علی ابراهیمی
اصلاح قیمت یا گرانی دارو؟! هرچه بود رخ داد و دو سوی بازی (تولیدکننده و مصرف‌کننده) را دچار چالش کرد. به باور تولیدکنندگان سرکوب قیمت‌ها و قیمت‌گذاری دستوری زنگ خطری جدی برای تولید و تامین دارو در کشور است و در چندین سال گذشته این سیاست همواره اجرا شده است.
تولیدکنندگان این پرسش را دارند که چگونه آمپولی مانند دگزامتازون که پوکه آن 4 هزار و ۵۰۰ تومان قیمت دارد، حدود ۵ تا ۶ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود؟ به گفته آنها در این شرایط تولید برای تولیدکننده مقرون‌به‌صرفه نیست و همین امر سبب می‌شود تا کشور به سراغ واردات فوریتی برود حال آنکه این امر به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز کشور نخواهد بود. در شرایطی که امروز قیمت واردات فوریتی آمپول دگزامتازون ۲۹۰ هزار تومان است آیا بیمه‌ها و نظام سلامت توان پرداخت این عدد را خواهند داشت.
اصرار صنعت بر اصلاح قیمت‌ها و تاخیر بیمه‌ها در به‌روزرسانی سامانه‌ها
صنعت داروسازی همواره اصرار بر واقعی شدن قیمت‌ها دارد و اصلاح قیمت‌ها از نظر آنها یعنی بهای تمام‌شده یک دارو به همراه یک سود معقول و مناسب که بتواند نیازهای صنعت را پاسخگو باشد، است، اما آنچه دراین‌بین بیشتر خودنمایی می‌کند افزایش قیمت دارو است که پرداخت آن خارج از توان بیمار است و باید بیمه بخشی از آن را تقبل کند، اما بیمه‌های پایه در کشور ما همچنان ناکارآمد هستند و همین امر سبب شده تا مردم و بیماران نگران‌تر شوند.
بر اساس خبرهای موجود هم‌زمان با افزایش نسبی قیمت دارو و اصلاح قیمت‌ها در اواخر سال گذشته شاهد تاخیر بیمه‌ها در به‌روزرسانی سامانه‌های دارویی بودیم رویدادی که موجب شد بیماران مجبور شوند پول بیشتری بابت دارو بپردازند. از سوی دیگر طبق برآوردها بیمه‌ها بسته‌های خدمتی خود را کوچک کرده‌اند و همین امر سبب شد که ۶۰ درصد هزینه‌های دارو از جیب بیماران پرداخت شود. البته دراین‌بین ضرورت ورود نهادهایی همچون مجلس به موضوع افزایش پوشش بیمه‌ای ضرورتی انکارناپذیر است تا هزینه‌های پرداختی از جیب مردم کاهش یابد.
به باور کارشناسان سلامت اگر بیمه‌های پایه در کشور به‌درستی به وظایف خود عمل کنند، اصلاح قیمت دارو هیچ هزینه‌ای متوجه مردم نخواهد کرد و شرکت‌های داروسازی نیز از وضعیت بحرانی خارج خواهند شد.
حال به سراغ دکتر بهمن صبور، رئیس انجمن داروسازان تهران رفتیم تا به پرسش‌های ما درباره چرایی افزایش قیمت دارو و پوشش بیمه‌ای آن و نیز وضعیت فعلی کمبودها پاسخ دهد که در ادامه متن این مصاحبه را می‌خوانید.
سلامت: در بحث قیمت دارو تولیدکنندگان معتقدند که قیمت‌ها باید افزایش پیدا می‌کرد منتها در ماجرای افزایش قیمت که اواخر سال قبل اتفاق افتاد بیمه‌ها از قافله عقب ماندند و با تاخیر در به‌روزرسانی سامانه‌های دارویی بار افزایش قیمت دارو بر روی دوش مصرف‌کننده نهایی که همان بیمار هست، افتاد. از سوی دیگر در برخی موارد شاهد بودیم که داروخانه‌ها اقدام به عدم پذیرش نسخ برخی سازمان‌های بیمه‌گری مانند تامین اجتماعی کردند که همین امر هم موجبات نارضایتی مردم را فراهم آورد. نظر شما در این خصوص چیست؟
در این موضوع دو تا اتفاق افتاد اتفاق نخست بحث تاخیر در پرداخت‌های سازمان‌های بیمه‌گر مانند سازمان تامین اجتماعی بود که این بازه زمانی به بیش از 7 ماه رسیده بود و سازمان‌های بیمه‌گر طلب داروخانه‌ها را نمی‌دادند و قدرت خرید داروخانه‌ها به صفر رسیده بود. همین امر سبب شد تا برخی همکاران داروخانه‌دار اقدام به عدم پذیرش برخی بیمه‌ها کنند.
موضوع دوم بحث اصلاح قیمت بود که اتفاق افتاد. از دیدگاه ما موضوع اصلاح قیمت اجتناب‌ناپذیر بود زیرا دارویی که قیمت تمام‌شده آن برای مثال 20 هزار تومان بود کارخانه باید آن را با رقم 7 هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رساند درحالی‌که این محصول برای تولیدکننده صرفه اقتصادی نداشت و حتی تولید آن را متوقف کرده بود. همین عامل سبب شده بود که بسیاری از کمبودهای دارویی در کشور اتفاق بیفتد؛ بنابراین اگر اصلاح قیمت صورت نمی‌گرفت امروز شاهد تعداد زیادی از کمبودهای دارویی بودیم که خوشبختانه این اتفاق نیفتاد و ما امروز شاهد هستیم که بسیاری از داروها به‌وفور در دسترس بیماران قرار دارد.
سلامت: از دیدگاه شما اصلاح قیمت‌ها و افزایش نرخ دارو موجب شد که جلوی کمبودهای دارویی گرفته شود؟!
از نظر بنده اصلاح قیمت‌ها باعث پیشگیری از کمبودهای عجیب‌وغریب شد. البته در برخی داروها علیرغم اینکه مصرف زیادی هم نداریم باید قیمتی داده می‌شد که تولیدکننده هم رغبت داشته باشد تا تولید آن را ادامه دهد. برای مثال در دارویی مثل هالوپریدول که قیمت پوکه آن نزدیک به 4 هزار تومان بود کارخانه دیگر توان تولید این دارو را با قیمتی پایین‌تر از پوکه آن را نداشت و باید اصلاح می‌شد.
سلامت: اتفاقی که در بحث اصلاح قیمت‌ها افتاد این بود که چون بیمه‌ها افزایش قیمت‌ها را پوشش ندادند دود افزایش قیمت دارو به چشم مصرف‌کننده نهایی رفت. به نظر شما چرا این اتفاق رخ داد؟
تا زمانی که بیمه‌ها خرید خدمت نکنند درحالی‌که در بحث قیمت‌گذاری تاثیر مستقیم دارند، ما شاهد بروز اتفاقاتی ازاین‌دست خواهیم بود؛ لذا باید بیمه‌ها به سمت خرید خدمت بروند.
سلامت: برخی معتقدند که بحث اصلاح قیمت‌های دارویی سبب شد که فروش دارو در داروخانه‌ها کاهش پیدا کند و حتی بیماران مجبور شوند که برخی از اقلام دارویی نسخه‌ها را تهیه کنند و برخی دیگر را نخرند. آیا این اتفاق افتاده است؟
بنده این موضوع را تایید نمی‌کنم هرچند معتقدم که بیمه‌ها باید به کمک مردم بیایند زیرا بیماری که نیاز شدید به دارویی خاص داشته باشد دیگر منتظر پوشش بیمه‌ای و حمایت نمی‌ماند و از هر جا و به هر قیمتی که شده داروی خود را تهیه می‌کند؛ بنابراین سازمان‌های بیمه‌گر باید کمک کنند. البته معتقد به این موضوع هم نیستم که قیمت دارو باید گران باشد ولی اعتقاد دارم که قیمت دارو باید منصفانه باشد و این امر زمانی اتفاق می‌افتد که نرخ دارو متناسب با نرخ تورم و قیمت تمام‌شده تولید باشد در غیر این صورت تولید دارو دیگر مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود. از سوی دیگر دولت در بحث قیمت‌گذاری به‌صورت دستوری برخورد می‌کند حال آنکه باید قیمت مناسب به تولیدکننده بدهد تا او هم رغبتی برای تولید و ادامه مسیر داشته باشد که این امر سبب می‌شود که دارو به‌وفور در دسترس عموم قرار گیرد.
سلامت: برخی می‌گویند که دولت‌ها به دلیل انباشت بدهی به سازمان‌های بیمه‌گر نمی‌توانند فشار زیادی به آنها وارد کنند. از نظر شما چگونه می‌توان بیمه‌ها را مجاب به حمایت از بیماران کرد؟
از دیدگاه بنده در وهله نخست باید قیمت‌گذاری دستوری حذف شود. در سوی دیگر امروز سازمان‌های بیمه‌گر بیمه به معنای واقعی کلمه نیستند بلکه نقش خیریه را دارند زیرا سیاست‌گذاری این سازمان‌ها را افرادی خارج از این سازمان‌ها انجام می‌دهند. برای مثال هیئت دولت به شهری می‌رود و اعلام می‌کند که پوشش رایگان بیمه تامین اجتماعی به همه داده شود درحالی‌که تصمیم‌هایی ازاین‌دست هزینه‌های زیادی بر روی دست سازمان‌های بیمه‌گر می‌گذارد. به نظر بنده بیمه‌ها باید با برنامه‌ریزی کار را پیش ببرند و از تصمیمات آنی و دستوری در این بخش جلوگیری شود. امروز ما شاهد هستیم که دستوراتی از بالا به سازمان‌های بیمه‌گر داده می‌شود که هیچ سنخیتی با ماهیت بیمه ندارد و آن کسی که دراین‌بین ضرر می‌کند فردی است که حق بیمه را پرداخت کرده است. ازاین‌رو باید جلوی این قبیل دستورات گرفته شود.
سلامت: برخی معتقدند بیمه‌ها باید به سمت بنگاه‌داری و تولید بروند و اقدام به راه‌اندازی خط تولید دارو کنند مشابه آن چیزی که سازمان بیمه سلامت دارد. نظر شما در این خصوص چیست؟
از نظر بنده این اقدام منافاتی با ماهیت بیمه ندارد و بنده نمی‌گویم که نباید این کار را انجام دهد منتها بیمه باید روی پای خود بایستد درحالی‌که امروز شاهد هستیم که به بیمه‌ها دستور داده می‌شود که باید فلان کار را بکند که این خلاف ماهیت بیمه‌هاست. وظیفه بیمه به دست آوردن رضایت بیمه‌گذار است و در این راه باید قدم بردارد. البته بسیاری از مدیران سازمان‌های بیمه‌گر روش‌های بنگاه‌داری را بلد هستند و باید به این مدیران اجازه تصمیم‌گیری داده شود چراکه با شرایط دستوری نمی‌توان به‌جایی رسید.
سلامت: در حال حاضر وضعیت کمبودهای دارویی در کشور و در شهر تهران چگونه است؟
خوشبختانه در حال حاضر شرایط بهتر از چند ماه گذشته و حتی مدت مشابه سال قبل است. البته وضعیت دارو معمولاً نسبی است و باید به نسبت مدت مشابه خود در ماه و فصل و سال قبل باید مقایسه شود. امروز وضعیت نسبت به دو تا سه ماه قبل بهتر است. از زمانی که مقداری از مطالبات شرکت‌های تولیدکننده دارو پرداخت و نقدینگی به صنعت تزریق شد وضعیت بهتر شده و آنها توانستند موجودی مواد اولیه خود را بهبود بخشند.
سلامت: زمزمه‌هایی از حذف قیمت‌گذاری دستوری دارو از ابتدای سال به گوش می‌رسید. از این موضوع اطلاعی دارید؟
بنده هم در خبرها این موضوع را شنیدم منتها تا به امروز چیزی ابلاغ نشده است.
سلامت: ظاهراً برخی تولیدکنندگان دارو در انجام وظایف و تعهدات خود کوتاهی کرده‌اند. از نظر شما دلیل این اتفاق چیست؟
مشکلی که وجود داشت کمبود نقدینگی بود که خوشبختانه با کمک دولت و پیگیری‌های وزارت بهداشت حل شد. البته تا زمانی که پول به‌موقع به دست تولیدکننده نرسد اتفاقاتی ازاین‌دست به وقوع خواهد پیوست؛ بنابراین باید دولت در زمان مناسب به قول خود عمل کند و اگر این اتفاق بیفتد ما شاهد خواهیم بود که کسری‌های دارویی هم بسیار کمتر از وضعیت فعلی خواهد بود.