فرزانه فولادبند
معمولاً افراد به علت کمبود یا اضافه وزن به این فکر می‌افتند که رژیم بگیرند و برای رساندن وزن‌شان به محدوده طبیعی و سالم تلاش کنند اما کمتر پیش می‌آید فردی که وزنش در محدوده طبیعی است به فکر رژیم گرفتن بیفتد. خانم مونا طاهری از معدود افرادی است که بدون اینکه کمبود یا اضافه وزن داشته باشد، رژیم گرفته و با 7 کیلوگرم کاهش وزن شاخص توده بدنی‌اش را از 24 به 21 رسانده و از فواید آن بهره‌مند شده است. گفت‌وگوی ما با این خانم 32 ساله درباره علت و نتایج این رژیم غذایی و نظر متخصصان را در این باره بخوانید.

خانم طاهری که طی 4 ماه وزنش را از 58 به 51 کیلوگرم رسانده، می گوید:
با این وزن احساس راحتی می کنم!
خانم طاهری! چه شد که به فکر رژیم گرفتن افتادید؟
به خاطر فشار خون بالا به متخصص تغذیه مراجعه کردم و نظر ایشان این بود که بهتر است چند کیلوگرم وزن کم کنم. با پزشک معالجم نیز مشورت کردم و ایشان هم این موضوع را تایید کردند و گفتند کاهش وزن بر کاهش فشار خون تاثیر دارد و اینطور شد که تصمیم گرفتم وزن کم کنم.

چطور متوجه شدید فشار خون‌تان بالاست؟
از نوجوانی سردرد و سرگیجه داشتم. ابتدا به پزشک‌های مختلف مراجعه کردم اما چون احتمال ابتلا به فشار خون بالا در آن سن و سال خیلی کم است متوجه مشکل من نشدند. در نهایت با بررسی‌های بیشتر و با توجه به زمینه خانوادگی فشار خون بالا مشخص شد مبتلا به فشار خون بالا هستم.

برای کنترل فشار خون دارو مصرف کردید؟
اوایل مصرف دارو متناوب نبود اما الان چند سال است که به طور مداوم دارو مصرف می‌کنم و فشار خونم کنترل شده است.

برگردیم به موضوع کاهش وزن، شما چقدر وزن کم کردید؟
در ابتدا وزنم 58 کیلوگرم بودم که با رژیم غذایی‌ای که متخصص تغذیه برایم تنظیم کرد طی 4 ماه وزنم به 51 کیلوگرم رسید. مدتی است که رژیم نگهدارنده دارم. با این رژیم وزنم ثابت مانده و افزایش پیدا نکرده است.

کاهش وزن روی فشار خونتان تاثیر داشت؟
بله در مدتی که رژیم غذایی داشته‌ام، فشار خونم متعادل شده است. من چربی خون هم داشتم که با این نوع تغذیه چربی خونم هم کنترل شده است.

رژیم غذایی شما علاوه بر کاهش وزن برای کاهش چربی و فشار خون نیز تنظیم شده بود؟
بله برای کنترل فشار خون غذاهای کم‌نمک، آب‌پز و کم‌چرب می‌خوردم. برای کاهش چربی خون نیز همراه غذا سبزیجات پخته می‌خوردم. شیرینی و شکلات که کالری و چربی زیادی دارد نیز از برنامه غذایی‌ام حذف شده بود.

کنار گذاشتن هوس‌ها برایتان سخت نبود؟
یک هفته تا 10 روز اول خیلی سخت بود اما بعد عادت کردم. سبزی‌های پخته، سالاد، سبزی خوردن و ماست که همراه غذا می‌خوردم حجم زیادی داشت و موجب احساس سیری می‌شد. همچنین، خوردن میوه و میان وعده سر ساعت مشخص باعث می‌شد به سمت تنقلات نروم.

پس با انگیزه قوی وزن کم کردید؟
اوایل خیلی باور نداشتم که رژیم کاهش وزن خیلی موثر باشد چون دیده بودم برخی افراد که در کنار رژیم غذایی انواع قرص و داروی لاغری هم مصرف می‌کنند خیلی سریع به وزن قبلی برمی‌گردند اما وقتی رژیم غذایی را اجرا کردم متوجه شدم نیازهای بدن را تامین می‌کند و خیلی مناسب است و وقتی دیدم چربی و فشار خونم هم کنترل شده است، انگیزه‌ام بیشتر شد. الان مراقب هستم وزنم برنگردد چون واقعا احساس راحتی می‌کنم.

برای کاهش وزن قرص و دارو هم مصرف کردید؟
برای کاهش وزن که نه اما برای پیشگیری از ریزش مو یک قرص به من داده بودند و روزی یک قرص امگا3  هم می‌خوردم. همچنین به توصیه متخصص تغذیه روزی نیم تا یک ساعت پیاده‌روی می‌کردم.

رژیم نگهدارنده شما چه فرقی با رژیم کاهش وزن‌تان دارد؟
حجم غذاها مقداری بیشتر شده است اما تنقلات زیادی در برنامه غذایی‌ام نیست و مجاز نیستم شیرینی و آجیل بخورم.

رژیم غذایی مشکلی برایتان ایجاد نکرد؟
خیر، رژیم غذایی‌ام بدون عارضه بود. قبلا چربی خون من بالا بود که بعد از کاهش وزن به زیر حد مجاز رسیده است. علاوه بر اینکه چربی و فشار خونم کنترل شد، سبک‌تر و فعال‌تر شده‌ام.

تاکید دکتر سیدعلی کشاورز به سوژه "میزگرد تغذیه"
رژیم نگهدارنده باید تا آخر عمر ادامه داشته باشد!
آقای دکتر! خانم طاهری طی 6 ماه، 7 کیلوگرم وزن کم کرده است. روند کاهش وزن ایشان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
وقتی به فردی رژیم می‌دهیم، دریافت 24 ساعته کالری‌اش را محاسبه می‌کنیم و با توجه به مقداری که می‌خواهیم وزن کم کند از دریافت‌اش کم می‌کنیم. مثلا اگر 500 کیلوکالری از دریافت‌شان کم کنیم، هفته‌ای نیم کیلوگرم وزن کم می‌کنند و اگر 1000 کیلوکالری از دریافت‌شان کم کنیم، هفته‌ای یک کیلوگرم وزن کم خواهد کرد. به نظر می رسد، خانم طاهری نیز با همین روش توانسته‌اند بدون هیچ مشکلی 7 کیلوگرم وزن کم کنند. روند کاهش وزن‌شان بسیار مناسب است و فشار خون و چربی خونشان هم تنظیم شده است.

 برای کاهش چربی خون باید چه تغییری در برنامه غذایی‌ داد؟
برای اینکه چربی خون‌ پایین بیاید سبزی‌های آب‌پز مانند کدو، بادنجان، لوبیا سبز، بامیه و کلم در رژیم غذایی‌ قرار داده می شود. استفاده از مکمل‌های فیبری پروتئینی حاوی فیبر محلول نیز توصیه می شود. فیبرهای محلول مانع جذب چربی در دستگاه گوارش می‌شوند، جذب چربی را کم می‌کنند و در تنظیم چربی خون موثرند.

ایشان از نوجوانی مبتلا به فشار خون بالا هستند، رژیم غذایی افرادی که فشار خونشان بالاست با دیگران متفاوت است؟
ما در افرادی که فشار خون بالا دارند نمک غذا را محدود می‌کنیم و برخی مواد غذایی مانند کرفس، کنگر، ریواس، چغندر، برگ چغندر، شلغم، هویج و اسفناج که میزان سدیم بالایی دارند را از رژیم غذایی حذف می‌کنیم.

ایشان بعد از رسیدن به وزن مطلوب رژیم نگهدارنده دارد. این رژیم را تا کی باید ادامه دهند؟
رژیم نگهدارنده باید تا آخر عمر ادامه داشته باشد و وضعیت فرد هر 3 ماه یکبار بررسی شود تا در صورت لزوم تغییرات لازم داده شود و در صورتی که مشکلی وجود نداشت ادامه پیدا کند.

دکتر منوچهر قارونی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
فرد مبتلا به فشار خون همیشه باید دارو مصرف کند!
اگر فشارخون بالا ارثی باشد و زمینه خانوادگی داشته باشد معمولا از سن 25 سالگی و به ویژه در خانم‌ها بعد از زایمان علایم خود را نشان می‌دهد. بالا بودن فشار خون در سن کمتر از 20 سال ممکن است ارثی نباشد و علت آن مربوط به پرکاری غده سورنال یا پرکاری غده تیرویید باشد اما گاهی وقت‌ها هم فشارخون بالا در سن کمتر از 20 سال زمینه ارثی دارد. البته در این موارد باید حتماً آزمایش‌های لازم، سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن از کلیه و غدد فوق‌کلیه انجام شود، سلامت کلیه‌ها بررسی شود و بعد به این نتیجه برسیم که فشار خون ارثی است.

در مورد این خانم با توجه به بررسی‌های انجام شده و گذشت زمان مشخص است که علت فشار خون زمینه ارثی دارد. توصیه می‌کنم وزنشان را کنترل کنند، چربی خون‌شان را کنترل کنند و مراقب باشند به دیابت مبتلا نشوند چون ابتلا به دیابت می‌تواند وضعیت‌شان را بدتر کند. نکته دیگر اینکه ایشان باید بداند فشار خون خوب شدنی نیست و تا آخر عمر باید دارو مصرف کند.

فشار خون بالا تا حدودی می‌تواند با کاهش وزن و ورزش کنترل شود. همانطور که مشاهده می‌شود کاهش وزن در بهبود وضعیت ایشان خیلی موثر بوده است. معمولا با 10 کیلوگرم کاهش وزن فشار خون 2 تا 3 درجه کاهش پیدا می‌کند و چربی خون هم کنترل می‌شود. (اما مشکل به طور کامل کنترل نمی‌شود مثلا اگر فرد 10 کیلوگرم لاغر شود، فشار خون او از 16 به 14 می‌رسد.) ورزش ممتد روزانه هم می‌تواند فشار خون را  10 تا 15 میلی‌متر جیوه یعنی حدود یک درجه کاهش دهد.
خانم طاهری باید حتماً تغذیه سالم و رعایت رژیم غذایی مناسب را جدی بگیرد و داروهایش را مصرف کند. گاهی فشار خون با دارو کنترل می‌شود و پایین می‌آید و فرد تصور می‌کند مشکل برطرف شده است و مصرف دارو را کنار می‌گذارد اما یک مرتبه فشارش بالا می‌رود. باز هم تاکید می‌کنم فشار خون خوب شدنی نیست و همیشه باید کنترل شود و ایشان در کنار کنترل وزن و چربی خون برای کنترل فشار خونش باید همیشه دارو مصرف کند.

دکتر احمد باقری مقدم، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
دوچرخه، راه رفتن تند و شنا به کنترل فشار خون کمک می کند!
نقش ورزش در کنترل فشار خون یک موضوع ثابت شده، علمی ‌است. ورزش به ویژه ورزش‌های هوازی به مرور زمان موجب کاهش فشار سیستولیک و دیاستولیک می‌شود. به همین خاطر است که فشار خون ورزشکاران حرفه‌ای در حالت استراحت پایین‌تر از افراد همسن خودشان است. فشار خون یک عامل خطر برای بیماری‌های قلبی است و باید به طور جدی مورد توجه قرار بگیرد. ما همیشه ورزش را برای افرادی که فشار خون دارند، توصیه می‌کنیم و ملاحظاتی را برای آنها در نظر می‌گیریم.

ورزش‌های هوازی در حد متوسط را به افرادی که فشار خون بالا دارند، توصیه می‌کنیم. ورزش متوسط یعنی ورزشی که فرد راحت بتواند ضربان قلبش را به حدود 100 تا 120 برساند و به نفس نفس نیفتد و به طور آرام، مداوم و ملایم فعالیت انجام دهد. دوچرخه‌، دویدن آرام، راه رفتن تند و شنا در قسمت‌های کم‌عمق استخر نمونه‌ای از این فعالیت‌هاست.

افراد مبتلا به فشار خون باید به حرکات انقباضی عضلاتشان نیز توجه داشته باشند. انقباضات ایزومتریک که در آنها عضله منقبض می‌شود اما حرکت نمی‌کند می‌تواند برای آنها خطرناک باشد. زور زدن به دیوار و فشردن دست‌ها بهم مثال‌هایی از تمرین‌های ایزومتریک است که موجب بالا رفتن ناگهانی فشار خون می‌شود. این افراد باید هنگام ورزش از حبس کردن نفس، زور زدن، نگه داشتن وزنه به مدت طولانی در دست و گرفتن دمبل به مدت طولانی خودداری کنند. این افراد باید حرکات پویا انجام دهند و حرکات ایستا انجام ندهند.

به طور کلی، برای کاهش عوامل خطر بیماری‌های قلبی از جمله فشار خون برنامه‌های هوازی روزانه توصیه می‌شود. حداقل فاصله بین جلسات برنامه‌های هوازی 24 ساعت است و توصیه می‌شود حداقل 5 روز و به طور مطلوب 7 روز در هفته انجام شود. مدت زمان این تمرینات نیز حداقل 30 دقیقه و به طور مطلوب 45 دقیقه تا یک ساعت است که می‌تواند در دو بخش 30 دقیقه‌ای در روز انجام شود. باید به شدت ورزشی که انجام می‌دهند توجه کنند تا ضربان قلب‌شان زیاد بالا نرود. ورزش‌های هوازی شدید می‌تواند تاثیر نامطلوبی بر فشار خون داشته باشد.

همچنین، می‌توانند مانند سایر افراد 3 یا 2 روز در هفته را به ورزش‌های قدرتی اختصاص دهند. به شرطی که وزنه‌های سنگین بلند نکنند و حرکات شان همیشه پویا باشد، وزنه را به مدت طولانی و خیلی محکم در دست نگیرند و از فشار روی نقطه ثابت خودداری کنند.

توصیه می‌کنم حتماً ورزش را در برنامه‌های روزانه شان بگنجانند و هر روز در دمای مناسب (ورزش کردن در هوای سرد می‌تواند آثار سوء قلبی داشته باشد) ورزش متوسط انجام دهند. رژیم غذایی‌شان را طبق توصیه متخصص تغذیه رعایت کنند و داروهایشان را به‌طور مرتب مصرف کنند.