ماریا صادقی
کارشناس ارشد مامایی و رئیس جمعیت مامایی کشور
«افسردگی پس از زایمان» نوعی اختلال است که در بعضی از مادران پس از به‌دنیا‌آمدن نوزاد اتفاق می‌افتد. این وضعیت در چند هفته یا ماه اول پس از زایمان رخ می‌دهد اما گاه تا یک سال ممکن است ادامه یابد. افسردگی به‌دلیل تغییرات جسمی، روانی و محیطی است که در دوران بارداری و پس از زایمان ایجاد می‌شود.
علائم عاطفی نخستین نشانه «افسردگی پس از زایمان» است
علائم افسردگی پس از زایمان ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد. علائم عاطفی نخستین نشانه این مشکل است و مادر احساس غم و اندوه شدید یا حالت بی‌قراری، تشویش، تحریک‌پذیری، حس گناه، بی‌ارزشی و ناامیدی داشته‌باشد و نسبت به فعالیت‌هایی که قبلا لذت‌بخش و خوشایند بوده، تمایلی ندارد.
علامت دیگر، نشانه‌های جسمی نظیر خستگی، احساس کاهش انرژی، اختلالات خواب به‌صورت بی‌خوابی یا خواب زیاد و تغییرات اشتها به‌صورت کم‌اشتهایی یا اشتهای زیاد بروز پیدا میکند.
یک‌سری علائم نیز مرتبط با اختلال در تمرکز یا تصمیم‌گیری، احساس ترس و نگرانی مداوم از توانایی مطلوب از نوزاد است.
گاهی‌اوقات نیز مادر دچار علائم رفتاری می‌شود به‌طوری‌که مادر بدون دلیل بغض دارد، گریه میکند، احساس غم و اندوه دارد، ترجیح می‌دهد از دیگران دور و تنها باشد که در موارد شدید امکان دارد افکار آسیب‌رساندن به خود یا نوزاد نیز ایجاد می‌شود.
از لحاظ بررسی علل افسردگی پس از زایمان، یک‌سری علل مربوط به وضعیت بیولوژیک مانند افت هورمون‌های استروژن و پروژسترون پس از زایمان و تغییر در سطح هورمون تیروئید است.
عوامل روانشناختی مانند استرس به‌دلیل مسئولیت رسیدگی به نوزاد و ترس از انجام مطلوب این وظیفه نیز در بروز این حالات نقش دارد. افرادی که سابقه افسردگی یا اضطراب در گذشته را دارند نیز ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی پس از زایمان باشند.
مسائل اجتماعی نیز در این زمینه تاثیر دارد و نبود حمایت عاطفی از طرف خانواده یا همسر، مشکلات اقتصادی و اجتماعی و نگرانی از تامین هزینه‌های نوزاد از جمله این عوامل است.
«بی‌حوصلگی پس از زایمان» نیز حالت خفیف‌تر از افسردگی است و سه تا پنج روز پس از زایمان شروع می‌شود و طی دو هفته بهبود می‌یابد. گریه‌های بی‌دلیل، احساس خستگی، احساس ترس و اضطراب علائم این حالت است.
علائم افسردگی پس از زایمان شدید است، مدت زمان بیشتری ادامه می‌یابد و نیاز به مداخلات درمانی دارد.
تغییر در سبک زندگی به بهبود حالت مادر کمک میکند
درمان افسردگی پس از زایمان شامل درمان‌های روانشناختی مانند مشاوره، درمان دارویی و مصرف داروهای ضدافسردگی مجاز در شیردهی، درمان‌های حمایتی و اجتماعی مانند کمک به مادر نگهداری از نوزاد و مهمانی برای مادر و حضور در جمع دیگران است.
تغییر در سبک زندگی نیز به بهبود افسردگی پس از زایمان کمک میکند. در این راستا نزدیکان و خانواده می‌توانند با کمک به مادر در نگهداری نوزاد زمینه خواب، استراحت کافی و ورزش داشته‌باشد و رژیم غذایی مطلوب را رعایت کند.
البته لازم به ذکر است مادری که تازه زایمان کرده نباید تنها باشد و حتما حمایت شود زیرا اگر مادر به‌تنهایی بخواهد از عهده زندگی جدید و ورود یک انسان با نیاز به مراقبت‌های خاص و دقیق بربیاد، دچار بحران خواب، بی‌نظمی در صرف غذا و نوشیدنی‌های کافی می‌شود و زمینه‌ساز بحران در این دوران خواهدبود.