ذهنآگاهی (Mindfulness) به معنای توجه خاص و معطوف به هدف، در زمان حال و بدون داوری است. بهعبارتدیگر در ذهنآگاهی دو عنصر اساسی وجود دارد:
1) حضور در لحظه کنونی
2) داوری نکردن درباره رخدادها، کنشها و واکنشها
در تمرین ذهنآگاهی فرد میآموزد آگاهی لحظهبهلحظه درباره تجربه ذهنی هوشیارانه از دیدگاه اولشخص داشته باشد. در جریان این تمرین فرد به «جریان هوشیاری» اش آگاه میشود. این مهارت را میتوان بهتدریج با انجام مراقبه به دست آورد. از دیدگاه روانشناسی ذهنآگاهی راهبردی است که در تضاد با راهبرد پرهیز از عواطف از یک طرف و راهبرد کنترل بیشازحد عواطف در مقابل قرار میگیرد.
ذهنآگاه بودن همچنین به خصوصیت روانی گفته میشود که از مدتها پیش تصور بر این است که بهزیستی را تقویت میکند. بررسیهای پژوهش بزرگ در جمعیتها نشان دادهاند که ذهنآگاه بودن بهشدت با بهزیستی و احساس سالم بودن همبستگی دارد. بررسیها نشان دادهاند که «نشخوار ذهنی» (تمرکز اجبارگونه فرد بر علائم و علل پریشانیاش و توجه به دلایل و علتهای آن، بهجای تمرکز بر راهحلهای آن) و احساس نگرانی مداوم با مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب ارتباط دارند و درمانهای بر اساس ذهنآگاهی در کاهش هر دوی نشخوار ذهنی و نگرانی مداوم تاثیربخش هستند.
ذهنآگاهی را برای نخستین بار روانشناس آمریکایی جان کلات زین در کلینیک کاهش استرس خود در دانشگاه ماساچوست به کار برد و تلاشها او به شکل گرفتن مدل ذهنآگاهی برای کاهش استرس انجامید.