دکترمحسن فرمهينی فراهانی
متخصص علوم تربیتی و استادیار دانشگاه شاهد
يکی از وظايف مهم والدين در برابر فرزندشان، آموزش و تربيت جنسی است و بار اصلی اين وظيفه به عهده آنهاست. بعضی پدر و مادرها در تربيت جسمی، تغذيه و سلامت جسم و تربيت اجتماعی و عقلانی فرزندشان خيلی دقت می‌کنند اما تصور می‌کنند آموزش‌های جنسی وظيفه آنها نيست. توجيه آنها هم اين است که موضوع، موضوع سخت و حساسی است.
درست است که این موضوع، موضوع بسيار حساس و ظريفی است؛ اما اگر در ارائه آموزش‌های جنسی به فرزندان اصولی را رعایت کنیم؛ عفت کلام داشته باشیم، حرمت‌ها را حفظ کنيم و اطلاعات را به شکل غيرمستقيم ارائه دهيم، اين مشکل پيش نمی‌آيد. در بحث آموزش‌های جنسی رعايت عفت و حيا خيلی مهم است. ميزانی از شرم و حيا لازم است اما نبايد مانع از اين شود که ما اطلاع جنسی به فرزندانمان بدهيم. بايد توجه داشت در طرح مسائل جنسی از به کارگيری کلمات سبک و زشت پرهيز کنيم. زياده‌گويی نکنيم و به حواشی نپردازيم. ضمن اين که بايد توجه داشته باشيم که فرزندان ما بيشتر از اعمال ما می‌آموزند تا از گفتار.
اهمیت رفتار والدين
مراقبت والدين در رابطه با تربيت جنسی دو بعد دارد، يکی در رابطه با خودشان و ديگری در رابطه با فرزندان. مراقبت‌های والدين در مورد اعمال خودشان اين است که در مناسبات جنسی‌شان نهايت دقت را داشته باشند و دور از چشم فرزندان باشد. در متون دينی ما آمده که از شش سالگی اتاق خواب کودک را جدا کنند. همچنين بچه‌ها را عادت دهند که وقتی وارد اتاق آنها می‌شوند، در بزنند. مراقب شوخی‌هاي‌شان باشند. شوخی‌ها ممکن است خيلی اطلاعات را به شکل غيرمستقيم به فرزندان بدهد.
مراقبت‌های لازم
مراقبت‌های والدين در رفتار با فرزندان، شامل موارد زيادی می‌شود. از جمله شست‌وشو و تطهير در سنين پيش از دبستان، که بايد مراقبت باشند تحريک صورت نگيرد. در آموزه‌های دينی ما آمده که وظيفه استحمام پسر بعد از سه سالگی به عهده پدر است. پوشش و لباس مناسب هم برای بچه‌ها مهم است. لباس‌های تحريک‌کننده، چسبان و تنگ برای بچه‌ها مناسب نيست. در بازی‌ها محدوده سنی رعايت شود و بچه‌ها با افراد غيرهمجنسی که با آنها تفاوت سنی مشهود دارند، بازی نکنند. والدين بايد در روابط و معاشرت‌ها، نوازش‌ها، در ايجاد عادات صحيح در بچه‌ها دقت داشته باشند. اينها ريزه‌کاری‌هايی است که والدين بايد در رفتار خود با بچه‌ها به آن دقت کنند، چون آموزش در بطن همين رفتارها اتفاق می‌افتد.
آموزش در سنین مختلف
آموزش مسائل جنسی در تمام مراحل سنی بايد صورت بگيرد. از دوران پيش از دبستان، دبستان، دوران بلوغ، جوانی، ميانسالی و حتی سالمندی اين آموزش‌ها لازم است. البته شکل آن در هر دوره متفاوت است. در مورد کودک این کار باید با در نظر گرفتن درک و فهم و همين طور ويژگی‌های روحی‌اش انجام شود. بايد توجه داشته باشيم که در اين سن آنها نياز دارند چه مسائلی بيامورند. به‌طورکلی شکل‌گيری هويت جنسی و اينکه فرد دختر و پسر بودن خودش را قبول کند، در سنین پایین اتفاق می‌افتد. دوم اينکه در اين سن بايد حواسمان باشد که از بيداری زودرس جنسی کودک پيشگيری کنيم.
سنين سه تا چهار سالگی به بعد سن سؤال کردن است و يک طيف سؤالات بچه‌ها همين سؤالات جنسی است. البته اين سؤالات جنسی ناشی از کنجاوی، جلب توجه و وقت گذراندن است. در اين سن بچه‌ها اصرار دارند بدنشان را محرمانه نگهدارند و از لخت بودن احساس شرم می‌کنند. لازم است پدر و مادر اين حالت را تقويت کنند که فرزندشان در سنين بالاتر به «بی پروايی جنسی» کشيده نشود. سن 5 تا 6 سالگی سنی است که هورمون‌های جنسی خيلی کم ترشح مي‌شوند. در اين سن به سؤالات بچه‌ها بايد کوتاه اما صحيح، پاسخ داده شود. در سن 7 سالگی پسرها نسبت به دخترها ابراز علاقه می‌کنند، اما اين علاقه صرفاً جنبه دوستی دارد نه جنسی و نبايد نگران شد. گر چه بازهم ارتباطشان بايد کنترل شده باشد.
آموزش زودرس و شتاب‌زده مسائل جنسی به کودکان می‌تواند به اندازه آموزش‌های با تاخير و پنهان‌سازی، آسيب‌زا باشد. آموزش‌های جنسی بايد به تدريج، زمان‌بندی شده، متعادل و متناسب با ويژگی‌های سنی و با لحاظ حرمت و احترام و همچنين پرهيز از افراط و تفريط داده شود. ارائه تربيت جنسی دو شکل دارد. يک شکل مستقيم که مستقيماً اطلاعات جنسی را در اختيار بچه‌ها قرار می‌دهيم. به ويژه مسايلی که در ارتباط با وظايف شرعی زمان بلوغ است. گاهی وقت‌ها اين آموزش‌ها شکل غيرمستقيم دارد که ممکن است مناسب‌تر هم باشد.
اصول کلی که والدین بايد در تربيت جنسی رعايت کنند
پرهيز از افراط و تفريط: اين روزها می‌گويند پدر و مادرها بايد با بچه‌ها دوست شوند، اما به نظر می‌رسد اين دوستی يک طرفه شده و پدر و مادرها استخدام فرزندانشان شده‌اند. دوستی بايد دو طرفه باشد و فرزندان هم بايد ارزش‌ها و هنجارهای پدر و مادر را تا حد ممکن رعايت کنند.
پذيرش واقعيت: بچه‌ها را برای زندگی واقعی تربيت کنيم و آنها را محصور و محدود نکنيم.
اصل الگو پذيری و همانندسازی: الگو بايد پدر و مادر باشند اما اگر احساس می‌کنند خيلی نمی‌توانند الگو باشند. بايد الگوهای شايسته را معرفی کنند. وقتی نوجوان بداند آينده‌اش به سلامت اين دوره بستگی دارد، بيشتر مراقب است.
اصل برقراری ارتباط کلامی و عاطفی: پدر و مادر به شکل غيرمستقيم از دوستان، علاقه‌ها و دل نگرانی‌های فرزندشان بپرسند و او را به حرف زدن تشويق کنند. در طول روز، هنگام خريد، قدم زدن در پارک، هنگام ورزش، از همه اين فرصت‌ها استفاده کنيم و مسايل جنسی را به فرزندانمان بگوييم.
حفظ عزت نفس در کودکان: اين موضوع خيلی مهم است. اگر نوجوان احساس ارزشمندی نکند، تن به هر کاری می‌دهد، اين عزت نفس را خانواده، مدرسه و دوستان به فرد می‌دهند و همچنين والدينی که فرزندشان را تحسين و تمجيد می‌کنند.