امروز بالاترین آمار مرگومیر بر اثر سرطان در زنان و مردان،ناشی از سرطان ریه است اما این حقیقت همیشه صادق نبوده و گسترش استفاده از سیگار باعث رشد مرگومیر بر اثر سرطان ریه شده است. امروزه مصرف دخانیات باعث مرگ نزدیک به 9 نفر از 10 نفر از مبتلایان به سرطان ریه است، در حالی که گاز رادون، آلودگی هوا و مواد شیمیایی دیگر نقش کوچکتری در مرگومیر ناشی از سرطان ریه دارند.خوشبختانه داروهای جدید میتوانند امید به زندگی افراد مبتلا به سرطان ریه را افزایش دهند.
نحوه ابتلا به سرطان ریه در اثر مصرف دخانیات
دخانیات نه تنها حاوی مواد شیمیایی عامل سرطان ریه هستند بلکه باعث از بین رفتن دستگاه ایمنی ریه میشوند. مجاری تنفسی حاوی موهای ریزی به نام Cilia هستند. Cilia ریه را توسط دفع کردن مواد سمی، باکتریها و ویروسها محافظت میکنند. مصرف دخانیات باعث از کار افتادن Cilia میشود. درنتیجه مواد شیمیایی عامل سرطان میتوانند در ریه جمع شوند.
علائم سرطان ریه
در ابتدا، سرطان ریه شروعی آرام و بدون نشانه دارد. به طور کلی هیچ نشانهای در ابتدای ابتلا به سرطان ریه وجود ندارد. به مرور زمان و با گسترش سرطان ریه علائم زیر میتوانند نشاندهنده ابتلا به سرطان ریه باشند:
1) سرفههای مکرر 2) درد قفسهسینه مخصوصا هنگام نفس عمیق 3) نفس تنگی
4) سرفههای خونی 5) خستگی زودرس.
تشخیص سرطان ریه در مراحل اولیه
آیا میتوان سرطان ریه را در مراحل اولیه گسترش آن تشخیص داد؟ تشخیص سرطان ریه در مراحل اولیه آن ممکن است با استفاده از اسپیرالسیتی امکانپذیر باشد، اما هنوز معلوم نیست آیا تشخیص سرطان توسط اسپیرالسیتی بتواند باعث نجات فرد مبتلا به سرطان شود.
بنابر پیشنهاد نهاد سرویس پیشگیری ایالاتمتحده آمریکا (THE U.S. Preventive Services Tode force)، افراد بزرگسال 80-55 ساله که استفاده از دخانیات را در 15 سال گذشته ترک کردهاند یا همچنان دخانیات مصرف میکنند، بهتر است سالانه توسط Spira- CT مورد بررسی قرار بگیرند. این نوع از عکسبرداری برای افرادی که در 15 سال گذشته استفاده از دخانیات را ترک کردهاند، لازم نیست.
در بیشتر موارد، تا زمان بروز علائمی مانند سرفههای طولانیمدت، پزشکان به سرطان ریه مشکوک نمیشوند. در این مرحله، پزشکان دستور عکسبرداری X-ray یا نوع دیگری را از عکسبرداری میدهند. راه دیگری برای تشخیص سرطان ریه، بررسی خلط گلو برای آزمایش خلط سینه است. اگر جواب یکی از این دو روش مثبت باشد، پزشک دستور انجام بیوپسی را از ریه میدهد.
بیوپسی ریه
اگر عکسبرداری نشاندهنده توموری مشکوک باشد یا آزمایش خلط نشاندهنده سلولهای سرطانی باشد، بیوپسی برای تایید سرطان انجام میشود. در عمل بیوپسی، یک تکه کوچک تومور مشکوک برداشته میشود. با مطالعه تکه برداشتهشده زیر میکروسکوپ، پزشکان میتوانند تایید کنند که آیا تومور مورد مطالعه تومور سرطانی است یا خیر؟ همچنین آنها قادر به تشخیص نوع سرطان ریه توسط این نوع مطالعه هستند.
انواع سرطان ریه
2 نوع کلی سرطان ریه وجود دارد، غیرسلول کوچک (no- – small-cell) و سلول کوچک (Small-cell). از آنجا که سرطان ریه از نوع سلول کوچک بهراحتی میتواند به سایر اعضای بدن گسترش یابد، این نوع از سرطان خطرناکتر است. نوع سلول کوچک سرطان ریه بیشتر بر اثر استفاده از دخانیات ایجاد شده و در افراد غیرسیگاری به ندرت دیده میشود. نوع دیگر سرطان ریه، غیرسلول کوچک به آرامی گسترش مییابد و شایعترین نوع سرطان ریه است (85 درصد موارد سرطان ریه).
انتشار
مراحل مختلف سرطان نشاندهنده مقدار گسترش سرطان به سایر اعضای بدن است. نوع سلول کوچک سرطان ریه به 2 مرحله محدود و گسترده تقسیمبندی میشود. اگر سلولهای سرطانی فقط یک ریه یا لنفهای نزدیک به یک ریه را دربرگرفته باشند، سرطان در مرحله محدود است. اگر سلولهای سرطانی به دیگر ریه یا اعضای دیگر بدن سرایت پیدا کرده باشد، سرطان در مرحله گسترده است.
درمان سرطان ریه در مراحل ابتدایی
هنگامی که سرطان ریه از نوع سلول کوچک فقط یک ریه را دربرگرفته، عمل جراحی میتواند در بعضی از موارد مفید واقع شود. جراح میتواند تومور سرطانی یا در مواردی کل ریه را از بدن فرد مبتلا به سرطان خارج کند و سپس بعضی از بیماران تحت شیمیدرمانی و رادیوتراپی قرار میگیرند تا مابقی سلولهای سرطانی از بین بروند، ولی در بیشتر موارد عمل جراحی کمکی به بیماران مبتلا به سرطان ریه از نوع سلول کوچک نمیکند، به دلیل آنکه سلولهای سرطان در هنگام تشخیص بیش از اندازه گسترده شده است.
درمان سرطان ریه پیشرفته
روشهای درمانی همچنان میتوانند به کیفیت و امید زندگی بیماران مبتلا به سرطان ریه پیشرفته کمک کنند. شیمیدرمانی و رادیوتراپی به کوچککردن سلولهای سرطانی کمک کرده و درد استخوان و تنگینفس را در بیماران مبتلا به سرطان کاهش میدهند. شیمیدرمانی روش عمده برای درمان سرطان ریه از نوع سلول کوچک است.
(در شماره آینده دیگر موارد از نظر خواهد گذشت.)
سامی موحدین
UpToDate