فرزانه فولادند دانشجوی دکترای تخصصی علوم ارتباطات
حال و هوای روزهای پایانی سال، نزدیک شدن بزرگ‌ترین جشن باستانی ایران را نوید می‌دهد. خانه‌تکانی و زدودن گرد و غبار و پاک‌سازی خانه از آلودگی‌ها علاوه بر حفظ سلامت جسم و پیشگیری از بیماری‌ها نقش مهمی در بهبود روحیه و ارتقاء سلامت روان افراد خانواده دارد.
نظافت و نظم دادن به وسایل خانه به ویژه تغییر رنگ‌ها و ایجاد تنوع در چیدمان، تاثیر مثبتی بر روحیه افراد دارد و زندگی را از یکنواختی خارج می‌کند حتی تنوع و تمیزی محیط اطراف خانه در پیشگیری از خمودگی و افسردگی نیز بسیار تاثیرگذار است بنابراین یک خانه‌تکانی ساده، سلامت روان افراد خانواده را تا زیادی تامین می‌کند.
نتایج پژوهش‌ها
پژوهش‌ها نقش تمیزی خانه بر سلامت روان را تایید می‌کنند. پژوهشگران سوئدی در تحقیقات‌شان از 2 گروه افراد سالم و افسرده خواستند به مدت یک ماه خانه‌شان را تمیز نکنند و بیشتر از مواقع دیگر نسبت به تمیزی و مرتب بودن خانه بی‌اهمیت باشند. بعد از گذشت این مدت دو نتیجه جالب به دست آمد. افراد سالم دچار افسردگی خفیف و بی‌حوصلگی مداوم شده بودند و هیچ رغبتی نداشتند که بعد از اتمام ساعات کاری به خانه بروند حتی دعواها و بحث‌های خانوادگی و بهانه‌گیری‌های بی‌دلیل در خانه 23 درصد افزایش پیدا کرده بود. تحقیقات روی افراد افسرده نیز نشان می‌داد که علایم افسردگی در آنها بیش از 2 درصد بیشتر شده است و آنها تمایلی برای تغییر این شرایط نداشتند. به همین دلیل این پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که روزانه 20 دقیقه تمیز کردن خانه، سلامت روان را تضمین می‌کند.
توجه به توان اقتصادی
در خانه‌تکانی توان اقتصادی خانواده باید در نظر گرفته شود. اگر نو کردن‌ها و خرید لوازم خانگی برای تنوع دادن به ظاهر خانه و به دنبال آن تغییر چیدمان، مستلزم آن باشد که فرد مشکل مالی پیدا کند و در نتیجه دچار استرس شود، خانه‌تکانی می‌تواند پیامد عکس بر سلامت روان داشته باشد. برای مثال فرد پرخاشگر و پرتنش می‌شود و سازگاری‌اش با اطرافیان کاهش می‌یابد، پس انجام خانه‌تکانی عید باید متناسب با توان اقتصادی خانواده باشد.
نظافت با همکاری اعضای خانواده
همکاری شیوه بسیار خوبی است زیرا موجب می‌شود که مادر خانواده احساس خستگی بیش از حد نکند و اطمینان می‌یابد که همه به فکر او هستند و احتمال بروز علایم افسردگی در وی کاهش چشم‌گیری می‌یابد. از طرف دیگر، توصیه می‌شود در انجام خانه‌تکانی از بچه‌ها و حتی کودکان خانواده استفاده شود تا آنها از کودکی با حس مسوولیت‌پذیری آشنا شوند و احساس مفید بودن کنند. زیرا این همکاری خانوادگی موجب گرم شدن کانون خانواده و جلوگیری از بسیاری از مشکلات روحی و روانی می‌شود. بچه‌هایی که در این خانواده‌ها رشد می‌کنند در مقایسه با بچه‌هایی که در کارهای نظافت‌خانه مشارکت نمی‌کنند، اعتماد به نفس بیشتری دارند و هنگام مواجه شدن با مشکلات به راحتی موضوع را با اعضای خانواده (به ویژه پدر و مادر) مطرح می‌کنند و دچار آسیب کمتری می‌شوند.
تغییر رنگ در خانه
اگر تصمیم نقاشی خانه را دارید هنگام انتخاب رنگ به روان‌شناسی رنگ‌ها و تاثیر آن بر سلامت روان توجه داشته باشید. برای مثال رنگ قرمز موجب افزایش انرژی مثبت در افراد می‌شود و رنگ نارنجی محیط را صمیمی‌تر نشان می‌دهد و استفاده از آن در اتاق‌های نشیمن، انتخاب بسیار مناسبی است. آبی رنگی است که احساس آرامش و آسودگی خاطر را به همراه دارد و رنگ مناسبی برای اتاق‌خواب محسوب می‌شود البته انتخاب نور مناسب و کافی نیز در این بین تاثیر شگرفی دارد. مثلا توصیه می‌شود که افرادی با زمینه افسردگی حتما از نور سفید در محیط خانه استفاده کنند و یکی از اصول مهم خانه‌تکانی باید لحاظ کردن این موضوع باشد.
وسواس را کنار بگذارید
بیماران وسواس دارای طیفی از علایم هستند که ممکن است فرد از یک طرز تفکر ساده وسواسی تا انواع بدتر، درگیر آن باشد. افرادی که دچار وسواس نظافتی هستند، هیچ‌گاه از نظافت منزل راضی نمی‌شوند و مرتب آنها را در حال تمیز کردن و شستشو می‌بینیم. بسیاری از روان‌شناسان معتقدند 10 درصد بیماران که به مطب‌های آنها مراجعه می‌کنند به نوعی با این اختلال مواجه‌اند که البته می‌تواند ژنتیکی، محیطی و یا تلفیقی از هر دو باشد. از طرفی فرد وسواسی در دراز‌مدت می‌تواند دچار افسردگی شود. اساس درمان در روان‌درمانی، پیروز شدن و غلبه بر اضطراب‌ها و پرهیز از عمل وسواس‌گونه است. خوشبختانه داروهای متنوع و موثری در این زمینه وجود دارد که تاثیر زیادی در کاهش علایم و بهبود وسواس دارند و هر چه فرد زودتر برای درمان به پزشک مراجعه کند، روند درمان هم کوتاه‌تر می‌شود.
اگر هنگام تمیز کردن خانه و شستشو وقت زیادی صرف می‌کنید و در آخر هم هنوز فکر می‌کنید که خوب تمیز نشده‌اند، باید بدانید که علایمی از وسواس در وجود شما نهفته است و باید به فکر درمان باشید. مهم‌ترین توصیه به افرادیکه دچار این حس هستند، این است که هر چه سریع‌تر به یک روان‌شناس مراجعه کنند و بدانند که با شست‌وشوی بیشتر و کارهای نظافتی سخت هنگام خانه‌تکانی چیزی جز خستگی را تجربه نخواهند کرد.
ذهن‌تان را هم تمیز کنید
بسیاری از روان‌شناسان توصیه می‌کنند که همراه با خانه‌تکانی و نظافت، پاک‌سازی ذهنی نیز انجام شود. برای این کار باید با خاطرات بد خداحافظی کنید. کدورت‌ها را دور بریزید و دلتان را گردگیری کنید. بدی‌های دوستان، همکاران و اقوام را ببخشید و کینه‌ها را به زباله تبدیل کنید و از شر آنها خلاص شوید. به فکر ایجاد انرژی مثبت برای خود و اطرافیان‌تان باشید. برای آینده یک ساله خود برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشید و سعی کنید بر تمامی استرس‌هایتان غلبه کنید و سال جدید را با یک فکر جدید، تصمیم جدید و روحیه مثبت، آغاز کنید و مطمئن باشید که یک خانه‌تکانی نوروزی تاثیر شگرفی بر سلامت روان اعضای خانواده دارد.