ماریا صادقی/ رئیس جمعیت مامایی کشور
به‌طور کلی علائم کمخونی در دختران و خانم‌های باردار ممکن است به‌طور تدریجی ظاهر شود و کمخونی خفیف به‌مرور پیشرفت کند. اولین علامت عمومی در خانم‌های مبتلا به کمخونی، خستگی شدید و بی‌حالی است. رنگ‌پریدگی پوست و لب‌‌‌ها و کمرنگ‌شدن قسمت داخلی پلک پایین از دیگر علائم محسوب می‌شود. ابتلا به این مشکل باعث می‌شود در زمان فعالیت حتی با شدت پایین نیز تنگی نفس اتفاق بیفتد. سرگیجه یا احساس سبکی در سر، حالت تپش قلب یا ضربان قلب نامنظم، حس سردی در اندام‌های تحتانی، سردرد، اختلال در تمرکز و حافظه، ریزش مو، شکنندگی ناخن‌ها یا قاشقی شکل نیز جزء علائم کمخونی است.
یک‌سری علائم خاص کمخونی نیز در خانم‌های باردار دیده می‌شوند که می‌توان به احساس ضعف و خستگی بیش از حد طبیعی، تنگی‌نفس حتی در زمان استراحت، تمایل به خوردن مواد نامتعارف مانند خاک و یخ (اختلال پیکا) اشاره کرد. کاهش تمرکز و خواب‌آلودگی بیش از حد متعارف، احساس سردی یا یخ‌شدن در انگشتان حتی در هوای معمول، افزایش میزان احتمال زایمان زودرس و تولد نوزاد کم‌وزن نیز از جمله عواقب عدم‌درمان کمخونی است.
مکمل آهن به درمان کمخونی کمک می‌کند
برای تشخیص کمخونی خانم باردار باید CBC diff (ارزیابی انواع سلول‌های خونی از جمله گلبول‌های قرمز) و فریتین خون اندازه‌گیری شود.
شایع‌ترین نوع کمخونی، کمخونی فقر آهن است. درمان کمخونی می‌توان از مکمل‌های آهن استفاده کرد. مصرف ویتامینB12 به افرادی که به‌دلیل کمبود اسید فولیک دچار کمخونی می‌شوند، اثربخش است و برای افرادی که کمخونی مگالوبلاستیک دارند توصیه می‌شود. کمخونی مگالوبلاستیک ناشی از کمبود ویتامینB12 و اسیدفولیک اتفاق می‌افتد و در این نوع کمخونی، گلبول‌های قرمز شکل طبیعی از دست می‌دهند و عملکرد طبیعی نداشته و اختلال در عملکرد ایجاد می‌شود. اسیدفولیک برای همه خانم‌های باردار توصیه می‌شود.
ویتامینC جذب آهن را افزایش می‌‌دهد
رعایت رژیم غذایی مناسب سرشار از آهن مانند گوشت قرمز، جگر، مرغ، ماهی، عدس، لوبیا، اسفناج و تخم‌مرغ در این دوران اهمیت دارد. مصرف ویتامینC در بالابردن جذب آهن مؤثر است و از همین‌رو به افرادی که دچار کمخونی هستند توصیه می‌شود قرص آهن یا غذاهای حاوی آهن را حتما با ترکیب ویتامینC مانند افزودن چند قطره لیموترش به گوشت مصرف کنند.
چای، قهوه و لبنیات جذب آهن را کاهش می‌دهند و بنابراین بهتر است با مکمل‌های آهن و غذاهای حاوی آهن مصرف نشوند. در مواردی که کمخونی بسیار شدید و فریتین در سطح پایین است می‌توان از آمپول‌های آهن تزریقی استفاده کرد و یا در موارد بسیار شدید تزریق خون انجام شود.
به‌منظور پیشگیری باید رژیم غذایی خانم‌های باردار متنوع و غنی از آهن و اسیدفولیک باشد. در دوران بارداری نیز حتی با هموگلوبین و فریتین نرمال حتما نیاز به مصرف مکمل آهن است و اندازه‌گیری سطح آهن و CBC در هر سه ماهه بارداری صورت گیرد.