دکتر لادن عباسیان
فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران
براساس آمار، شمار ثبت‌شده مبتلایان به ویروس HIV در کشور حدود 24 هزار و 700 نفر است اما تخمین زده می‌شود تعداد افراد HIV مثبت در کشور حدود 44 هزار نفر باشد. مسئله حائزاهمیت در همه جوامع اینکه فاصله بین آمار ثبت‌شده و تخمین زده‌شده HIV مثبت کم شود اما متاسفانه این فاصله در کشور ما زیاد است. این فاصله آماری به‌خصوص در مورد برخی افراد که رفتارهای جنسی پرخطر دارند و بهطور خاص‌تر آقایان، بسیار بیشتر است. این شرایط زنگ خطری برای جامعه محسوب می‌شود که آگاهی‌رسانی به مردم به‌خصوص کسانی که رفتارهای پرخطر دارند، افزایش یابد تا نسبت به مراجعه زودهنگام، انجام آزمایش HIV و اطلاع از وضعیت بیماری خود آگاه شوند.
شمار خانم‌های آلوده به ویروس HIV در حال‌افزایش است
در آمار کلی کشور، 19 درصد مبتلایان به HIV مثبت، خانم بودند اما طی شش ماهه نخست 1403، این میزان تقریبا به 33 درصد رسیده‌است که نشان می‌دهد شمار خانم‌های آلوده به این ویروس در حال‌افزایش است.
نکته مهم دیگر اینکه رابطه جنسی عامل انتقال ویروس در 30 درصد از آمار کل ثبت‌شده کشوری است که در این مورد نیز توجه به آمار شش ماه نخست سال 1403 نشان می‌دهد رابطه جنسی عامل انتقال در 65 درصد موارد است. در واقع، امروزه الگوی انتقال ویروس HIV، انتقال از رابطه جنسی است که توجه به آگاهی‌رسانی عمومی را می‌طلبد.
73 درصد افراد HIV مثبت در بازه سنی20 تا 45 سال هستند
فردی که آلوده به ویروس HIV است، سال‌ها بدون علامت زندگی می‌کند و طی رفتارهای پرخطری به‌خصوص رفتارهای جنسی، به‌راحتی ویروس را به دیگران منتقل می‌کند که این مسئله باعث می‌شود آمار ابتلا به ایدز بهطور تصاعدی بالا برود.
توجه به این نکته ضروری است که 73 درصد افراد HIV مثبت در بازه سنی20 تا 45 سال هستند که باز هم اهمیت آموزش و اطلاع‌رسانی را نشان می‌دهد.
خوشبختانه پویش «من هم آزمایش HIV می‌دهم» از 20 آبان تا 20 آذر در کشور اجرا می‌شود. این پویش فرصت خوبی برای اطلاع‌رسانی در مورد این بیماری است و تشویق افراد مستعد خطر برای انجام آزمایش HIV است.
لازم به ذکر است آزمایش HIV محرمانه و رایگان است. البته غیر از این دوره پویش نیز افراد میتوانند در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در سراسر کشور نسبت به انجام آزمایش رایگان و محرمانه اقدام نمایند و با جستجو در اینترنت به نزدیک‌ترین مرکز مراجعه کنند.
درمان HIV بار ویروسی را به صفر می‌رساند
در مورد پیشگیری از ابتلا به ویروس HIV باید گفت که اگر فردی رفتار پرخطر داشته، می‌تواند در اولین فرصت بازه 72 ساعت به مراکز مشاوره مراجعه کند و داروی پیشگیری بگیرد. همچنین اگر فرد رفتاری که در آینده نزدیک دارد، او را در معرض بیماری قرار خواهدداد، می‌تواند به مرکز مراجعه کرده و داروی پیشگیری بگیرد. در واقع، دو نوع پیشگیری قبل و بعد مواجه با ویروس HIV وجود دارد و معمولا آگاهی در مورد پیشگیری قبل از مواجه در جامعه کافی نیست.
در صورتی‌که فرد درمان HIV دریافت کند و بار ویروسی صفر شود، بحث انتقال بیماری به نزدیک صفر می‌رسد. این افراد به‌راحتی میتوانند ازدواج کنند، رابطه زناشویی مطلوب با همسر داشته‌باشند، بچه‌دار شوند و طول عمر طبیعی داشته‌باشند و خطری بیش از دیگران آنها را تهدید نمی‌کند.
در همه جای دنیا از زمانی که این مطالعات انجام و تایید شد که بار ویروسی صفر مساوی با عدم‌انتقال است، تحول در این زمینه ایجاد کرد چراکه افراد به زندگی امیدوار شدند و در ارتباط با همسر مشکل ندارند و به‌راحتی میتوانند بچه‌دار شوند. اگر فردی تست مثبت داشت، حتما درمان را هرچه زودتر آغاز کند زیرا اگر دارو بهطور منظم مصرف شود، نه‌تنها انتقال ویروس منتفی است بلکه فرد نیز به عفونت‌های فرصت‌طلب مبتلا نمی‌شود و می‌تواند زندگی طبیعی داشته‌باشد.
داروهای خوراکی در ایران بسیار مؤثر و دردسترس است
متاسفانه هنوز واکسن مؤثری برای HIV در دنیا معرفی نشده‌است. درمان نیز مبتنی بر آمپول و قرص‌های خوراکی است که نقش درمان و پیشگیری دارد. به‌منظور پیشگیری قبل از مواجهه فرد می‌تواند با خوردن قرص یا تزریق آمپول از ویروس در امان باشد که تحولی در درمان محسوب می‌شود. البته آمپول در کشورهای معدودی در دسترس است و در بسیاری از کشورها از جمله ایران به‌دلیل قیمت بسیار بالا وجود ندارد اما امید است به‌زودی در دسترس قرار گیرد.
هم‌اکنون داروهای خوراکی که در کشور ما به مبتلایان ارائه می‌شود، تقریبا همانند دیگر نقاط دنیا شامل جدیدترین انواع و بسیار مؤثر است.
در بسیاری از مناطق دنیا و کشورهای پیشرفته، شیب شیوع HIV در حال کاهش است اما در بعضی کشورها از جمله ایران در حال افزایش است. افرادی در کشور ما بیشتر در معرض خطر هستند در بازه سنی رفتارهای جنسی قرار دارند که به‌عنوان زنگ خطر باید نسبت به آگاهی‌رسانی توجه داشت.
هر رابطه جنسی خارج از چارچوب خانواده تهدید ابتلا به HIV است
زمانی که از رفتار جنسی پرخطر صحبت می‌شود، بسیاری از افراد تصور می‌کنند اگر رابطه جنسی صرفا در چارچوب شرعی تحت‌عنوان ازدواج موقت باشد، رابطه بی‌خطر است. در حالی‌که هر نوع رابطه جنسی غیرانحصاری و خارج از تعهد زندگی خانوادگی و زناشویی می‌تواند تهدید جدی در این زمینه باشد.
متاسفانه امروزه در شبکه‌های اجتماعی تبلیغات گسترده‌ای در مورد روابط آزاد خارج از خانواده وجود دارد که قطعا از نظر پزشکی و علمی زمینه خطر انتقال بیماری‌های مقاربتی از جمله HIV را به همراه دارد. از همین‌رو بار دیگر تاکید می‌شود که هر فردی در صورت داشتن هر نوع رابطه جنسی پرخطر حتما به مراکز آزمایش محرمانه HIV مراجعه نماید.