فرزانه فولادبند
وزن کم کردن کار آسانی نیست اما مضرات چاقی و اضافه وزن اینقدر زیاد است که تحمل سختی کاهش وزن به سلامت و حس خوب ناشی از آن می‌ارزد. مونا قاسمی، خانم 29 ساله ساکن تهران این موضوع را تجربه کرده است. ایشان که از دوران کودکی مبتلا به دیابت نوع یک بوده، بعد از بارداری و زایمان دوقلوهایش توانسته است با اراده، تلاش و پشتکار وزنش را از 101 به 72 کیلوگرم برساند. خانم قاسمی برای اینکه دیگران از کاهش وزنش انگیزه بگیرند و برای سلامتشان قدمی بردارند در «میزگرد تغذیه» این هفته شرکت کرده‌اند.
خانم قاسمی که طی 14 ماه وزنش را از 101 به 72 کیلوگرم رسانده، می‌گوید:
غذا خوردنم، نظم پیدا کرده است!
: چه شد که چاق شدید؟
بعد از ازدواج چاق شدم و در دوران بارداری به دلیل اینکه بارداری‌ام دوقلو بود و استراحت مطلق بودم، بیشتر چاق شدم. بعد از زایمان وزنم به حدود 113 کیلوگرم رسیده بود.
: مشکل و بیماری خاصی برایتان ایجاد شده بود؟
از بچگی دیابت نوع یک داشتم و انسولین تزریق می‌کردم. در اثر چاقی قند خونم از کنترل خارج شده و چربی خونم خیلی بالا رفته بود. با کاهش وزن مقدار انسولین مصرفی‌ام کمتر شده است.
: چه شد که تصمیم گرفتید وزن کم کنید؟
برای خرید لباس مشکل داشتم. با 2 تا بچه مجبور بودم زمان زیادی دنبال لباس بگردم و در نهایت هم لباس مورد علاقه‌ام را پیدا نمی‌کردم. نمی‌توانستم با بچه‌هایم بازی کنم و بدوم. همه اینها باعث شد به فکر کاهش وزن بیفتم. البته پزشکم هم می‌گفت با این چربی خون بالا احتمال سکته خیلی زیاد است و برای سلامت‌ام باید رژیم می‌گرفتم و وزن کم می‌کردم.
: چطور این کار را انجام دادید؟
بعد از زایمان طی 2 سال با کم‌خوری 12 کیلوگرم وزن کم کردم و وزنم به 101 کیلوگرم رسید. پس از آن در شبکه‌های مجازی با افرادی که وزن کم کرده بودند آشنا شدم و مطالبی که درباره کاهش وزنشان گذاشته بودند خواندم و از راهنمایی‌هایشان استفاده کردم. باورم نمی‌شد یک فرد بتواند اینقدر وزن کم کند. تقریبا در یک سال و 2 ماه وزنم از 101 به 72 کیلوگرم رسید. قصد دارم 10 کیلوگرم دیگر وزن کم کنم و بعد از آن وزنم را ثابت نگه دارم و ورزش کنم.
: برای کاهش وزن از قرص یا دارو هم استفاده کردید؟
خیر، برای کاهش وزن از هیچ قرص و دارویی استفاده نکردم. هم به دلیل ضررهایی که ممکن است داشته باشد و هم به دلیل مغایرت با انسولین.
: ورزش و فعالیت بدنی چقدر در کاهش وزنتان موثر بود؟ روزی چقدر ورزش می‌کنید؟
ورزش قطعا در کاهش وزن و چربی‌سوزی موثر است. من با روزی نیم ساعت پیاده‌روی شروع کردم و الان روزی 2 ساعت پیاده‌روی تند می‌کنم.
: وقتی چاق بودید یک روزتان را چطور می‌گذراندید و حالا چطور؟
از صبح تا شب غذا نمی‌خوردم، فقط آب قند می‌خوردم و زیاد هم می‌خوابیدم اما الان زندگی و غذا خوردنم نظم پیدا کرده و روی برنامه است.
: در یک روز چطور غذاهایی می‌خورید؟
صبحانه یک تا 2 کف دست نان، ناهار 5 تا 10 قاشق برنج و شام هم یک تا 2 کف دست نان سنگک می‌خورم. میان وعده‌ها هم میوه، بیسکوییت سبوس‌دار، چای سبز و کاکائوی تلخ می‌خورم.
: چطور اشتهایتان را کنترل می‌کنید؟
با خوردن کاهو، خیار، گوجه فرنگی، هویج و بیسکوییت سبوس‌دار. جالب است بدانید که مسواک زدن هم خیلی در کنترل اشتها موثر است. آرام غذا خوردن و جویدن کامل غذا هم به کم خوردنم کمک زیادی می‌کند.
: کاهش وزن مشکلی برایتان ایجاد نکرد؟
نه، خدا را شکر تا الان مشکلی نداشته‌ام.
: فکر می‌کردید به این وزن برسید؟
راستش را بخواهید نه، هرگز فکر نمی‌کردم بتوانم لاغر شوم اما با تداوم پیاده‌روی روزانه و رعایت رژیم غذایی توانستم موفق شوم. در کل، احساس سبکی می‌کنم. از زانو درد و کمردرد راحت شده‌ام. چربی و قند خونم کنترل شده است. کاملا شاداب هستم و مانند گذشته کسل و خوب‌آلود نیستم.
تاکید دکتر سعید حسینی به سوژه «میزگرد تغذیه»
آهسته به کاهش وزن تان ادامه دهید!
: میهمان این هفته «میزگرد تغذیه» خانم 29 ساله ای با قد 164 سانتی‌متر است که طی 14 ماه 29 کیلوگرم وزن کم کرده و وزنش از 101 به 72 کیلوگرم رسیده است. شما روند کاهش وزن ایشان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مقدار کاهش وزن ایشان در این مدت مناسب است به شرطی که رژیم غذایی اصولی و درست را رعایت کرده باشند و از همه گروه‌های غذایی استفاده کرده باشند. علی‌رغم اینکه دیابت دارند برنج، نان و ماکارانی (اما به مقدار مناسب) بخش عمده‌ای از غذای اصلی‌شان را تشکیل می‌دهد.
: چه وزنی برای خانم قاسمی مناسب است و ایشان برای رسیدن به وزن مطلوب باید چقدر وزن کم کند؟
حداکثر وزنی که این خانم می‌تواند داشته باشد حدود 67 کیلوگرم است اما با توجه به اینکه ایشان دیابت دارند بهتر است وزنشان را به 61 کیلوگرم برسانند.
: ایشان انسولین تزریق می‌کرده‌اند اما به دلیل چاقی، قند خونشان از کنترل خارج شده است. با کاهش وزن قند خونشان کنترل و مقدار نیازشان به دارو نیز کمتر شده است. کاهش وزن چقدر به سلامتشان کمک کرده است؟
کاهش وزن اصولی با سرعت مناسب که سبب کاهش بافت چربی بدن شود به کنترل قند، کلسترول و فشار خون کمک می‌کند و اگر فردی دچار این مشکلات باشد با کاهش وزن و کاهش بافت چربی بدن مشکلاتش تا حد زیادی بهبود پیدا می کند. قند خون ایشان هم علی رغم مصرف انسولین کنترل نمی‌شده اما با کاهش وزن و کاهش بافت چربی بدن، قند خونشان با حداقل دوز دارو کنترل شده است.
: کاهش وزن افراد دیابتی با سایر افراد متفاوت است؟ آیا این افراد هنگام وزن کم کردن باید ملاحظات خاصی را مورد توجه قرار دهند؟
اصولا افرادی که دیابت دارند وقتی قند خونشان با انسولین کنترل می‌شود، فکر می‌کنند انسولین تنها وسیله کنترل قند خونشان است، در حالی که عوامل دیگری از جمله کاهش وزن با رژیم غذایی و فعالیت بدنی هم در کنترل قند خون موثر است و ممکن است دچار افت قند خون شوند که اتفاقا علامت خوبی است و به این معنی است که قند خونشان با مقدار کمتر دارو کنترل شده است و باید مقدار دارویشان را کم کنند. به نظر می‌رسد ایشان نیز با روش درست وزن کم کرده است و قند خونش با مقدار کمتر دارو کنترل شده است.
نکته مهم این است که پزشکان به محض مواجهه با افراد مبتلا به دیابت به ویژه افرادی که چاقند و اضافه وزن دارند از همان مرحله اول بیماری تاکید کنند که با مشورت متخصص تغذیه وزن کم کنند. هر فرد چاقی مقاومت به انسولین پیدا خواهد کرد و مجبور است با دوز بالای انسولین بیماری‌اش را کنترل کند اما اگر فرد چاق مبتلا به دیابت بتواند وزن کم کند، قند خونش با دوز کمتر دارو کنترل خواهد شد. چنین افرادی حتما باید به طور جدی برای کاهش وزن اقدام کنند. به نظر می‌رسد خانم قاسمی با روش درست و به شکل اصولی وزن کم کرده است و چربی و قند خونش کنترل شده است.
: ایشان بعد از رسیدن به وزن مطلوب باید چطور غذا بخورد؟
این خانم و همینطور همه افراد باید درست غذا بخورند. موضوع وزن بسیار مهم است و وزن ایشان هم باید به محدوده طبیعی برسد اما برای این کار نباید هیچ عجله ای داشته باشند و سعی کنند به مرور زمان این کار را انجام دهند. خانم قاسمی حتما باید فعالیت فیزیکی داشته باشد. هنگام ورزش و فعالیت بدنی قند بدون نیاز به انسولین می‌سوزد. همچنین، برای کنترل قند خون از شرایط استرس‌زا دور شوند و استرس‌شان را کم کنند. در کل، کاهش استرس به کنترل قند خون کمک می‌کند. مصرف برخی داروها قند خون را بالا می‌برد و ایشان باید مراقب این موضوع باشد، رژیم غذایی مناسب داشته باشد و نظم را در غذا خوردن رعایت کند.
افراد مبتلا به دیابت نوع یک هم باید مراقب باشند، چاق نشوند!
دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی/ عضو هیات علمی دانشگاه تهران
معمولا بیماران دیابت نوع یک دچار کاهش وزن می‌شوند. یکی از علایم اولیه این بیماری تکرر ادرار و پرنوشی است و فرد علی رغم مصرف بیشتر غذا به دلیل کمبود انسولین و دفع قند از طریق ادرار دچار کاهش وزن می‌شود. انسولین یک هورمون آنابولیزان است و کمبود آن سبب کاهش وزن می‌شود. این بیماری اگر مدتی تشخیص داده نشود به سمت کتواسیدوز دیابتی می‌رود اما اگر تشخیص داده و درمان شود وزن بیمار بالا می‌رود و به وزن اولیه می‌رسد. گاهی بیماران حین درمان با افزایش مصرف مواد غذایی دچار اضافه وزن می‌شوند، وزنشان از وزن اولیه بالاتر می‌رود و به دلیل چاقی و اضافه وزن ممکن است دچار درجاتی از مقاومت به انسولین شوند. تغییرات وزن در بیماران دیابتی می‌تواند علل دیگری از جمله همراهی بیماری سلیاک یا کم‌کاری تیرویید نیز داشته باشد اما به طور معمول انتظار می‌رود دیابت به صورت کاهش وزن خود را نشان دهد.
بیماران مبتلا به دیابت نوع یک تا قبل از سال 1920 از بین می‌رفتند اما بعد از خالص‌سازی و تهیه انسولین که اولین بار از لوزالمعده یک سگ گرفته شد و سپس به صورت صنعتی تهیه شد، می‌توانند به زندگی ادامه دهند. رعایت رژیم غذایی تنها برای بیماران دیابت نوع 2 نیست، افراد مبتلا به دیابت نوع یک هم باید مراقب باشند چاق نشوند. به طور کلی، کاهش یا افزایش وزن سریع برای این بیماران و همینطور سایر افراد مناسب نیست و نباید از نیم تا یک کیلوگرم در هفته بیشتر وزن کم کرد. کاهش وزن سریع می‌تواند مشکلاتی مانند کبد چرب و سنگ کیسه صفرا ایجاد کند. کاهش و افزایش متناوب وزن نیز به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و ممکن است صدماتی برای بدن در پی داشته باشد که عوارضش به مراتب از چاقی و اضافه وزن بیشتر است. افراد دیابتی اگر قصد کاهش وزن دارند باید زیر نظر متخصص تغذیه رژیم بگیرند و املاح و ویتامین‌های مورد نیاز را استفاده کنند.
به این 5 توصیه ورزشی
توجه کنید!
دکتر احمد باقری مقدم
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
ورزش باعث بهبود مصرف قند داخل سلولی و بهبود متابولیسم قند می‌شود و اثر بسیار مثبتی در بدن دارد. به افراد دیابتی توصیه می‌شود برای کنترل قند خون و کاهش مصرف دارو ورزش کنند. در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ورزش با کاهش وزن و کاهش چربی‌های شکمی سبب بهبود دیابت می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع یک اغلب لاغرند اما ایشان مدتی دچار چاقی شده‌اند. ورزش کردن در افراد دیابتی باید با ملاحظات خاصی انجام شود.
بیشترین نگرانی در مورد ورزش کردن افراد دیابتی افت قند خون است. این افراد حتما باید زمانی را برای ورزش انتخاب کنند که دچار افت ناگهانی قند خون و کاهش سطح هوشیاری نشوند. توصیه می‌شود فاصله مصرف انسولین و ورزش طوری انتخاب شود که قند خون در بیشترین مقدار و ترجیحا 2 ساعت بعد از غذا باشد. این افراد باید هنگام ورزش مواد قندی همراه داشته باشند تا در صورت مشاهده علایم افت قند خون از آن استفاده کنند.
بهترین ورزش برای کنترل وزن و کنترل قند خون ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا است. برای کمتر شدن احتمال آسیب توصیه می‌شود ورزش‌های هوازی به صورت متنوع انجام شود و به جای یک نوبت طولانی در 2 تا 3 نوبت کوتاه و هر بار حدود نیم ساعت طی روز انجام شود. نکته دیگر، استفاده از کفش مناسب است. این افراد باید بهداشت پا را رعایت کنند و پس از هر بار ورزش پاهایشان را از نظر وجود زخم و تاول بررسی کنند. از آنجا که ورزش سبب کنترل قند خون و کاهش نیاز به دارو می‌شود، لازم است مدتی پس از شروع ورزش داروهای مصرفی زیر نظر پزشک به تدریج کم شود.