آگاهی از عوارض دیابت نه تنها سبب میشود بیماران مبتلا به دیابت در کنترل قند خون خود تلاش بیشتری انجام دهند بلکه به آنها کمک میکند تا در صورت ابتلا قادر به کنترل این نوع عوارض باشند. عوارض دیابت به دو دسته کوتاهمدت و بلندمدت تقسیم میشوند که در اینجا به بیماری قلبی، بیماری کلیوی و فلج معده به عنوان عوارض بلندمدت اشاره خواهد شد.
بیماری قلبی
دیابت به خودیخود احتمال ابتلا را به بیماری قلبی افزایش میدهد. عروق خونی در بیماران مبتلا به دیابت نسبت به عواملی مانند استعمال سیگار، افزایش کلسترول خون و پرفشاری خون حساستر هستند. بیماران دیابتی لازم است به منظور پیشگیری از بروز بیماریهای قلبی نکات ذیل را رعایت کنند:
در صورت لزوم نسبت به کاهش وزن اقدام کنید. احتمال افزایش قند خون، پرفشاری خون و افزایش چربیهای خون در بیماران دیابتی چاق بیشتر است. به منظور کاهش وزن از رژیم غذایی کمچرب و دارای مقادیر کافی فیبر پیروی کرده و میزان فعالیت بدنی روزانه را افزایش دهید.
میزان فشارخون خود را از طریق مصرف رژیم غذایی کمنمک و افزایش فعالیت بدنی در محدوده طبیعی نگاه دارید.
میزان چربیهای خون خود را کنترل کنید. دیابت شانس ابتلا را به چربی خون بالا افزایش میدهد. کاهش کلسترول بد یا LDL در افراد مبتلا به دیابت خطر حمله قلبی را کاهش میدهد. میزان LDL و تریگلیسرید باید به ترتیب کمتر از 100 و 150 باشد. همچنین کلسترول خوب یا HDL باید در مردان و زنان به ترتیب بالاتر از 40 و 50 باشد. بدین منظور از رژیم غذایی کمچرب و کمکالری و حاوی فیبر کافی پیروی کنید. همچنین فعالیت بدنی منظم سبب کاهش چربیهای بد و افزایش چربیهای خوب خواهد شد.
میزان قند خون خود را در فواصل زمانی معین کنترل کنید. قند خون بالا احتمال بروز تمام عوارض مرتبط با دیابت را از جمله بیماری قلبی افزایش میدهد. در اغلب بیماران مبتلا به دیابت توصیه میشود قند خون ناشتا کمتر از 130 و قند خون 2 ساعت پس از صرف غذا کمتر از 180 میلیگرم/ دسیلیتر باشد. هموگلوبین گلیکوزیله یا HbA1c که نشان دهنده میزان قند خون طی 3-2 ماه گذشته است نیز بهتر است به کمتر از 7 درصد کاهش یابد.
از استعمال سیگار خودداری کنید.
بیماری کلیوی
با گذشت زمان عدم کنترل مناسب قند خون در بیماران دیابتی سبب میشود عروق خونی کوچک موجود در کلیهها باریک و مسدود شود. عدم خونرسانی مناسب به کلیه سبب آسیب این اندام و ورود نوعی پروتئین به نام آلبومین به داخل ادرار میشود. چاقی و اضافه وزن، مصرف سیگار و آسیب به اعصاب (نوروپاتی) احتمال بروز مشکلات کلیوی را در بیماران دیابتی افزایش میدهد. توصیه میشود بیماران دیابتی به منظور حفظ سلامت کلیهها نکات ذیل را رعایت کنند:
مصرف نمک را محدود کنید. از مصرف فستفود، غذاهای آماده و کنسروشده و تنقلات شور خودداری کنید.
از مصرف روغنهای جامد خودداری کنید و از روغن مایع به میزان کم استفاده کنید.
از مصرف بیش از حد غذاهای پروتئینی خودداری کنید.
اگر سیگار میکشید، استعمال آن را متوقف سازید.
در صورتی که اضافه وزن دارید، وزن کم کنید.
در کنترل قند خون و فشارخون خود دقت کافی داشته باشید.
گاستروپارزی (فلج معده)
گاستروپارزی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 رخ میدهد. در این اختلال، مدت زمان تخلیه محتویات معده بیش از حد طولانی میشود. در این عارضه عصب واگ که کنترل حرکت غذا را در دستگاه گوارش بر عهده دارد به علت افزایش قند خون در طولانیمدت آسیب میبیند. علائم گاستروپارزی عبارت است از: سوزش سر دل، تهوع، احساس پری معده، کاهش اشتها و نفخ. تغییر عادات غذایی میتواند به کنترل این علائم کمک کند. توصیه میشود حجم غذای مصرفی در هر وعده کاهش یافته و تعداد وعدهها به 6 وعده غذایی کوچک در طول روز افزایش یابد. آهسته غذا خوردن، اجتناب از خوابیدن پس از صرف غذا و پیادهروی بعد از غذا خوردن نیز مفید است. بیماران باید از مصرف مواد غذایی پرچرب و حاوی مقادیر بیش از حد فیبر خودداری کنند، زیرا چربی و فیبر به طور طبیعی مدت زمان بیشتری برای هضم شدن نیاز دارند.
حمیدرضا فرشچی