سیدحسین موسویان، دیپلمات باسابقه ایرانی و عضو سابق تیم مذاکرهکننده هستهای ایران در دولت اصلاحات که بهعنوان پژوهشگر در دانشگاه پرینستون آمریکا فعالیت دارد، در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه براون به ارزیابی سیاستهای احتمالی دونالد ترامپ در قبال ایران پرداخت که نکات اصلی آن، در پی میآید:
سه گزینه پیشروی ترامپ در مورد ایران وجود دارد که اولین گزینه سیاست تغییر رژیم است؛ اعضاء کابینه کلیدی ترامپ، اکثرا ضدایران، ضدبرجام و طرفدار سیاست تغییر رژیم در ایران هستند. پمپئو، کاندیدای ریاست سازمان سیا، در کنگره پیشنهاد تغییر رژیم را مطرح کرد و گفت که برای لغو برجام هم لحظهشماری میکند. فلین، کاندیدای شورای امنیتملی، هم سیاست تغییر رژیم را بهترین سیاست در مورد ایران اعلام کرد. شعار ژنرال ماتیس، کاندیدای وزارت دفاع، هم این است که «سه تهدید اصلی آمریکا: ایران، ایران، ایران»!
گزینه «تغییر رژیم» یک گزینه امتحانشده و شکستخورده است. سریعترین راه برای ورود به چنین استراتژی هم پاره کردن برجام است. ایران تاکنون به تمام تعهداتش در قالب برجام بدون کموکاست عمل کرده است، درحالیکه آمریکا در اجرای تعهداتش لنگ میزند. اخیرا هم که سنا با رای 99 به صفر تمدید قانون تحریم ده ساله ایران را تصویب کرد. در عین حال مقام معظم رهبری ایران هم اعلام کرده که اگر آمریکا برجام را پاره کند، ایران هم آن را آتش خواهد زد.
گزینه دوم پیشروی ترامپ «سیاست تعامل» است؛ این سیاست توسط اوباما صرفا سه سال یعنی از سال 2013 تا 2016 در روابط با ایران اجرا شد. سیاست تعامل اوباما مبتنی بر خصومت حداقلی، کنار گذاشتن سیاست تغییر رژیم ، اجتناب از درگیری نظامی، مذاکره مستقیم و بدون پیششرط در موضوعات مورد اختلاف بود. این مذاکرات در مورد موضوع هستهای که از دید آمریکا تهدید اصلی بود نیز آزمایش شد و نتیجه آن هم حل مسالمتآمیز بحران هستهای و برجام بود. در این دوره در سطح وزیران خارجه مذاکرات مستقیم صورت گرفت. این سیاست موجب حل بخشی از اختلافات کهنه مالی شد و آمریکا 7/1 میلیارد دلار به ایران پرداخت. مقامات امنیتی دو کشور هم برای اولین بار به طور مستقیم مذاکره و برخی از زندانیان دو کشور هم تبادل شدند. ضمن اینکه ایران هم از مجازات 16 ملوان آمریکایی به خاطر ورود غیرقانونی به آبهای ایران گذشت و آنها را فورا آزاد کرد. این سیاستی است که به مرور زمان میتواند به رفع تشنج در روابط دو کشور کمک کند و ادامه آن میتواند یک گزینه برای ترامپ باشد. فراتر از آن هم ترامپ میتواند از منطقهای شدن اصول برجام حمایت کند تا زمینه خاورمیانه عاری از سلاح هستهای فراهم شود.
گزینه سوم پیشروی ترامپ، «شکست بنبست» برای ایجاد تغییر بنیادین در روابط با ایران است. این گزینه به ترامپ کمک میکند تا به دنبال روابطی سالم و واقعا دوستانه با ایران باشد. این نوع رابطه نیز قدمتی صد ساله در تاریخ روابط ایران و آمریکا دارد؛ یعنی از 1856 تا 1953. در این دوران آمریکا از نهضت ایرانیها برای مقابله با سلطه دو قدرت استعمارگر وقت، یعنی روسیه و انگلیس حمایت میکرد و روابطی دوستانه و سالم با ایران داشت.