سلامت مادران باردار
دکتر رئیسی همچنین به حادثه اخیر در اسکله شهید رجایی بندرعباس اشاره کرد و ضمن تسلیت به خانواده‌های جان‌باختگان، از اقدامات فوری وزارت بهداشت در پی این رویداد خبر داد. او گفت: «در پی بروز این حادثه و احتمال آلودگی محیطی، تیم‌های تخصصی بلافاصله به منطقه اعزام شدند. شناسایی کامل مادران باردار منطقه، هشدارهای لازم به آنان و تأکید بر عدم خروج از منزل مگر در صورت ضرورت، از جمله اقدامات اولیه ما بود.»
وی افزود: «پیش از هرگونه سنجش رسمی، توصیه به استفاده از ماسک برای مادران باردار با هدف پیشگیری از تماس با هوای احتمالا آلوده انجام شد. پس از آن نیز تیم‌های بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای در منطقه مستقر شدند و به‌مدت یک هفته سنجش‌های لازم را انجام دادند. پس از اطمینان از نبود آلودگی، وضعیت به حالت عادی اعلام شد.» معاون بهداشت در پایان تأکید کرد: «سلامت حتی یک مادر باردار یا یک نوزاد برای ما اهمیت دارد و حفظ سلامت نسل آینده، از اولویت‌های اصلی ما در سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات اجرایی است.»
تجربه جهانی در مواجهه با بحران کاهش جمعیت
دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به روند کاهشی نرخ باروری در جهان، تأکید کرد که این مسئله صرفاً مختص ایران نیست و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیز با این بحران روبه‌رو هستند. وی با بیان اینکه چالش جمعیت، یک بحران جهانی است، گفت: «اینکه جمعیت یک کشور را می‌توان با پذیرش مهاجران جبران کرد یا خیر، همواره محل بحث بوده است. اما حتی کشورهایی مانند بریتانیا نیز به این نتیجه رسیده‌اند که راهکار اصلی باید فرزندآوری داخلی باشد.» او به اظهارات کمی بادنوک، رهبر حزب محافظه‌کار بریتانیا، اشاره کرد که گفته است: «افزایش جمعیت باید از طریق فرزندآوری مردم کشور خودمان انجام شود، نه از راه مهاجرپذیری.»
مجارستان؛ الگویی موفق در حمایت از خانواده‌ها
معاون بهداشت با ارائه مثالی از سیاست‌گذاری موفق در اروپا، به کشور مجارستان اشاره کرد و گفت: «دولت مجارستان چهار درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف حمایت از خانواده‌ها میکند؛ این در حالی است که کل بودجه بخش سلامت در کشور ما کمتر از پنج درصد است و سال گذشته تنها حدود ۳.۸ درصد بود.»
او افزود: «در مجارستان، مادران دارای چهار فرزند یا بیشتر از پرداخت مالیات بر درآمد معاف هستند و این معافیت به مادران دارای دو یا سه فرزند نیز تعمیم یافته است. خوشبختانه در کشور ما نیز این اقدام از اواخر سال گذشته به تصویب رسیده و در حال اجرا است.»
تجربه کره جنوبی؛ توقف سقوط نرخ باروری
رئیسی با اشاره به تجربه موفق کره جنوبی گفت: «این کشور که تا سال ۲۰۲۳ با کاهش شدید نرخ باروری روبه‌رو بود، توانسته با اقدامات مؤثر، این روند نزولی را متوقف کند و حتی نرخ باروری را اندکی افزایش دهد و به ۰.۷۵ درصد برساند. این دستاورد در ظاهر کوچک، اما از نظر عملیاتی بسیار بزرگ است.»
ژاپن؛ بحران تنهایی و تلاش دیرهنگام برای اصلاح سیاست‌ها
معاون بهداشت همچنین وضعیت ژاپن را یادآور شد و گفت: «ژاپن با روند سریع کاهش جمعیت مواجه است. این کشور از آوریل ۲۰۲۵ طرح هفته کاری چهار روزه را در توکیو اجرا میکند تا با بهبود تعادل کار و زندگی، زمینه افزایش تولد را فراهم کند.» او افزود: «البته شاید در ژاپن این اقدامات دیر انجام شده باشد. آسیب‌های ناشی از تنهایی و کاهش جمعیت به حدی رسیده که برخی شهروندان برای داشتن خانواده، اقدام به اجاره افراد برای شرکت در مراسم‌هایی مانند جشن تولد یا ازدواج میکنند. اگرچه در ابتدا شاید این موضوع عجیب به‌نظر برسد، اما واقعیت تلخ زندگی در جوامع با جمعیت رو به افول است.»
هشدار برای آینده ایران
دکتر رئیسی با مرور این تجارب جهانی، تأکید کرد که «ما نباید منتظر بمانیم تا به مرحله بحرانی برسیم و سپس برای جبران آن وارد عمل شویم. امروز وقت اقدام است؛ آن هم اقدام‌هایی چندبعدی، ساختاری و پایدار که با نگاه سیستمی به جمعیت، بتواند مسیر آینده کشور را ایمن کند.»
گزارش عملکرد وزارت بهداشت در اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
دکتر علیرضا رئیسی جزئیاتی از اقدامات ساختاری و عملیاتی این وزارتخانه در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ارائه کرد.
تشکیل ستاد مرکزی و ۹ کمیته تخصصی زیرمجموعه
رئیسی با اشاره به مصوبه قانونی حمایت از خانواده و جوانی جمعیت گفت: «از زمان ابلاغ این قانون، ستاد مرکزی در وزارت بهداشت تشکیل شده است. همچنین تاکنون ۹ کمیته تخصصی ذیل این ستاد فعال شده‌اند که هر یک در حوزه‌ای خاص به پیشبرد برنامه‌های جمعیتی می‌پردازند.» او افزود: «از زمان آغاز به کار دولت چهاردهم، رصد مستمر دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشکده‌های وابسته (در مجموع ۶۴ مرکز) در دستور کار قرار گرفته و جلسات، اقدامات و شاخص‌هایی همچون نرخ باروری کل (TFR) به‌طور منظم پایش می‌شود.»
زیرساخت گسترده نظام بهداشت کشور در خدمت سیاست‌های جمعیتی
رئیسی در ادامه به زیرساختهای موجود وزارت بهداشت اشاره کرد و گفت: «ما حدود ۱۸ هزار خانه بهداشت در کشور داریم که دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های مرتبط به آن‌ها ابلاغ شده و بهورزان نیز آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌اند. علاوه بر این،۵۷۰۰ پایگاه سلامت در کشور فعال است که از این تعداد، بیش از ۵۳۰۰ پایگاه در مناطق شهری و حدود ۳۶۰ پایگاه در مناطق روستایی فعالیت میکنند. همچنین مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی ما بیش از ۵۰۰۰ مرکز است.»
گسترش مراکز مشاوره ازدواج و تربیت نیروی متخصص
معاون بهداشت از توسعه مراکز آموزش و مشاوره ازدواج نیز خبر داد و گفت: «تعداد این مراکز در کشور به ۴۶۰ مرکز رسیده که رقم قابل‌توجهی است.» او همچنین به تربیت و آموزش نیروی انسانی در این حوزه اشاره کرد و گفت: «۵۴ هزار نفر از کارکنان حوزه بهداشت، آموزش‌های لازم در زمینه مشاوره فرزندآوری و مراقبت‌های دوران بارداری را دریافت کرده‌اند. در حال حاضر ۱۳۷۰۰ ماما در شبکه بهداشت کشور فعال هستند.»
پوشش تخصصی در زایمان و مشاوره‌های تخصصی بارداری
رئیسی با اشاره به ظرفیت موجود در بخش درمان گفت: «بر اساس آمار سال 1402 در بلوکهای زایمانی بخش دولتی، بیش از ۲۰۰۰ متخصص زنان مشغول به فعالیت هستند و در بخش غیردولتی نیز بیش از ۶۸۰۰ متخصص زنان حضور دارند.» او همچنین از تربیت و فعالیت پرناتولوژیست‌ها (متخصصان طب مادر و جنین) خبر داد و افزود: «پرناتولوژیست‌ها نقش مهمی در ارائه خدمات مشاوره‌ای، ارجاع و رسیدگی به بارداری‌های پرخطر دارند و در مراکز مختلف کشور مستقر هستند.»
سرعت کاهش موالید کمتر شده است
به‌گفته دکتر علیرضا رئیسی، با ابلاغ و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سرعت کاهش موالید در کشور کاهش یافته است. بر اساس اطلاعات دریافتی از سازمان ثبت‌احوال، تعداد موالید ثبت‌شده در سال ۱۴۰۳ معادل ۹۷۹ هزار و ۹۳۰ رویداد بوده که در مقایسه با سال ۱۴۰۲، کاهش ۷۸ هزار و ۳۲ تولد را نشان میدهد؛ به‌عبارت دیگر، موالید در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل از آن حدود ۷ درصد کاهش داشته است.
او با اشاره به اهمیت تحلیل روندها، تأکید کرد: «بعضی وقت‌ها یک شاخص کاهش می‌یابد اما آنچه اهمیت دارد، سرعت کاهش است. به‌نظر من از زمان تصویب قانون جوانی جمعیت تاکنون، این قانون توانسته سرعت افت جمعیت را کاهش دهد. این، بخش مثبت ماجراست.»
دکتر رئیسی همچنین یادآور شد که بیشترین افت نرخ موالید در سال ۱۳۹۸ رخ داده است؛ به‌طوری که در آن سال، حدود ۱۲.۵ درصد کاهش ثبت شده بود.
ساختار سنی زنان متاهل در سن باروری کشور
دکتر علیرضا رئیسی به وضعیت ساختار سنی زنان متأهل در سن باروری کشور اشاره کرد و گفت: «حدود 60 درصد از زنان متأهل در سنین باروری، در گروه سنی 35 تا 49 سال قرار دارند. این زنان که متولدین بین سال‌های 1355 تا 1368 هستند، نیاز به تدابیر ویژه‌ای برای تسهیل فرزندآوری دارند، زیرا در این سنین فرصت‌های بارداری محدود است.»
کاهش شدید میزان موالید در سال‌های اخیر
دکتر رئیسی در ادامه به کاهش چشمگیر میزان موالید در کشور اشاره کرد و افزود: «در سال 1365، از 10 میلیون زن متأهل در سن باروری، 2 میلیون ولادت ثبت شد. اما در سال 1403، از 16 میلیون زن متأهل در سن باروری تنها 979 هزار ولادت گزارش شد. به عبارت دیگر، در حالی که تعداد زنان متأهل 1.6 برابر نسبت به سال 1365 افزایش یافته، تعداد موالید کمتر از 50 درصد نسبت به سال 1365 کاهش داشته است.» وی همچنین به تغییرات در روند زایمان‌ها اشاره کرد و گفت: «خوشبختانه، درصد زایمان‌های سوم، چهارم، پنجم و بیشتر در کشور در حال افزایش است. به طوری که برخی از زنانی که دو فرزند داشته‌اند، در سال 1403 اقدام به داشتن فرزند سوم و چهارم کرده‌اند. این رشد، اگرچه در مقایسه با سال 1402 مثبت است، اما همچنان تعداد این ولادت‌ها نسبتاً کم است. در سال 1403، نسبت به سال 1402، زایمان فرزند سوم 0.7 درصد، فرزند چهارم 0.2 درصد و فرزند پنجم و بیشتر 0.4 درصد رشد داشته است.» دکتر رئیسی در ادامه گفت: «این تغییرات در ساختار سنی زنان متأهل و کاهش تعداد موالید، نیاز به اتخاذ تدابیر بیشتر و موثرتر در راستای حمایت از فرزندآوری به‌ویژه برای زنان در سنین بالای 35 سال را نشان میدهد.»
سهم موالید زنان زایمان کرده بر اساس گروه‌های سنی
به‌گزارش معاون بهداشت، بررسی سهم گروه‌های سنی زنان از کل موالید در سال ۱۴۰۳ نشان میدهد که زنان ۲۵ تا ۳۹ ساله با سهم ۶۹.۷۷ درصد، بیشترین زایمان‌ها را داشته‌اند. به گفته او، «زنان ۱۵ تا ۲۴ ساله ۲۲.۷۲ درصد و زنان ۴۰ تا ۵۴ ساله ۷.۴۷ درصد از کل موالید را به خود اختصاص داده‌اند.»
آمار ازدواج و درصد تغییرات آن از سال 1398 تا 1403
بر اساس آمار ثبت‌شده، میزان ازدواج طی سال‌های اخیر نوسان داشته است. دکتر رئیسی گفت: «درصد تغییرات ازدواج نسبت به سال قبل از خود به این ترتیب بوده؛ سال ۱۳۹۹ با رشد ۹.۴ درصد، سال ۱۴۰۰ با رشد ۱.۸ درصد، اما پس از آن در سال ۱۴۰۱ با کاهش ۸ درصد، در سال ۱۴۰۲ با افت ۸.۷ درصد و در سال ۱۴۰۳ با کاهش ۲.۲ درصد همراه بوده‌ایم.» او تأکید کرد که اگرچه آمار ازدواج از سال ۱۴۰۱ روند نزولی داشته، اما در سال ۱۴۰۳ نسبت به دو سال قبل کمی بهتر شده است.
وی افزود: «البته این نکته مهم است که این آمار خام نباید به‌تنهایی تفسیر شود. یکی از دلایل کاهش ازدواج در سال‌های اخیر، کاهش جمعیت جوان در سن ازدواج است. پس باید این متغیر را هم در تحلیل‌ها در نظر گرفت.»
تفاوت استانی در آمار ازدواج
دکتر رئیسی اعلام کرد: «کمترین آمار ازدواج از سال ۱۴۰۱ تا پایان ۱۴۰۳ مربوط به استان‌های سمنان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی است. علت این موضوع جمعیت کمتر این استان‌ها نسبت به سایر مناطق کشور است. در مقابل، بیشترین آمار ازدواج در این بازه زمانی متعلق به استان‌های تهران، خراسان رضوی، خوزستان و فارس بوده است. طبیعتاً در استان‌های پرجمعیت، ازدواج هم بیشتر اتفاق می‌افتد.»
میانگین بالای سن اولین فرزندآوری؛ زنگ خطری برای آینده جمعیت
به گفته معاون بهداشت وزیر بهداشت، میانگین سن مادران در اولین فرزندآوری در کشور ۲۷.۵ سال و برای پدران ۳۲.۳ سال است. وی توضیح داد: «در استان تهران، بالاترین میانگین سن مادران در اولین فرزندآوری ۳۰.۶ سال و در سیستان و بلوچستان پایین‌ترین میانگین ۲۲.۶ سال است. در مورد پدران نیز تهران با ۳۴.۸ سال بیشترین و سیستان و بلوچستان با ۲۷.۱ سال کمترین میانگین را داشته‌اند.»
دکتر رئیسی این ارقام را نگران‌کننده دانست و تأکید کرد: «۲۷.۵ سال میانگین سن مادران در اولین فرزندآوری، عدد بالایی است. چون بر اساس آمار ما فاصله بین فرزند اول و دوم معمولاً حدود چهار و نیم سال است. حالا فرض کنید خانمی اولین فرزندش را در ۲۷.۵ سالگی به دنیا بیاورد؛ فرزند دوم را در ۳۲ سالگی و اگر قرار باشد فرزند سوم هم داشته باشد، سنش خیلی بالا میرود. این یعنی احنمال باروری پایین می‌آید و عملاً بر نرخ رشد جمعیت کشور اثر منفی می‌گذارد.»
میانگین سن اولین ازدواج در کشور
دکتر رئیسی در ادامه به آمار سن ازدواج اشاره کرد و گفت: «میانگین سن ازدواج آقایان در کشور ۲۸ سال و خانم‌ها ۲۴.۱ سال است.»
به‌گفته او، «کمترین میانگین سنی ازدواج مربوط به استان سیستان و بلوچستان است؛ جایی که میانگین سن ازدواج مردان ۲۵.۱ و زنان ۲۰.۸ سال بوده است. پس از آن استان خراسان جنوبی با میانگین ۲۵.۳ سال برای مردان و ۲۱.۶ سال برای زنان قرار دارد. بیشترین سن ازدواج هم به استان تهران با میانگین ۳۰.۶ سال برای مردان و ۲۷.۱ سال برای زنان اختصاص دارد. در استان ایلام هم میانگین سن ازدواج مردان ۳۰.۴ و زنان ۲۶.۷ سال است.»
نوسانات آمار طلاق در سال‌های اخیر
درخصوص طلاق، دکتر رئیسی توضیح داد: «درصد تغییر آمار طلاق در کشور نسبت به سال قبل از خود، در سال ۱۳۹۹ با ۵ درصد افزایش، در سال ۱۴۰۰ با ۹ درصد افزایش و در سال ۱۴۰۱ با ۱ درصد افزایش همراه بوده است. اما در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، این آمار به ترتیب با کاهش ۳ و ۴ درصد مواجه شده است.»
برنامه‌های آموزشی هنگام ازدواج؛ گامی در جهت تقویت بنیان خانواده
معاون بهداشت وزیر بهداشت با اشاره به برنامه‌های آموزشی هنگام ازدواج افزود: «بر اساس ماده ۳۸ قانون، در حال حاضر حدود ۴۶۰ مرکز جامع سلامت در سراسر کشور مسئول اجرای آموزش‌های هنگام ازدواج هستند.» به‌گفته او، «سالانه به‌طور متوسط حدود ۴۹۰ هزار زوج از این آموزش‌های رایگان بهره‌مند می‌شوند.»
وی درباره محتوای این آموزش‌ها گفت: «سرفصل‌های آموزشی بر اساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بازبینی شده‌اند و اکنون شامل سلامت جنسی و باروری و عوارض پیشگیری از بارداری، مهارت‌های زندگی خانوادگی، مسائل اخلاقی و احکام مرتبط با ازدواج و سقط جنین و همچنین موضوعات مربوط به فرزندآوری و فواید بارداری هستند.»
واگذاری آموزش ازدواج به سمن‌ها و طراحی نرم‌افزار «هم‌نفس»
دکتر رئیسی همچنین خبر داد: «طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، آموزش‌های هنگام ازدواج در دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، ایران، مشهد، مازندران، اصفهان، شیراز، همدان و یزد در حال واگذاری به مؤسسات مردم‌نهاد هستند تا اثربخشی و پوشش آن افزایش یابد.»
او از راه‌اندازی یک برنامه کاربردی نیز خبر داد: «نرم‌افزار هم‌نفس با هدف ارائه خدمات الکترونیک آموزش ازدواج طراحی شده و به‌زودی در اختیار زوج‌ها قرار می‌گیرد.»
گامی مهم در راستای ارتقای سلامت مادران
معاون بهداشت، در بخش دیگری از سخنان خود به کاهش مرگ‌ومیر مادران اشاره کرد و گفت: «این یکی از آمارهای افتخارآمیز کشور است و به‌زودی هم به سازمان جهانی بهداشت اعلام خواهیم کرد؛ در سال ۱۴۰۳، تعداد مرگ مادر به ۲۲۰ مورد رسید، در حالی که این عدد در سال ۱۴۰۲، ۲۴۵ مورد بود. یعنی ۲۵ مورد کاهش داشته‌ایم. به عبارت دیگر میزان مرگ مادر در سال ۱۴۰۳ معادل ۲۲ مورد در هر صدهزار زایمان است که نشان‌دهنده روندی کاهشی است. البته از نظر ما، مرگ حتی یک مادر هم زیاد است و نباید رخ دهد. اما این کاهش نشان میدهد که مراقبت‌ها بهتر شده‌اند و ادعای برخی افراد که اجرای قانون جوانی جمعیت را عامل افزایش مرگ مادران می‌دانند، نادرست است.»
دکتر رئیسی تصریح کرد: «برخی شائبه‌ها مطرح میکنند که با تشویق زنان به بارداری در سنین بالا، مرگ‌ومیر افزایش یافته؛ اما آمار رسمی، خط بطلانی بر این ادعاست. نهتنها مرگ مادران افزایش نیافته، بلکه کاهش نیز داشته است.» او همچنین به شاخص مرگ‌ومیر نوزادان اشاره کرد و گفت: «از سال ۱۳۶۸ تاکنون، مرگ نوزادان در کشور روندی کاهشی داشته و خوشبختانه در سال ۱۴۰۲، به ۸.۳ مورد در هر هزار تولد زنده رسیده است. این یکی از شاخص‌های بسیار مطلوب ما در حوزه سلامت نوزادان است.»
افزایش چشمگیر پوشش مراقبت‌های پیش و پس از بارداری
دکتر رئیسی، در تشریح وضعیت مراقبت‌های مرتبط با بارداری گفت: «پوشش مراقبت پیش از بارداری در کشور از ۳۸.۹ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۵۴.۵ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است و پوشش حداقل دوبار مراقبت پس از زایمان نیز از ۵۷.۴ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۷۶.۴ درصد در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است. این آمارها بسیار امیدوارکننده‌اند.» با این حال، معاون بهداشت به برخی چالش‌ها نیز اشاره کرد و گفت: «یکی از نقاط ضعف ما، زایمان بدون درد است که هنوز آن‌طور که باید در کشور رواج پیدا نکرده است. زایمان بدون درد یا زایمان خوشایند یکی از راه‌های مؤثر برای کاهش سزارین است. اگر مادری در نخستین تجربه زایمان، درد شدید و تجربه‌ای ناخوشایند داشته باشد، ممکن است تصمیم بگیرد یا زایمان بعدی‌اش را به روش سزارین انجام دهد یا حتی به‌طور کلی از فرزندآوری منصرف شود. این مسأله بسیار نگران‌کننده است.»
افزایش نرخ سزارین؛ نقطه‌ضعفی نگران‌کننده
وی افزود: «متأسفانه آمار سزارین در کشور خیلی بالاست و رو به بالا هم حرکت میکند. به‌طوری که در سال ۱۴۰۰ نرخ سزارین ۵۴.۲ درصد بود که در سال ۱۴۰۳ به ۵۶.۰۶ درصد رسیده است.» به گفته دکتر رئیسی، بیشترین نرخ سزارین نسبت به کل زایمان‌ها به ترتیب مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی گیلان (۷۹.۲۹ درصد)، آذربایجان شرقی (۷۴.۴۹ درصد)، بابل (۷۴.۰۴ درصد)، علوم پزشکی ایران (۷۳.۲۱ درصد) و ایلام (۷۱.۶۸ درصد) است. در مقابل، دانشگاه‌های دارای کمترین نرخ سزارین به ترتیب شامل تربت جام (۲۸.۵۱ درصد)، زاهدان (۳۱.۴۰ درصد)، زابل (۳۱.۹۸ درصد)، سبزوار (۳۲.۱۴ درصد) و آبادان (۳۵.۳۳ درصد) است.
زایمان نخست‌زا؛ نقطه‌ای کلیدی در کنترل سزارین
دکتر رئیسی در ادامه توضیح داد: «علاوه بر این آمار، ما یک آمار هم از سزارین نخست‌زا داریم. چگونگی زایمان فرزند اول بسیار مهم است. اگر زایمان نخست با سزارین انجام شود، معمولاً پزشکان برای زایمان دوم نیز سزارین را توصیه میکنند، چرا که آن را پرخطر تلقی میکنند. همین موضوع باعث می‌شود آمار کلی سزارین بالا برود. بنابراین، باید جلوی افزایش سزارین نخست‌زا را گرفت. اگر مادر در اولین زایمانش، زایمان طبیعی خوشایند یا بدون درد را تجربه کند، قطعاً برای زایمان‌های بعدی هم با روش طبیعی زایمان خواهد کرد.»
دانشگاه‌های علوم پزشکی با بیشترین آمار سزارین نخست‌زا به کل زایمان‌ها شامل گیلان، علوم پزشکی ایران، آذربایجان شرقی، ایلام، فارس و تهران هستند. در مقابل، دانشگاه‌های دارای کمترین آمار سزارین نخست‌زا به کل زایمان‌ها شامل ایرانشهر، تربت جام، سبزوار، زاهدان، زابل و اسفراین است.
معاون بهداشت با اشاره به موفقیت‌های برخی شهرها گفت: «در ایرانشهر، ۷۷ درصد مادرانی که برای نخستین بار زایمان داشته‌اند، زایمان طبیعی را انتخاب کرده‌اند. این رقم بسیار ارزشمند است و در حد کشورهای توسعه‌یافته به‌ویژه اسکاندیناوی است که نرخ سزارین در آن‌ها زیر ۱۵ درصد هدف‌گذاری شده است.» البته در کشورهای توسعه‌یافته علاوه بر روشهای بدون درد زایمان به مکان و محیط زایمان هم اهمیت زیادی داده می‌شود. بنابراین در کنار فراهم‌سازی روشهای زایمان بدون درد، باید به محیط زایمان نیز توجه کرد. فضای زایمان باید از نظر بهداشت، احترام به کرامت مادر و شرایط روانی، در سطح بالایی باشد. صرف تمرکز بر آمار کافی نیست؛ باید به کیفیت هم توجه کرد.»
اقدامات انگیزشی وزارت بهداشت برای حمایت از فرزندآوری و خانواده
معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به رویکرد تشویقی این وزارتخانه در زمینه حمایت از فرزندآوری، گفت: «در ارتباط با فرزندآوری، مجموعه‌ای از اقدامات انگیزشی را طراحی و اجرا کرده‌ایم. یکی از این اقدامات، پرداخت کارانه پلکانی به ارائه‌دهندگان خدمات سلامت در نظام شبکه بهداشتی است؛ آن هم در مواردی که مشاوره فرزندآوری به تولد زنده منجر شده باشد.» وی توضیح داد که این پرداخت‌ها براساس عملکرد بهورزان، ماماها و مراقبین سلامت در حوزه جمعیت انجام می‌شود: «زمانی که این گروه‌ها با ارائه مراقبت‌های دوران بارداری، به تولد سالم کمک کنند یا با مشاوره و پیگیری، مادری را از تصمیم به سقط منصرف کرده و این تلاش به تولد نوزاد ختم شود، پاداش‌هایی برای آن‌ها در نظر گرفته شده است.» به گفته او، این پاداش‌ها از محل‌های مختلفی تأمین می‌شود: «بخشی از منابع از بودجه‌ای تأمین می‌شود که در حوزه جوانی جمعیت در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته است. علاوه بر آن، اعتباری نیز با دستور مستقیم وزیر بهداشت برای این منظور تخصیص یافته و در قالب پرداخت مبتنی بر عملکرد به کارکنان حوزه بهداشت تعلق می‌گیرد.»
معاون وزیر بهداشت در ادامه به اقدامات دیگر این وزارتخانه در حوزه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اشاره کرد و گفت: «در سایر حوزه‌های وزارت بهداشت نیز گام‌هایی برداشته شده است. به‌عنوان نمونه، از زمان ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، تعداد سوئیت‌های اختصاص‌یافته به دانشجویان متأهل ۴۳ درصد افزایش یافته است. این میزان شامل ۱۱۶۲ سوئیت در سال ۱۴۰۳ است که البته گرچه اقدام قابل‌توجهی است، اما همچنان با نیازهای موجود فاصله داریم. انتظار ما این است که این روند با سرعت بیشتری ادامه یابد و تعداد واحدهای مسکونی ویژه زوج‌های جوان دانشجو افزایش پیدا کند.»
تحقیقات و مطالعات مرتبط با سلامت مادر و کودک
معاون بهداشت به اقدامات پژوهشی وزارت بهداشت نیز اشاره کرد و گفت: «در زمینه سلامت مادر و کودک، پژوهش‌های متعددی در حال انجام است. برخی پروژه‌ها نیز در سال جاری آغاز شده‌اند. به‌عنوان نمونه، پژوهشی با موضوع اثر آلودگی هوا بر سقط جنین و سلامت نوزادان در حال اجراست که انتظار میرود نتایج آن حائز اهمیت باشد.»
رشد چشمگیر زیرساختهای درمان ناباروری
به گفته رئیسی تعداد مراکز ناباروری سطح دو در کشور از صفر مرکز در سال ۱۴۰۰ به ۷۶ مرکز در سال ۱۴۰۳ رسیده است. همچنین، مراکز ناباروری سطح سه دولتی از ۴۰ مرکز در سال ۱۴۰۰ به ۴۹ مرکز در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته‌اند. مراکز ناباروری سطح سه در بخش خصوصی و جهاد دانشگاهی نیز از ۶۴ مرکز به ۷۹ مرکز در سال ۱۴۰۳ رسیده‌اند. در همین حال، میزان موفقیت روشهای کمک‌باروری مانند IVF در مراکز سطح سه از ۲۸ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۳۲ درصد در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است.
سه تا چهار میلیون زوج نابارور در کشور
به نقل از معاون بهداشت وزارت بهداشت، در حال حاضر بین سه تا چهار میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارد. او تأکید کرد ناباروری تنها به معنای نداشتن فرزند نیست، بلکه بسیاری از این زوج‌ها یک بار فرزنددار شده‌اند اما در تلاش برای فرزند دوم یا سوم دچار مشکل هستند؛ یعنی ناباروری ثانویه دارند. رئیسی با ارائه یک محاسبه ساده هشدار داد که نباید صرفاً به توسعه مراکز ناباروری برای افزایش نرخ باروری کشور اتکا کرد.
او گفت: «ما سالانه حدود ۳۰ هزار سیکل باروری در کشور انجام می‌دهیم که تنها ۳۲ درصد آن‌ها موفق است؛ یعنی حدود ۱۰ هزار تولد. اما برای افزایش نرخ باروری یا TFR تنها به‌اندازه ۰.۱، به حداقل ۸۰ تا ۹۰ هزار تولد در سال نیاز داریم. بنابراین، تولد ۱۰ هزار کودک حاصل از IVF، فقط یک‌صدم بر TFR تأثیر مستقیم دارد.»
او با تأکید بر اینکه این به‌معنای ناکارآمد بودن مراکز ناباروری نیست، گفت: «از نظر انسانی و عاطفی، این مراکز بسیار ارزشمندند، اما نمی‌توانند به‌تنهایی سیاست جمعیتی را محقق کنند.»
بیماری‌های غیرواگیر؛ عامل پنهان ناباروری
دکتر رئیسی با هشدار درباره نقش بیماری‌های غیرواگیر در ناباروری گفت: «مشکل بسیاری از زوج‌های نابارور ژنتیکی نیست؛ بلکه ناشی از چاقی، تخمدان پلی‌کیستیک، دیابت، پرفشاری‌خون، مصرف الکل، سیگار، مصرف خودسرانه برخی داروها به‌خصوص داروهای هورمونی در باشگاه‌ها و اختلالات شایع مانند کبد چرب است. بسیاری از این افراد تجربه بارداری داشته‌اند، اما به دلیل مشکلات ناشی از این بیماری‌ها، نمی‌توانند بارداری را حفظ کنند یا دچار سقط مکرر می‌شوند.»
او افزود: «کبد چرب که به‌طور گسترده‌ای در کشور شیوع پیدا کرده، نهتنها نشانه‌ای از اختلال متابولیک است بلکه میتواند منجر به ناباروری هم بشود.» معاون بهداشت وزارت بهداشت تأکید کرد که توسعه مراکز ناباروری باید همزمان با برنامه‌های پیشگیرانه پیش برود. به گفته او، توجه به سبک زندگی سالم، کنترل بیماری‌های غیرواگیر و آگاه‌سازی جامعه، لازمه مهار روند افزایش ناباروری در کشور است.
آموزش پزشکان و افزایش ظرفیت تخصصی
رئیسی همچنین از اقدامات گسترده در حوزه آموزش خبر داد. به گفته او، تعداد دوره‌های جوانی جمعیت برای اعضای هیئت علمی از ۹۹ دوره در سال ۱۴۰۰ به ۵۱۹ دوره در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته که رشدی چهار برابری داشته است. علاوه‌براین، ۵ امتیاز بازآموزی برای پزشکان فعال در این حوزه تعریف شده است. در راستای پوشش بهتر خدمات تخصصی در حوزه زنان و ناباروری، پذیرش دستیاران تخصصی زنان در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۰، ۲۸ درصد رشد داشته است. همچنین، پذیرش فلوشیپ ناباروری نیز با ۳۸ درصد افزایش همراه بوده است.
خدمات تسهیلاتی و رفاهی ویژه دانشجویان متاهل در راستای جوانی جمعیت
دکتر علیرضا رئیسی با اشاره به اقدامات حمایتی در حوزه رفاه دانشجویان متأهل، از رشد چشمگیر تسهیلات و امکانات در این زمینه خبر داد.
✓ رشد 76 درصدی تعداد خوابگاه‌های متاهلی: «تعداد خوابگاه‌های متأهلی از ۲۶ باب به ۴۶ باب در سال ۱۴۰۳ رسیده که رشدی ۷۶ درصدی را نشان میدهد. از دید ما، گسترش خوابگاه‌های متأهلی یکی از مؤثرترین اقدامات در زمینه ترویج فرزندآوری به‌ویژه در میان نخبگان دانشگاهی است. با توجه به اینکه بسیاری از خانم‌ها در حال تحصیل هستند، سن ازدواج و فرزندآوری افزایش یافته است. خوابگاه‌های متأهلی می‌توانند این مانع را کاهش دهند. البته ایجاد مهدکودک‌های مناسب هم در کنار آن، اقدامی ضروری و مکمل است.»
✓ رشد 2 برابری مقدار عددی تسهیلات ازدواج به دانشجویان متاهل: «در سال ۱۴۰۰ مبلغ وام ازدواج دانشجویان متأهل ۱۰۰ میلیون ریال بود که پس از اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، در سال ۱۴۰۳ به ۲۵۰ میلیون ریال برای هر نفر رسید. مهم‌تر آنکه، در حال حاضر هیچ دانشجوی متأهلی در صف دریافت وام ازدواج یا فرزندآوری یا ودیعه مسکن قرار ندارد و لیست انتظار در این حوزه صفر است.»
✓ رشد ۱۶ درصدی، مقدار عددی ودیعه مسکن دانشجویان متأهل: مبلغ ودیعه مسکن برای دانشجویان متأهل که در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب ۶۰۰ و ۵۰۰ میلیون ریال بود، در سال ۱۴۰۳ و بعد از ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به ۷۰۰ میلیون ریال افزایش یافته است.»
✓ رشد ۵۳ درصدی حق‌الزحمه دستیاران تخصصی و فوق تخصصی متأهل: «حق‌الزحمه دستیاران تخصصی و فوق‌تخصصی بالینی متأهل پزشکی نیز با رشد ۵۳ درصدی از ۸۰ میلیون ریال در سال ۱۴۰۱ به ۲۳۰ میلیون ریال در سال ۱۴۰۳ رسیده است.»
✓ افزایش ۱۰۰ درصدی، سرانه پرداخت حق اولاد در وام تحصیلی دانشجویان: «سرانه پرداخت حق اولاد نیز در قالب وام تحصیلی دانشجویان، افزایش ۱۰۰ درصدی داشته است.»
زایمان طبیعی باید به انتخاب نخست مادران تبدیل شود
دکتر علیرضا رئیسی، بر ضرورت افزایش نرخ زایمان طبیعی و کاهش سزارینهای غیرضروری تأکید کرد و گفت: »افزایش زایمان طبیعی فقط با توصیه و سفارش به مردم امکانپذیر نیست. ابتدا باید زیرساختهای الزم را فراهم کنیم تا انتخاب زایمان طبیعی، تصمیمی منطقی و قابلقبول برای مادران باشد.« او در ادامه به چهار راهبرد کلیدی وزارت بهداشت برای ارتقای زایمان طبیعی اشاره کرد:
.۱ اصالح و ارتقای بلوکهای زایمانی: دکتر رئیسی تأکید کرد: »باید فضای زایمان را بهگونهای طراحی کنیم که کرامت زن حفظ شود. اتاقهای زایمان باید برای مادران آرامشبخش، ایمن و از نظر امکانات استاندارد باشند.«
.۲ ترویج زایمان بدون درد و زایمان علمی: »زایمان طبیعی باید با روشهای علمی و بدون درد همراه شود. این کار نهتنها اضطراب مادر را کاهش میدهد، بلکه تجربه زایمان را انسانیتر و مثبتتر میکند.«
.۳ افزایش تعرفه زایمان طبیعی: »زمانیکه تعرفه زایمان طبیعی متناسب با میزان تالش و مسئولیت تیم درمانی افزایش یابد، انگیزه برای اجرای آن باالتر میرود. این سیاست میتواند موجب تغییر رفتار نظام ارائه خدمت شود.«
.۴ فرهنگسازی عمومی: »پس از اجرای سه گام باال، نوبت به مردم میرسد. فرهنگسازی برای انتخاب زایمان طبیعی زمانی موفق است که مردم ببینند این مسیر ایمن، بدون درد و محترمانه است. در غیر این ً صورت، صرفا توصیه کردن نتیجه نمیدهد.«
معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: »ما اگر بخواهیم صادق باشیم، باید ابتدا تعهد خودمان را برای اصالح نظام سالمت و توانمندسازی زیرساختها نشان دهیم، بعد انتظار داشته باشیم مردم نیز همراهی کنند. مردم، هوشمندانه انتخاب میکنند؛ ما باید انتخاب درست را برایشان فراهم کنیم.«
اقدامات وزارت بهداشت در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، با اشاره به اقدامات انجام‌شده در اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، از اجرای چند طرح کلیدی و مؤثر خبر داد که به‌گفته او، «گام‌های بزرگی» در حوزه سلامت محسوب می‌شوند.
۱. صدور گواهی الکترونیک ولادت پس از ۱۰ سال و ارسال پیامک برای همه مادران زایمان کرده توسط مقام وزارت
به گفته دکتر رئیسی، یکی از اقدامات مهم، الکترونیکی شدن صدور گواهی ولادت است. این فرایند پس از ده سال انتظار، اکنون به‌صورت برخط انجام می‌شود؛ بهگونهای که بلافاصله پس از ثبت تولد نوزاد در بیمارستان، کد ملی وی توسط ثبت احوال صادر می‌شود. همچنین پیامکی حاوی پیام تبریک از سوی وزیر بهداشت برای والدین نوزاد ارسال می‌گردد.
۲. راه‌اندازی سامانه رضایت‌سنجی از مادران زایمان‌کرده
طرح رضایت‌سنجی از مادران نیز از دیگر اقدامات وزارت بهداشت است. براساس این طرح، پس از زایمان، پیامکی برای مادر ارسال می‌شود که تا 2 هفته فرصت دارد به مجموعه‌ای از پرسش‌های ما درباره تجربه زایمان پاسخ دهد؛ از جمله رضایت از محیط زایمان، برخورد پرسنل، دانش علمی آنان و بهداشت محل.
نتایج این نظرسنجی تحلیل شده و موارد نارضایتی به‌تفکیک دانشگاه، شهر و زایشگاه شناسایی می‌شود. طبق گفته دکتر رئیسی، میزان نارضایتی ثبت‌شده تاکنون بیش از ۴۰ درصد بوده است. او تأکید کرد که دانشگاه‌های علوم پزشکی موظف شده‌اند به‌صورت جدی نسبت به رفع این نارضایتی‌ها اقدام کنند، چراکه حفظ کرامت و آرامش روانی مادران هنگام زایمان از اولویت‌های اصلی نظام سلامت است.
بخش قابل‌توجهی از نارضایتی‌ها مربوط به وضعیت محیط زایمان است؛ محیط‌هایی که نتوانسته‌اند آرامش روحی و روانی مادر را فراهم کنند. دکتر رئیسی تأکید کرد: «حفظ کرامت مادر تنها با حرف نیست؛ این کرامت باید در محیط، خدمات، تسهیلات و حمایت‌های روحی و جسمی جلوه‌گر شود. مادران نیاز به احترام واقعی دارند؛ از رفتار پرسنل گرفته تا امکان بهره‌مندی از زایمان بدون درد.»
۳. اجرای طرح آمایش امید با هدف نرخ باروری ۲.۵
از دیگر اقدامات وزارت بهداشت، تدوین و اجرای «طرح آمایش امید» در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور است. دکتر رئیسی در توضیح این طرح گفت: «برای دستیابی به نرخ باروری ۲.۵ و عبور از نرخ جایگزینی ۲.۱، نمی‌توان نسخه‌ای واحد برای کل کشور پیچید. هر منطقه ویژگی‌های فرهنگی، جمعیتی و خدماتی خاص خود را دارد.» در این راستا، شاخص‌هایی نظیر نرخ باروری فعلی، تعداد زوج‌ها، سن مادران، مرگ‌ومیر مادران و نوزادان، رشد جمعیت، میزان مشاوره‌های انجام‌شده و سایر مؤلفه‌ها، به‌صورت دقیق برای هر منطقه محاسبه شده است. وی تصریح کرد: «برای مثال اگر نرخ فعلی باروری در منطقه‌ای ۱.۸ باشد، برای رسیدن به نرخ جایگزینی، نیاز به افزایش ۰.۳ داریم. ما این عدد را به تعداد فرزندان تبدیل کرده‌ایم و آن را تا سطح روستا نیز بسط داده‌ایم.» این طرح، رصد دقیق وضعیت هر استان را ممکن کرده و بر اساس آن، برای ماماها، مراقبان سلامت و دیگر گروه‌های هدف، مشوق‌های مالی نیز در نظر گرفته شده است.
4. بازنگری راهنمای خدمات مامایی بر اساس قانون جوانی جمعیت
از دیگر اقدامات کلیدی وزارت بهداشت، بازنگری و به‌روزرسانی راهنمای کشوری ارائه خدمات مامایی و زایمان است. این بازنگری بر مبنای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، اسناد بالادستی و جدیدترین منابع علمی بین‌المللی انجام شده است. هدف این اقدام، ارتقای کیفیت خدمات زایمان و انطباق کامل با سیاست‌های کلان جمعیتی کشور است. به این ترتیب، کلیه مراحل ارائه خدمات از سوی ماماها، متخصصان و سایر اعضای تیم سلامت با استانداردهای علمی و قانونی هماهنگ شده است.
اهداف کلی برنامه جمعیت در وزارت بهداشت
هدف اصلی: دکتر رئیسی، با اشاره به ضرورت تحقق اهداف قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، از تدوین و اجرای برنامه‌ای جامع در این حوزه خبر داد. هدف اصلی این برنامه، دستیابی به نرخ باروری کلی ۲.۵ تا سال ۱۴۰۷ است؛ در حالی‌که این نرخ در حال حاضر ۱.۴۸ گزارش شده است.
اهداف فرعی: در کنار این هدف کلان، چندین هدف فرعی نیز با رویکرد بهبود شاخص‌های جمعیتی و ارتقای سلامت مادران و کودکان تعریف شده است، از جمله:
کاهش فاصله زمانی میان ازدواج و فرزندآوری
کاهش فاصله میان موالید در خانواده‌ها
افزایش تولدها در بازه‌های سنی مطلوب برای فرزندآوری
افزایش شناسایی زوج‌های نابارور
کاهش سالانه ۵ درصدی آمار سزارین
کاهش موارد سزارین در نخست‌زایی
افزایش تولدهای حاصل از مشاوره‌های تخصصی فرزندآوری توسط ارائه‌دهندگان خدمت
توانمندسازی مدیران نظام سلامت برای اتخاذ برنامه‌ها و راهبردهای منطقه‌ای با هدف دستیابی به نرخ باروری ۲.۵ در جمعیت تحت‌پوشش هر شهرستان و دانشگاه علوم پزشکی
توانمندسازی کارکنان حوزه سلامت برای شناسایی گروه‌های هدف و اولویت‌بندی مداخلات
کاهش مرگ‌ومیر مادران باردار به کمتر از ۱۸ مورد در هر ۱۰۰ هزار تولد زنده
کاهش مرگ‌ومیر نوزادان به زیر ۸.۸۲ در هر هزار تولد زنده
کاهش مرگ‌ومیر کودکان ۱ تا ۵۹ ماهه به کمتر از ۶.۲۲ در هر هزار تولد زنده
به گفته دکتر رئیسی، این اهداف در قالب برنامه‌های اجرایی مشخص و با پایش مستمر، در سطح ملی، استانی و حتی شهرستانی دنبال می‌شوند.
پیشگیری و مقابله با سقط عمدی جنین
سقط جنین یکی از موضوعات حساس و چالش‌برانگیز حوزه سلامت است که نگاه‌های متفاوتی را از منظر پزشکی، اجتماعی و فرهنگی به خود جلب کرده است. دکتر علیرضا رئیسی، با اشاره به وضعیت سقط‌های عمدی در کشور تأکید کرد که بیش از ۹۰ درصد این موارد خارج از سیستم رسمی درمانی و عمدتاً در منازل انجام می‌شوند. وی تأکید کرد که اگر سقط عمدی در مراکز بهداشتی‌درمانی انجام شود، برخورد قاطع و قانونی در دستور کار قرار می‌گیرد: «در صورتی که اثبات شود سقط غیرمجاز در یک مرکز درمانی انجام شده است و حکم قضایی صادر شود، ما با اشد مجازات با آن برخورد می‌کنیم؛ از لغو پروانه فعالیت تا اقدامات انضباطی شدید.»
دکتر رئیسی با اشاره به برخی آمارهای غیررسمی ادامه داد: «عده‌ای می‌گویند سقط‌های غیرمجاز در کشور بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار مورد در سال است. این آمارها مربوط به سقط‌هایی است که در منازل انجام می‌شود و مثل بسیاری از تخلفات دیگر، از چشم نهادهای رسمی دور می‌مانند. نمی‌توان انتظار داشت که وزارت بهداشت بتواند این موارد را کنترل کند.»
به گفته او، اقدامات وزارت بهداشت در چارچوب اختیارات خود و با تکیه بر اقدامات فرهنگی و آموزشی در حال اجراست: «ما در مراکز بهداشتی‌درمانی، طرحی با عنوان نَفَس راه‌اندازی کرده‌ایم که مخفف نجات فرزندان در معرض سقط است. این طرح با ارائه مشاوره و آموزش تلاش میکند مادران را از تصمیم به سقط منصرف کند. جالب است بدانید بسیاری از سقط‌های عمدی در خانواده‌های رسمی و سالم اتفاق می‌افتد و زوجین با توافق، تصمیم به خاتمه بارداری می‌گیرند.»
دکتر رئیسی با اشاره به نقش گروه‌های مردمی در حمایت از مادران باردار گفت: «در حال حاضر، ۳۵۷ مرکز مردمی فعال در حوزه حفظ حیات جنین در کشور فعال هستند؛ از جمله گروه جهادی پیشگیری از سقط حسنا در استان تهران و برخی شهرهای دیگر و اندیشکده حیات جنین در استان قم. تاکنون بیش از ۱۸ هزار مادر باردار به این مراکز مراجعه کرده‌اند و از این تعداد، حدود ۱۵ هزار نفر از تصمیم به سقط منصرف شده‌اند.» او افزود: «تنها گروه مردمی حسنا از سال ۱۴۰۰ تاکنون، موفق به نجات جان ۸۰۰ جنین شده است که ۲۹۰ مورد آن مربوط به سال ۱۴۰۳ است. همچنین تاکنون ۲۸۲ جلسه کارگروه پیشگیری و مقابله با سقط جنین در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور برگزار شده است.»
به گفته معاون وزیر بهداشت، دلایل متعددی باعث تصمیم خانواده‌ها برای سقط می‌شود: «شرایط نامناسب اقتصادی برای داشتن یک فرزند دیگر، نداشتن مسکن مناسب، آمادگی نداشتن روانی برای فرزندآوری (چه فرزند اول و چه فرزند دوم) و کافی دانستن تعداد فرزندان از جمله مهم‌ترین دلایل ذکرشده هستند. نکته قابل‌تأمل این است که در بسیاری از موارد، درخواست سقط بیشتر از سوی پدر خانواده مطرح می‌شود تا مادر.»
دکتر رئیسی با اشاره به تعداد محدود سقط‌های قانونی گفت: «تعداد سقط‌های قانونی که به‌صورت رسمی در کشور انجام می‌شود، کمتر از ۱۰ هزار مورد در سال است. آماری که گاه اعلام می‌شود، عمدتاً بر اساس پژوهش‌ها و منابع غیررسمی است و کنترل آن‌ها در حوزه اختیارات ما نیست. کاری که ما می‌توانیم انجام دهیم، ارائه مشاوره، آموزش و حمایت از خانواده‌هاست؛ کاری که اکنون در قالب طرح نفس، به‌صورت گسترده در حال انجام است.»