مریم سادات کاظمی
«سندرم تخمدان پلی‌کیستیک» شایع‌ترین اختلال غدد درون‌ریز در زنان و مهم‌ترین علت نازایی به‌دلیل عدم‌تخمک‌گذاری است. خانم‌های مبتلا به این مشکل معمولا با قاعدگی نامنظم، افزایش رشد موهای زائد (هیرسوتیسم)، مقاومت به انسولین و چاقی مواجه هستند و بیشتر در معرض ابتلا به دیابت، چربی خون بالا و بیماری‌های قلبی‌عروقی قرار دارند. اصلاح سبک زندگی و کاهش وزن جزء مهم‌ترین توصیه‌های بهبود «سندرم تخمدان پلی‌کیستیک‌» محسوب می‌شود. براساس نتایج جدید بررسی‌های محققان دانشگاه آکسفورد، رعایت اصول سبک زندگی سالم و رژیم غذایی صحیح موجب کاهش وزن در این افراد می‌شود و سطح هورمونی آنها را بهبود می‌‌دهد. مداومت بر این اصول، ضمن توجه به روش‌های مقابله با استرس و اضطراب تاثیر چشمگیری در افزایش شانس بارداری دارد.
خوراکی های فراوری شده ممنوع!
 دکتر محمدرضا وفا
متخصص تغذیه، استاد
دانشکده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی ایران
متاسفانه براساس داده‌ها در اغلب نقاط دنیا به‌خصوص در کشورهای در حال‌توسعه از جمله ایران، شیوع اضافه‌وزن و چاقی در زنان بسیار بیشتر از مردان است. این وضعیت تاثیرات متعددی بر سلامت زنان دارد و می‌تواند اختلال سیستمیک در کل بدن از جمله غدد درون‌ریز ایجاد می‌کند. از همین‌رو، چاقی یکی از علل «سندرم تخمدان پلی‌کیستیک» (PCO) محسوب می‌شود. البته ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک علت های دیگری نیز دارد و در بعضی دختران و زنان لاغر نیز دیده می‌‌شود اما به لحاظ آماری و اپیدمیولوژی، شیوع این سندرم در خانم‌هایی که اضافه‌وزن و چاقی دارند، بیشتر است.
نشانه چاقی در خانم ها
اندازه‌گیری وزن براساس قد یا به‌عبارتی نمایه توده بدنی، تعریف قدیمی اضافه‌وزن و چاقی است. تعریف دقیق چاقی، افزایش درصد چربی بدن است. بدین‌ترتیب، ممکن است قد و وزن فرد در محدوده طبیعی باشد اما در اندازه‌گیری درصد چربی بدن مشخص ‌شود که میزان چربی از حداستاندارد بیشتر است. معمولا برای خانم‌های بالغ بالاتر از سن 18 سال حداکثر چربی بدن، 30 درصد از کل وزن است که در موارد بسیاری این افزایش چربی وجود دارد. واقعیت این است که اگر درصد چربی بدن از حد استاندارد بالاتر باشد، حتی اگر وزن زیاد نباشد، فرد چاق محسوب می‌شود و بروز همه اختلالات متابولیک قابل‌انتظار خواهد بود. بنابراین، بسیار مهم است خانم‌هایی که دچار اضافه‌وزن و چاقی واضح هستند، وزن شان را به حد طبیعی نزدیک کنند. افرادی که حتی از نظر ظاهری چاق به‌نظر نمی‌رسند اما سطح چربی زیاد دارند نیز لازم است با برنامه غذایی صحیح و ورزش سطح چربی بدن شان را کاهش دهد.
شایان‌ ذکر است، ورزش و رژیم غذایی ارتباط جدی با هم دارند و به‌عبارتی، هیچ‌کدام به‌تنهایی نمی‌تواند این مشکل را حل کند. از همین‌رو، توصیه می‌شود برای افرادی که این مشکل را دارند، متناسب با شرایط سنی، جنسی، محیطی و مکانی برنامه فعالیت ورزشی صحیح در نظر گرفته ‌شود که همراه با اصلاح الگوی غذایی، وزن و ترکیب بدن به حالت طبیعی برسند.
توجه به این نکته ضروری است که اصلاح عادت های غذایی در کنار ورزش می‌تواند تاثیر مثبتی در هر سنی داشته ‌باشد و حتی در سالمندان به کاهش درصد چربی و افزایش بافت ماهیچه‌ای کمک ‌کند. البته اندازه‌گیری درصد چربی از طریق دستگاه‌ بادی آنالایزر اینبادی با دقت بالا در هر سنی اندازه‌گیری می‌شود و از نظر وضعیت ظاهری نمی‌توان چربی بدن را مشخص کرد.
تاثیر مصرف خوراکی‌های تازه
زمانی که ترکیب بدن به محدوده طبیعی نزدیک شود و چاقی علت اولیه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باشد، این مشکل تا حدود زیادی بهبود می‌یابد و مسائل هورمونی و اختلالات متابولیک ناشی از آن نیز برطرف می‌شود. البته باید تاکید کرد که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مشکل مرتبط با غدد است و احتمال همراهی با دیگر مشکلات غدد و هورمونی نیز وجود دارد که نیاز به مشورت و بررسی توسط فوق‌تخصص غدد دارد تا با درمان‌های پزشکی به بهبود وضعیت بیمار کمک کرد.
اما از نظر تغذیه برای خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و چاقی، اصلاح الگوی غذایی ضروری است. بدین‌منظور، ابتدا باید کل کالری دریافتی با شرایط فرد متناسب باشد. همچنین، خوراکی‌های مصرفی روزانه، تازه و طبیعی باشد و تا حد امکان از خوراکی‌های فرآوری‌شده پرهیز شود. براساس پژوهش‌ها، خوراکی‌های فرآوری و فوق‌فرآوری به‌شدت زمینه‌ساز التهاب و استرس اکسیداتیو هستند که این عوامل نیز می‌توانند عملکرد غدد درون‌ریز بدن را مختل کنند و احتمال انواع اختلالات هورمونی از جمله سندروم تخمدان پلی‌کیستیک را افزایش ‌دهند.
برای اصلاح الگوی غذایی لازم است، تعداد وعده‌های غذایی زیاد اما حجم غذا در هر وعده کم شود. البته منظور از این تغییر، تحمل گرسنگی نیست بلکه غذا به‌طور اصولی‌تر در ساعات بیداری مصرف شود. مهم‌ترین آشامیدنی نیز آب است و از نوشیدنی‌های با مقدار کالری بالا مانند چای که با خوراکی‌های شیرین میل می‌شود یا قهوه‌ آماده که با شکر و چربی بالا همراه است، خودداری شود. نوشابه‌های گازدار و دلستر نیز کالری بسیار بالایی دارد و عامل بخش زیادی از کالری روزانه هستند. مسلما در الگوی غذایی سالم باید به اندازه کافی مصرف سبزیجات، صیفی‌جات و میوه‌ها گنجانده ‌شود. اما آبمیوه جایگزین مناسبی نخواهد بود. همچنین، فرد فعالیت ورزشی  متناسب با شرایط سنی، جنسی و محیطی را در برنامه زندگی بگنجاند..