داروی ادی یا Addyi، نخستین دارویی که برای تقویت قوای جنسی زنان از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا مهر تائید گرفته است، در تاریخ 17 اکتبر وارد مراکز فروش دارو شد. سازمان غذا و داروی آمریکا بازاریابی این دارو را برای تجویز در زنان پیش از سن یائسگی نپذیرفته که به دلیل شرایط مدیکال یا روانی یا مصرف داروها و مواد دیگر با کاهش میل جنسی روبرو هستند. بلکه اندیکاسیون تجویز آن در افرادی است که عدم تمایل مشخص به روابط جنسی دارند و تحت عنوان اختلال میل جنسی هیپواکتیو یا HSDD نامیده میشود.
اگر بخواهیم به این دارو، «ویاگرای زنان» نام دهیم، نام بیمسمایی است، زیرا ادی مانند ویاگرا باعث برانگیختگی نمیشود، بلکه فقط میل جنسی را افزایش میدهد. همین مساله، چالشهای جدی قبل از تصویب آن ایجاد کرده بود، زیرا ادی در مطالعات بالینی بهبود قابل توجهی را در تمایل جنسی زنان به وجود نیاورده و از معیارهایی استفاده کرده بود که بسیاری از متخصصان آنها را ناکافی میدانند. علیرغم تمامی این نگرانیها، به محض دریافت تائیدیه ادی، کمپانی سـازنده آن، به نـام SprouPharmaceuticals، به مبلغ یک مـیـلـیـارد دلار بــهوسـیـلـه کـمپـانـی ValeanPharmaceuticals Internationa- خریداری شد.
با توجه به آنکه حدود 10 درصد از زنان از HSDD رنج میبرند، Valeanبازار سالمی را برای این قرص که روزی یک عدد مصرف میشود، پیشبینی میکند و این مساله، شامل گروه بزرگی از زنان که احتمالا دارو را به دلیل درمان انواع دیگری از اختلالات تمایل جنسی مصرف خواهند کرد، نمیشود، یعنی کاهش میل جنسی که عارضه جانبی شایع داروهای ضدافسردگی است.
هرچند ادی برای رفع مشکلات کاهش میل جنسی که در اثر مصرف داروهای ضدافسردگی ایجاد میشود، تائید نشده، زمانی که دارو وارد بازار شود، پزشکان میتوانند آن را برای اندیکاسیونهای دیگری به جز موارد تصویب شده هم تجویز کنند. نزدیک به یکپنجم زنان در آمریکا داروهای ضدافسردگی مصرف میکنند و 70 درصد این افراد از کاهش میل جنسی خود طی مصرف داروها شکایت دارند.
مهارکنندههای اختصاصی بازجذب سروتونین SSRI و مهارکنندههای بازجذب سروتونین و نورآدرنالین SNRI، بهخصوص در ایجاد اختلال عملکرد جنسی مقصر هستند. مکانیسمهای دقیق این موضوع به خوبی مشخص نیست، اما به نظر میرسد احتمالا به دلیل تقویت فعالیت سروتونین در مغز است. بهنظر میرسد سروتونین در تعدیل میل جنسی و برانگیخته شدن موثر بوده و همچنین دو نوروترانسمیتر دیگر، یعنی نواپینفرین و دوپامین، را هم مهار میکند. این دو نوروترانسمیتر در تحریک عملکرد جنسی مداخله میکنند. پزشکان استراتژیهای متفاوتی را امتحان کردهاند، مانند کاهش دوز داروهای ضدافسردگی، تجویز داروی تعطیلات و افزودن دیگر ضدافسردگیها مانند ولبوترین Wellbutri- یا داروهایی مانند ریتالین، تا با اثرات جانبی جنسی آنها مقابله شود، اما هیچکدام آنتیدوت موثر و قابل اعتمادی نبودهاند. در واقع، هیچ مورد خارقالعادهای وجود نداشته که اختلال عملکرد جنسی ایجاد شده را در اثر داروهای ضدافسردگی درمان کند. محققان از نظر بالینی، طیف گستردهای را از استراتژیهای مختلف آزمودهاند، اما هیچ یک از آنها کامل نبودهاند.
بسیاری از پزشکان و محققان متذکر میشوند که هیچکس نمیداند آیا ادی برای زنانی که دچار کاهش میل جنسی در اثر مصرف داروهای ضدافسردگی شدهاند هم موثر است یا خیر. در تئوری، شاید ادی موثر باشد، زیرا اثرات کاهش میل جنسی سروتونین را مهار میکند.در کارآزماییهای بالینی که اثربخشی دارو بررسی شده، شرکت سازنده، افرادی را که داروهای ضدافسردگی یا دیگر داروهای مختل کننده عملکرد میل جنسی مصرف میکردهاند، از مطالعه خارج کرده بود. البته برخلاف پروتکلها، تعدادی از زنانی که در این کارآزماییها شرکت داشتهاند، داروهای ضد افسردگی مصرف میکردند. اما از آنجا که مطالعات برای اندازهگیری اثربخشی ادی در زنان مصرف کننده داروهای ضدافسردگی که کاهش میل جنسی هم داشتهاند، طراحی نشده بود، هرگونه دادهای که در این زمینه جمعآوری شده، قابل توجیه نیستند. نمایندگان شرکت تولید کننده ادی از هرگونه اظهار نظری در این رابطه سر باز زدهاند. گلچین کردن بیماران برای به حداقل رساندن متغیرهای مخدوش، کننده یک استراتژی شایع و معمول در کارآزماییهای دارویی است، اما این موضوع واقعیت عملکرد بالینی را منعکس نمیکند. از آنجا که بسیاری از زنان مبتلا به HSDD، درجاتی از اختلالات خلق و خو هم دارند و داروی ضدافسردگی مصرف میکنند، قضاوت در مورد اینکه مشکلات میل جنسی زنان ناشی از خلق افسرده یا دیگر اختلالات خلق و خو آنها است یا داروهای مصرفی، ارتباط یا دیگر مسائل یا از HSDD باشد، مشکل است. همه این موارد چالشهای تشخیصی را در این زمینه ایجاد میکنند. آنچه بسیار مهم است، ارزیابی سطح عملکرد جنسی فرد قبل از درمان با داروهای ضدافسردگی است. متاسفانه این مساله اغلب بررسی نمیشود.
اولین تولید کننده داروی ادی، یعنی Boehringer Ingelheim، که بعدا امتیاز آن را به Sprouفروخت، در سال 2010 مطالعهای را روی زنان افسرده با کاهش میل جنسی انجام داد تا مشخص کند آیا تجویز ادی همراه با ضدافسردگیها ایمن هست یا خیر. نتایج نشان دادند که ادی، اضطراب یا افسردگی بیماران را بدتر نمیکند. البته ترکیب آنها افزایش اندکی در خطر بعضی عوارض جانبی مانند بیخوابی و سرگیجه ایجاد کرده بود.
محققان و پزشکانی که در امر تجویز این دارو دخیل هستند، می گویند فعلا ادی را برای بیماران افسردهشان که در اثر مصرف داروهای ضدافسردگی دچار کاهش میل جنسی شدهاند، تجویز نمیکنند تا دادههای امیدبخشی در این زمینه منتشر شده و از این ایده حمایت کنند، خصوصا به دلیل اینکه حتی در زنان مبتلا به HSDD، بهبود میل جنسی هم با تجویز ادی قابل توجه نبوده و خطر عوارض جانبی جدی مانند از هوش رفتن و کاهش زیاد فشار خون، خصوصا اگر همراه با الکل مصرف شود، هم وجود دارد. البته همه پزشکان تا این حد هم محتاط عمل نمیکنند. بعضی هم اظهار میکنند در مورد همه بیماران که از کاهش تمایل جنسی رنج میبرند، این دارو را تجویز خواهند کرد و منتظر نمیمانند تا دادههای بیشتر منتشر شوند. آنها معتقدند بیماران درخواست تجویز ادی را میکنند و پزشکان هم آن را تجویز خواهند کرد. البته مسوولیت پزشکان آن است که واقعا به بیماران بگویند چه چیزی برای آنها مناسب است، اما متاسفانه پزشکان اغلب کاری را انجام میدهند که بیماران درخواست دارند. کمپانی Sprouاعلام نکرده که آیا برنامهای برای اخذ تائیدیه ادی جهت درمان بیمارانی دارد که در اثر مصرف داروهای ضدافسردگی، کاهش میل جنسی پیدا کردهاند یا خیر. شرکت جدید این دارو، Valeant، هم به درخواستهای موجود در این زمینه پاسخ نمیدهد. اما مشاوران علمی شرکت سازنده، معتقدند باید به دنبال تائیدیههای بیشتر برای این دارو هم بود تا بتوان برای تعداد عظیمی از زنان افسرده که تحت درمان هستند و از کاهش میل جنسی رنج میبرند، تجویز شود. باید قبول کرد که کمبود داروهای موثر در این زمینه واقعا جلبتوجه میکند.
منبع: Scientific American
ترجمه: نیلوفر شایسته