فارغ از تمام دستاوردهایی که وزیر بهداشت با اجرای طرح تحول، به نظام سلامت کشور تقدیم کرد، در زمینه حمایت از طرح افزایش جمعیت اتفاقات محسوسی نیافتاده است. تا جایی که در محافل رسمی و غیررسمی گمانههایی مبنیبر عدم رضایت مقام معظم رهبری از عملکرد وزیر در این زمینه حساس به گوش رسید. حسن هاشمی البته با بیان اینکه طرح گستردهای در زمینه افزایش موالید در کشور در دست اقدام دارد و در این مسیر برنامههای بسیاری نیز به مرحله اجرا درآمده است، سعی کرد برای این نگرانی، توضیحی داشته باشد. اما مشکلی که در این زمینه وجود داشت و به نوعی دستان وزیر را بسته بود، هزینههای سرسامآور درمان ناباروری بود.
پیشنهاد یک طرح برای رفع معضل
عدم استطاعت مالی اکثر زوجین نابارور برای طی مسیر درمان، وزیر بهداشت را به فکر فرو برد و سرانجام اسفند ماه سال گذشته طرح راهاندازی صندوق حمایت از زوجین نابارور را مطرح کرد. طرح جدید از همان ابتدا مخالفتهای زیادی را برانگیخت. از جمله منتقدان طرح مرهصدق بود که میگفت: «اگر هدفمان افزایش جمعیت است، میتوان میزان اعتبارات را صرف زوجین بارور کرد، چراکه این اقدام بازدهی بیشتری خواهد داشت.» رییس مرکز درمان ناباروری ابن سینا نیز یکی دیگر از منتقدین این طرح بود که معتقد بود با این روند، 120 سال زمان میبرد تا یک زوج مراحل درمانی خود را طی کنند. محمدمهدی آخوندی این طرح را هزینهزا و بینتیجه معرفی کرد و گفت: «در حال حاضر زیر ساختهای لازم برای درمان ناباروری در بخش غیردولتی فراهم است.» وی در گفتوگو با ایسنا گفت: «طبق آمار وزارت بهداشت تعداد زوجین نابارور 7/1 میلیون نفر در کشور است. میانگین هزینه یک دوره درمان ناباروری هم بر اساس تعرفه جدید وزارت بهداشت 3 میلیون تومان است. بر اساس طرح مذکور وزارت بهداشت باید در سال 94 به 45 هزار سیکل درمان برسد؛ یعنی اگر تمام مراکز درمان را باهم جمع کنیم باید 45 هزار سیکل درمان انجام شود.» آخوندی ادامه داد: «اگر 7/1 میلیون زوج نابارور داشته باشیم و سالی حدود 40 هزار سیکل درمان هم انجام شود، در مجموع 5/42 سال طول میکشد که این تعداد زوج، یک بار درمان شوند. این درحالیست که به طور متوسط هر زوج باید 3 مرتبه درمان شوند تا به نتیجه برسند. درنتیجه 120 سال طول میکشد این 3 مرحله درمان برای همه این تعداد زوج انجام شود.»
بخش خصوصی و دولتی هماهنگ شوند
یک متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ طب مادر و جنین معتقد است که برای حل معضل درمان زوجهای نابارور قبل از هرچیز یک مساله مهم باید حل شود. محسن معینی در گفتوگو با سپید ضمن اعلام بیخبری از نتایج تاسیس صندوق حمایت از زوجهای نابارور، میگوید: «ما دو قطب بزرگ درمان ناباروری در کشور داریم که یکی از آنها بخش دولتی و دانشگاهی و دیگری بخش خصوصی است و بهتر است در اولین گام و قبل از هر برنامهای، این دو بخش با یکدیگر هماهنگ شوند.» وی ضمن تاکیدبر ضرورت افزایش کیفیت درمان در بخش دانشگاهی، تصریح میکند: «برعکس تمام دنیا، کیفیت خدمات درمان ناباروری در ایران در بخش خصوصی قویتر از بخش دولتی و دانشگاهی است. مسئولین در ابتدا باید این تعادل را ایجاد و سپس به سراغ حمایت درمانی از زوجین نابارور بروند.» معینی با بیان اینکه در کشورهای مختلف، پوشش بیمهای برای درمان ناباروری با محدودیتهای گوناگون روبرو است، توضیح میدهد: «در این کشورها اینکه زوجین تا چه سنی میتوانند مراجعه و چه تعداد درمان قادرند انجام دهند و در این درمانها تا چه اندازه حمایت مالی میشوند، مورد بررسی قرار میگیرد. وقتی یک زوج نابارور تحت درمان قرار میگیرند، میتوان با یک مرحله آیویاف، از یک خانم 12 تخمک گرفت که 8 عدد آن جنین و 3 عدد آن منتقل شود. همچنین میتوان یک خانم 39 ساله که 4 مرتبه جراحی شکم شده و تخمدان او دستکاری یا لاپاراسکوپی شده را درمان کرد. بنابراین هزینه این 2 زوج به یک اندازه نیست و ممکن است یکی 10 برابر دیگری شود. لذا تشکیل صندوق حمایت از زوجین نابارور نیازمند یک سازوکار دقیق و حساب شده است. یعنی باید مشخص شود که در چه سنی، در چه اندیکاسیونهایی و تا چه حدی درمان را حمایت کرد. آیا درمان دارویی نیز حمایت میشود یا فقط جراحی آنها مورد حمایت قرار میگیرد؟»
معینی با تاکیدبر اینکه حمایتهای وزارت بهداشت باید در بخش خصوصی هم صورت گرفته و به گونهای باشد که از سوء استفادههای احتمالی برخی نهادهای فعال در زمینه درمان جلوگیری شود، خاطرنشان میکند: «مراجعات در بخش خصوصی بسیار بیشتر از دولتی است، با اینکه پزشکان تفاوتی با هم ندارند. حتی درصد موفقیت مراکز خصوصی بیشتر از مراکز دانشگاهی است.»
چرخش سیاستهای حمایتی
گذشته از تمام این مسائل گویا امروز خود مسئولین وزارت بهداشت هم به آینده مبهم طرح تاسیس صندوق حمایت از زوجهای نابارور ایمان آوردهاند و قصد دارند اعتبارات صندوق را به بخش دیگری منتقل کنند. کمااینکه دبیر برد بیولوژی تولید مثل با بیان اینکه فعلا زیرساخت لازم برای حمایت مالی از این تعداد زوج نابارور در کشور فراهم نیست، میگوید: «اگر بخواهیم این پول را در این چند ماه باقی مانده از سال مستقیم به دست زوجین برسانیم، امکان پذیر نیست.» معرفت غفاری از تدوین برنامه جدید وزارت بهداشت در این زمینه خبر میدهد و با بیان اینکه یکی از اهداف این برنامه ارتقای کیفیت ارائه خدمات بخش آموزشی در حوزه ناباروری است، ادامه میدهد: «ما در بخش تجهیزات مراکز کمبود داریم. قبلا کسانی که در این حوزه کار میکردند، دانستههای خود را بر اساس آزمون و خطا میآموختند که این امر روی موفقیت کار تاثیر میگذارد.»