ترجمه: محمدمهدی فخاری
خشکی پوست زمانی اتفاق می‌افتد که با کمبود رطوبت مواجه شود؛ مشکلی که می‌تواند به زبری، سفتی، خارش، پوسته‌پوسته شدن و حتی ظاهر فلس‌مانند منجر شود. از جمله عوامل مؤثر در بروز این وضعیت می‌توان به سبک زندگی، افزایش سن، مصرف برخی داروها، بیماری‌های پوستی و تغییرات محیطی اشاره کرد.
عوامل موثر در خشکی پوست
ترکیبات نامناسب در مرطوب‌کننده‌ها: اگر مرطوب‌کننده‌ای که استفاده می‌کنید برای نوع پوست شما مناسب نباشد یا قدرت آبرسانی کافی نداشته باشد، پوست شما خشک باقی می‌ماند. افرادی با پوست بسیار خشک معمولاً به کرم‌هایی نیاز دارند که حاوی مواد فعالی مانند سرامید، کره شیا، اوره، گلیسیرین یا روغن‌های معدنی باشند. این مواد با ایجاد یک لایه محافظ روی سطح پوست، مانع از تبخیر رطوبت طبیعی آن می‌شوند و از آسیب‌های ناشی از خشکی جلوگیری می‌کنند.
شرایط محیطی: هوای سرد، رطوبت پایین، سیستم‌های گرمایشی خشک در خانه یا قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید همگی از عواملی هستند که می‌توانند پوست را خشک و آسیب‌پذیر کنند. تغییرات فصلی نیز نقش مهمی دارند؛ در زمستان‌ها به دلیل کاهش رطوبت و در تابستان‌ها به‌دلیل تعریق زیاد، پوست دچار نوسانات شدیدی در سطح رطوبت می‌شود.
سبک زندگی ناسالم: نوشیدن کم آب، تغذیه نامتعادل، استفاده مداوم از آب داغ هنگام حمام و مصرف داروهایی مانند دیورتیک‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها یا رتینوئیدها نیز می‌تواند مانع آبرسانی مناسب پوست شود. علاوه‌بر این، سیگار کشیدن و استرس مداوم نیز جریان خون را در پوست کاهش داده و مانع تغذیه مناسب سلول‌های پوستی می‌شود.
بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌های پوستی مانند اگزما، درماتیت یا پسوریازیس و همچنین بیماری‌هایی مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید، بیماری کلیوی، اختلالات هورمونی و حتی بارداری و یائسگی با کاهش رطوبت پوست در ارتباط هستند. در این شرایط، عملکرد سد دفاعی پوست مختل می‌شود و آب بدن به‌راحتی از سطح پوست تبخیر می‌شود.
سن، جنسیت و نژاد: افزایش سن باعث کاهش چربی طبیعی پوست می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که زنان بیشتر از مردان و افراد سیاه‌پوست و آسیایی بیش از سایر گروه‌ها دچار خشکی پوست می‌شوند. این تفاوت‌ها ممکن است به‌دلیل ویژگی‌های ساختاری پوست، سطح هورمون‌ها و تفاوت‌های ژنتیکی باشد.
نشانه‌های خشکی پوست را جدی بگیرید
علائم خشکی پوست ممکن است در ابتدا خفیف به‌نظر برسند، اما در صورت نادیده‌گرفتن می‌توانند به ترک، خارش شدید، التهاب یا حتی عفونت پوستی منجر شوند. پوست خشک معمولاً حالت زبر، پوسته‌پوسته، کم‌رنگ یا حتی خاکستری به‌خود می‌گیرد. در موارد شدیدتر ممکن است زخم‌هایی ایجاد شود که به‌راحتی درمان‌پذیر نباشند.
راهکارهایی برای بهبود خشکی پوست
انتخاب صحیح محصولات پوستی: استفاده از کرم‌ها و پمادهای حاوی مواد مغذی و مرطوب‌کننده، همراه با پاک‌کننده‌های ملایم و بدون عطر، نخستین گام در مقابله با خشکی پوست است. همچنین باید از محصولات تحریک‌کننده مانند صابون‌های معطر یا حاوی الکل پرهیز شود. توصیه می‌شود افراد دارای پوست خشک، از لوسیون‌های سبک استفاده نکنند و به جای آن از کرم یا پمادهای غلیظ‌تر بهره بگیرند.
استفاده منظم از مرطوب‌کننده: بهترین زمان استفاده از کرم مرطوب‌کننده، بلافاصله پس از شست‌وشو و زمانی است که پوست هنوز اندکی مرطوب است. این کار از تبخیر رطوبت پوست جلوگیری می‌کند. برخی متخصصان پیشنهاد می‌دهند که در طول شب از مرطوب‌کننده‌های سنگین‌تر استفاده شود تا پوست در ساعات استراحت، بهتر ترمیم شود.
تغییرات ساده در سبک زندگی: نوشیدن آب کافی، کاهش مدت‌زمان حمام با آب داغ، استفاده از دستگاه بخور در فصول سرد، پرهیز از نور مستقیم خورشید و پوشاندن پوست در برابر سرما از جمله توصیه‌های کلیدی برای حفظ سلامت پوست هستند. همچنین مصرف غذاهای سرشار از اسیدهای چرب مفید مانند امگا-۳ (ماهی، گردو، دانه چیا) در حفظ رطوبت پوست مؤثر است.
محافظت از پوست در برابر عوامل آسیب‌زا: هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند شستن ظرف‌ها، نظافت منزل یا باغبانی، استفاده از دستکش‌های محافظ بسیار ضروری است. تماس مستقیم با مواد شیمیایی می‌تواند لایه محافظ پوست را تخریب کند و باعث تشدید خشکی شود.
رعایت بهداشت خواب و استراحت کافی: خواب ناکافی یا بی‌کیفیت می‌تواند بر سلامت عمومی پوست اثر منفی بگذارد. در طول خواب شبانه، پوست فرصت بازسازی دارد و تولید برخی پروتئین‌های کلیدی مانند کلاژن در این زمان افزایش می‌یابد. اگر فرد به‌طور مداوم دچار کم‌خوابی باشد یا کیفیت خواب پایین داشته باشد، روند بازسازی طبیعی پوست مختل شده و احتمال بروز خشکی، التهاب و پیری زودرس افزایش می‌یابد. توصیه می‌شود هر شب دست‌کم ۷ تا ۸ ساعت خواب باکیفیت داشته باشید و اگر دچار اختلالات خواب هستید، با پزشک یا متخصص مشورت کنید.
شناخت نوع پوست؛ گام اول در انتخاب محصولات مناسب: بسیاری از افراد به‌اشتباه نوع پوست خود را تشخیص می‌دهند و محصولاتی را استفاده می‌کنند که نه‌تنها کمکی به بهبود خشکی نمی‌کند، بلکه ممکن است مشکل را تشدید کند. برای مثال، فردی که پوست کم‌آب (دهیدراته) دارد، ممکن است آن را با پوست خشک اشتباه بگیرد، درحالی‌که کم‌آبی پوست می‌تواند در هر نوع پوستی، حتی چرب رخ دهد و نیازمند آبرسانی خاص است. مشورت با یک متخصص پوست یا استفاده از ابزارهای دیجیتالی تشخیص نوع پوست می‌تواند به انتخاب دقیق‌تر محصول کمک کند.
نقش روان در سلامت پوست: استرس مزمن نه‌تنها بر سیستم ایمنی بدن اثر می‌گذارد، بلکه موجب بروز مشکلات پوستی متعددی می‌شود، ازجمله خشکی، خارش، قرمزی و تشدید بیماری‌هایی مانند درماتیت یا اگزما. افزایش هورمون کورتیزول در اثر استرس، تعادل چربی و آب در پوست را برهم می‌زند و سد محافظتی پوست را ضعیف می‌کند. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق یا حتی پیاده‌روی روزانه می‌تواند در کاهش استرس و بهبود وضعیت پوست مؤثر باشد.
مراقبت از پوست در دوران خاص زندگی: در دوران‌هایی مانند بارداری، یائسگی یا درمان‌های پزشکی خاص (مانند شیمی‌درمانی یا مصرف داروهای ضدآکنه)، وضعیت پوست ممکن است به‌طور چشمگیری تغییر کند. در این دوران‌ها، نیازهای پوست نیز متفاوت خواهد بود. بنابراین لازم است محصولات مراقبتی متناسب با این تغییرات انتخاب شود و درصورت بروز خشکی شدید یا واکنش‌های غیرمعمول، از متخصص پوست مشاوره گرفته شود.
بازنگری در رژیم غذایی: همان‌طور که مصرف آب کافی برای حفظ رطوبت پوست ضروری است، برخی مواد غذایی نیز می‌توانند به‌صورت مستقیم در سلامت پوست نقش داشته باشند. ویتامین‌هایی مانند A، C، E و روی (زینک) به بازسازی سلول‌های پوستی و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از خشکی کمک می‌کنند. مصرف روزانه سبزیجات سبز، میوه‌های نارنجی‌رنگ (مانند هویج و انبه)، مغزها، دانه‌ها و ماهی‌های چرب، راهی مؤثر برای بهبود وضعیت پوست از درون است.
حساسیت‌های پنهان را جدی بگیرید: گاهی اوقات پوست نسبت به برخی مواد آرایشی، شوینده‌ها یا حتی پارچه‌های مصنوعی واکنش منفی نشان می‌دهد که خود را با خشکی، قرمزی یا خارش بروز می‌دهد. اگر متوجه شدید که خشکی پوست شما پس از استفاده از یک محصول خاص یا پوشیدن نوع خاصی از لباس تشدید می‌شود، بهتر است استفاده از آن را متوقف کرده و با یک متخصص مشورت کنید.
به مرطوب‌کننده‌ها اعتماد کنید، اما بیش‌ازحد نه: درحالی‌که استفاده منظم از مرطوب‌کننده برای جلوگیری از خشکی ضروری است، استفاده بیش‌ازحد و وابستگی مداوم به آن ممکن است پوست را از تنظیم طبیعی چربی و رطوبت باز دارد. تعادل در استفاده از محصولات مراقبتی، به پوست اجازه می‌دهد تا خود را بازسازی کند. همچنین بهتر است مرطوب‌کننده‌ها در ترکیب با تغییر سبک زندگی استفاده شوند، نه به‌عنوان تنها راه‌حل.
در نهایت، پوست خشک همیشه نشانه‌ای از کمبود ساده رطوبت نیست، بلکه می‌تواند بازتابی از سبک زندگی، وضعیت سلامتی و عادات روزانه ما باشد. شناخت دقیق علت اصلی خشکی و ایجاد تغییرات کوچک اما مؤثر در انتخاب محصولات، تغذیه، شیوه زندگی و توجه به نشانه‌های هشداردهنده، می‌تواند گام بلندی در مسیر داشتن پوستی سالم، نرم و مقاوم باشد.
منبع: health/ ۶ ژوئن ۲۰۲۵