فرزانه فولادبند
دانشجوی دکتری تخصصی علوم ارتباطات

«در دوران نوجوانی با علایمی ‌مانند ورم انگشتان، خشکی صبحگاهی مفاصل، تب هنگام غروب و کج شدن مفاصل به پزشک مراجعه کردم. بعد از انجام آزمایش‌های پزشکی مشخص شد که مبتلا به رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتویید هستم. سال‌هاست که برای کنترل بیماری‌ام دارو مصرف می‌کنم و چند سال است مبتلا به پوکی استخوان شده‌ام.» اینها بخشی از صحبت‌های ندا.ل خانم 30 ساله با 167 سانتی‌متر قد و 70 کیلوگرم وزن است که از اضافه وزن شکایت دارد و درباره روش صحیح کاهش وزن از متخصصان «سلامت» راهنمایی خواسته ‌است.

خانم ندا که سایزش از 42 به 44 رسیده است، می گوید:
می خواهم به روش صحیح وزنم را پایین بیاورم!
: خانم ندا! شما مبتلا به بیماری رماتیسم مفصلی هستید و می‌خواهید وزن کم کنید. از کی به این بیماری مبتلا شدید؟
در دوران نوجوانی با علایمی ‌مانند ورم مفاصل انگشتان، خشکی صبحگاهی مفاصل، تب هنگام غروب و کج شدن مفاصل به پزشک مراجعه کردم و بعد از انجام آزمایش‌های پزشکی مشخص شد که مبتلا به رماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتویید هستم. از آن زمان تحت درمان هستم. خدا را شکر بیماری‌ام با دارو کنترل شده است. حتی توانستم دوره بارداری را هم پشت سر بگذارم. البته این بیماری در دوره‌های خاص، من را آزار داده است و با توجه به اینکه مدت طولانی دارو مصرف می‌کنم، بدنم ضعیف شده است. چند سال است پوکی استخوان دارم، به کم‌خونی و ریزش مو هم مبتلا هستم و می‌خواهم طوری وزن کم کنم که بدنم دچار آسیب بیشتر نشود.

: مشکل و بیماری دیگری ندارید؟
تری‌گلیسیرید خونم بالاست. همچنین در خانواده ما بیماری قند به صورت ارثی وجود دارد اما من هنوز به این بیماری مبتلا نشده‌ام.

: گفتید دارو می‌خورید، چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
حدود 10 سال است که برای درمان و کنترل بیماری‌ام از چند دارو استفاده می‌کنم. روزی یک کورتون می‌خورم و قرص کلسیم هم مصرف می‌کنم.

: از کی دچار اضافه وزن شدید؟
من در دوران بارداری چاق شدم. بعد از زایمان در دوران شیردهی با مراعات تغذیه‌ای و انجام کارهایی مانند کم کردن روغن و برنج در برنامه غذایی و راه رفتن روی تردمیل توانستم طی 8 ماه، 20 کیلوگرم وزن کم کنم و وزنم را از 84 به 64 کیلوگرم برسانم. الان هم مدتی است دچار اضافه وزن شده‌ام و می‌خواهم به روش صحیح وزنم را پایین بیاورم.

: در روز چقدر فعالیت بدنی دارید و ورزش می‌کنید؟
قبلا روی تردمیل راه می‌رفتم و با ویدئوهای ورزشی، ورزش هوازی می‌کردم اما مچ پایم شکست و از آن موقع دیگر ورزش نکردم. پزشک هم به من توصیه کرده است که پیاده‌روی کنم اما به خاطر درد مچ پا نمی‌توانم.

: زیاد غذا می‌خورید؟
اشتهایم زیاد نیست. سعی می‌کنم مراعات کنم؛ برنج و روغن کم می‌خورم و غذاهای شور و فست فود نمی‌خورم اما شیرینی خیلی دوست دارم. استرس دارم و زمانی که استرس ام بالاست، بیشتر سراغ شیرینی می‌روم.

: حرف یا پرسش آخر؟
چاقی، تناسب اندامم را بهم زده است. در ناحیه شکم و پهلو تجمع چربی دارم و سایزم از 42 به 44 رسیده است. به خاطر رسیدن به تناسب اندام می‌خواهم وزن کم کنم و با توجه به مشکلات و بیماری‌هایی که دارم می‌خواهم این کار را با روش درست و بی‌خطر انجام دهم تا بدنم دچار آسیب نشود.

تاکید دکتر محمدرضا وفا به سوژه «میزگرد تغذیه»
سرعت کاهش وزن شما، کندتر از دیگران است!
: آقای دکتر میهمان میزگرد این هفته خانمی‌30 ساله هستند که قدشان 167 سانتی‌متر و وزنشان 70 کیلوگرم است. وزن مناسب برای ایشان چقدر است و ایشان چقدر اضافه وزن دارند؟
با توجه به جنس، سن و قدشان، وزنی حدود 60 تا 61 کیلوگرم برای ایشان مناسب است و اگر 8 تا 9 کیلوگرم وزن کم کنند به وزن ایده‌آل خواهند رسید.

: ایشان سالهاست به بیماری رماتیسم مفصلی مبتلا شده است و کورتون مصرف می‌کند. با توجه به این موضوع آيا کاهش وزنشان با سایر افراد تفاوتی دارد؟
این خانم هم مانند سایر افراد می‌تواند رژیم بگیرد اما باید بداند ماهی 300 تا 700 گرم کمتر از دیگران وزن کم خواهد کرد و سرعت کاهش وزنش کندتر از دیگران است. با توجه به اینکه از کورتون استفاده می‌کنند بی‌تردید بخشی از اضافه وزنشان مربوط به تجمع آب در بدن است که با مشورت و توصیه پزشکش می‌تواند از داروهایی که از احتباس آب در بدن جلوگیری می‌کند، استفاده کند.

: ریزش مو و کم خونی شکایت دیگر ایشان است. با توجه به این موضوع چه توصیه‌ای دارید؟
ممکن است با مصرف روزانه یک کپسول مولتی ویتامین مینرال کم خونی و ریزش مویشان متوقف شود اگر این اتفاق نیفتد باید برای هر مشکل به متخصص مربوط مراجعه کند و بعد از پیدا کردن علت، درمان مناسب را آغاز کند. مورد ایشان نیاز به بررسی دارد. تاریخچه پزشکی‌شان باید به طور دقیق بررسی شود. این خانم چند مشکل دارد و بهترین کار این است که وضعیتش در یک کلینیک که چند متخصص در کنار هم کار می‌کنند و با هم در ارتباط هستند، بررسی شود. اگر برای هر مشکلش به طور جدا به متخصص مراجعه کند، شاید نتیجه خوبی نگیرد. نمی‌توان از راه دور، بدون معاینه و بررسی تاریخچه پزشکی در مورد وضعیت‌شان اظهارنظر کرد. با اطلاعات فعلی تنها می‌توان توصیه‌های کلی را بیان کرد.

: خانم ندا به دلیل ابتلا به پوکی استخوان، قرص کلسیم مصرف می‌کند. در این مورد چه توصیه‌ای دارید؟
پوکی استخوان ممکن است به خاطر داروهایی که برای درمان بیماری مصرف می‌کند، ایجاد شده باشد. به هر حال برنامه غذایی‌شان باید به طور دقیق توسط یک متخصص تغذیه ماهر تنظیم شود. با توجه به اینکه قصد کاهش وزن دارند، بهتر است کلسیم را به صورت مکمل دریافت کنند که معمولاً کلسیم و ویتامین د به طور توام داده می‌شود.

: در خانواده ایشان زمینه دیابت وجود دارد، برای جلوگیری و به تاخیر انداختن این بیماری راه حلی وجود دارد؟
بهترین راهکار، کنترل وزن است که ایشان قصد انجامش را دارند.

: ایشان میل به خوردن شیرینی دارد. چطور می‌تواند این میل را کنترل کند؟
میل به خوردن شیرینی بیشتر جنبه روانی دارد. برخی افراد شیرینی و شکلات را زود قورت می‌دهند در حالی که اگر آنها را در دهان بغلتانند و با تمام پرزهای چشایی‌شان آن را حس کنند در اینصورت می‌توانند از یک حبه شکلات 5 گرمی ‌به اندازه یک شکلات 15 گرمی‌لذت ببرند. ایشان باید به مرور تمرین کند و خودش را عادت دهد تا با مقدار کم شیرینی لذت ببرد.

: حرف یا توصیه آخر؟
ایشان با توجه به مشکلاتی که دارد، توصیه می‌کنم به متخصص تغذیه مراجعه کند و رژیم غذایی مناسب بگیرد و درمان را با تیم درمان پیگیری کند.

شیوع بیماری آرتریت روماتویید در خانم‌ها 3 برابر آقایان است!
 دکتر عبدالرحمان رستمیان
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
شیوع بیماری آرتریت روماتویید یا رماتیسم مفصلی در خانم‌ها بیشتر و 3 برابر آقایان است. این بیماری معمولاً در سنین بالاتر دیده می‌شود اما در سن پایین‌تر هم ممکن است فرد را گرفتار کند. نکته مهم این است که فرد بتواند با دارو بیماری را کنترل کند و تا زمانی که بیماری فعال است دارودرمانی باید ادامه پیدا کند. استفاده از دارو باید به اندازه‌ای باشد که التهاب در بدن نباشد. برای تشخیص این موضوع از آزمایش‌هایی مانندRF ، ESR و CRP در کنار معاینه ورم در مفاصل استفاده می‌شود. بیماری باید حالت خاموش داشته باشد وگرنه بیماری تغییر شکل مفصلی ایجاد خواهد کرد.
یکی از داروهایی که برای این بیماران استفاده می‌شود داروهای کورتونی است که بهتر است با دوز حداقل مصرف شود. ما معمولاً از دوزهای 5 میلی‌گرم استفاده می‌کنیم و در کنار آن حتماً برای پیشگیری از پوکی استخوان کلسیم تجویز می‌کنیم. از طرفی، چون سیستم ایمنی این بیماران فعال است از داروهایی که می‌تواند سیستم ایمنی را تنظیم کند استفاده می‌کنیم که التهاب ایجاد نشود.
در کل، درمان باید ادامه پیدا کند و با توجه به نوع داروهایی که مصرف می‌کنند در صورت لزوم باید معاینه چشم و آزمایش‌های لازم را انجام دهند و وضعیت کبد و کلیه‌شان بررسی شود. هر 3 تا 4 ماه یکبار ویزیت شوند و داروها برایشان تنظیم شود و با توجه به نتایج بررسی‌ها مقدار داروها به تدریج کم یا زیاد خواهد شد.
اضافه وزن ایشان به بیماری‌شان ارتباط ندارد اما کاهش وزن برایشان مفید خواهد بود. اگر مفاصل اندام تحتانی‌شان فعال باشد افزایش وزن فشار زیادی به مفاصل می‌آورد. البته برای رسیدن به وزن ایده‌آل بهتر است به تدریج (هفته‌ای نیم کیلوگرم و ماهی 2 کیلوگرم) وزن کم کنند، لبنیات و سبزی و میوه مصرف کنند و مقدار غذاهای چرب و کربوهیدراتی را محدود کنند.

یکی از عوارض کورتون، پوکی استخوان است!
 دکتر علی ترکمان
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
ایشان حدود 10 کیلوگرم اضافه وزن دارد و هر چه بتواند وزن کم کند، فشار روی مفاصلش کمتر خواهد شد. با توجه به بیماری‌شان اگر مفاصل زانو و مچ پایش درگیر باشد احتمال آسیب غضروف‌های مفصلی وجود دارد. مفصل زانو به افزایش فشار حساس است و کاهش وزن برای ایشان حیاتی است. برای کاهش وزن بهتر است رژیم غذایی مناسب داشته باشند و با ورزش عضلاتشان را تقویت کنند. عضله‌ها کارخانه‌های سوخت چربی هستند و برای خلاصی از چربی اضافه باید عضلات‌شان را تقویت کنند. ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی تند، دویدن آرام، دوچرخه و شنا در کنار ورزش‌های تقویت عضلات اطراف زانو که با وزنه انجام می‌شود برای ایشان مفید است. معمولاً وزنه‌ها از نیم کیلوگرم آغاز و هفته به هفته افزایش پیدا می‌کند. هرچه عضلات اطراف زانو قوی‌تر شود فشار روی مفصل زانو کمتر خواهد بود؛ زیرا عضلات فشار و نیروی مفاصل را جذب می‌کنند و هر چه قوی‌تر باشند این میزان جذب بیشتر خواهد بود.
ایشان با توجه به اینکه پوکی استخوان دارند باید رژیم غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین د داشته باشند. بررسی‌ها نشان داده است کمبود ویتامین د در خانم‌های ایرانی شایع است. ایشان باید این ویتامین را به صورت قرص، آمپول یا در ترکیب کلسیم استفاده کنند و 10 تا 15 دقیقه در روز در معرض نور خورشید باشند. اگر پوکی استخوانشان شدید باشد داروهایی وجود دارد که با نظر پزشک می‌توانند استفاده کنند. داروهای کورتونی که برای بیماری شان استفاده می‌کنند زمینه پوکی استخوان را فراهم می‌کند. اگر بیماری‌شان قابل کنترل باشد و وضعیت خاموش داشته باشد، متخصص روماتولوژی دوز داروهای کورتونی را کم می‌کند اما به هر حال یکی از عوارض این داروها پوکی استخوان است و باید تا حد امکان کمتر مصرف شوند و اگر مجبور به مصرف هستند حتما در کنار آن از داروهای مناسب برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان استفاده کنند.

شنا و دوچرخه ثابت برای شما مفید است!
 دکتر احمد باقری مقدم
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
با توجه به اینکه هدف ایشان از ورزش کاهش وزن است باید سراغ ورزش‌های هوازی بروند و با توجه به مشکلات مفصلی و محدودیت حرکتی که در مفاصل به ویژه انگشتان دارند استفاده از دوچرخه ثابت و انجام ورزش‌های هوازی داخل آب و شنا می‌تواند برای کاهش وزنشان مفید باشد.
در صورت استفاده از دوچرخه‌های متحرک احتمال افتادن و شکستگی استخوان وجود دارد و دوچرخه ثابت و شنا برای ایشان ایمن‌تر است. رژیم غذایی متعادل در کنار روزی یک ساعت ورزش هوازی ایشان را در کاهش وزن یاری خواهد کرد. با توجه به اینکه ایشان مبتلا به پوکی استخوان هستند لازم به یادآوری است که افراد مبتلا به پوکی استخوان در ناحیه ستون فقرات، گردن و استخوان ران محدودیت ورزشی دارند. همچنین، باید از بلند کردن وزنه‌های سنگین و خم شدن ناگهانی اجتناب کنند. این افراد نباید به صورت ناگهانی ستون فقراتشان را خم کنند و ورزش‌هایی مانند دراز و نشست به این افراد توصیه نمی‌شود.
با توجه به اینکه به بیماری آرتریت روماتویید مبتلا هستند و خشکی مفاصل و محدودیت حرکت دارند حرکات کششی مفاصل در انگشتان، آرنج و مچ را به ایشان توصیه می‌کنم. هر حرکت کششی باید 20 ثانیه طول بکشد و برای هر مفصل 4 بار تکرار شود. تقویت عضلات نیز برای حمایت مفاصل مفید است. با توجه به زمینه دیابت در خانواده بهتر است هر 6 ماه تحت کنترل باشند و حتما وزنشان را کنترل کنند.
در پایان، باز هم تاکید می‌کنم برای افزایش آمادگی جسمانی و کاهش وزن ورزش‌های هوازی مانند دوچرخه ثابت و شنا انجام دهند و در کنار آن تمرین‌های کششی مفاصل دست و پا را انجام دهند و با توجه به اینکه پوکی استخوان دارند هنگام ورزش نکات ایمنی را رعایت کنند و مراقب باشند تا زمین نخورند. در هوای روشن با نور کافی و در هوشیاری کامل ورزش کنند و از خم شدن ناگهانی و بلند کردن وزنه که می‌تواند شکستگی به همراه داشته باشد، خودداری کنند.