6 سال پیش رشتهای در ایران فقط برای کنترل و درمان درد ایجاد شده است. هفته گذشته نیز اولین کنگره بینالمللی آسکولاپ آکادمی در ایران همراه با کارگاههای آموزشی کنترل درد و بی حسیهای منطقهای برگزار شد.
بلوک عصبی یکی از موثرترین اقداماتی است که در زمینه کنترل درد و بی حسی منطقهای (رژیونال) انجام میشود. سیامک مرادی، فلوشیپ درد و از سخنرانهای این کنگره در گفت و گو با «سپید» میگوید: «متخصصان بیهوشی که کار رژیونال انجام میدهند و متخصصان درد در بلوک عصبی تسلط کامل دارند و از این روش به ویژه در بیمارستانهایی که مربوط به تروما و ارتوپدی است، استفاده میشود. اما شاید بتوان گفت یکی از مشکلات مهمی که ما با آن روبهرو هستیم امکانات تجهیزاتی است. بلوک عصبی باید زیر دستگاه سونوگرافی یا فلوروسکپی انجام شود که با توجه به هزینههای بالا برخی از بیماستانها قادر به تهیه آن نیستند یا شاید هم رغبتی به تهیه آن ندارند. اگر این مشکل حل شود کمک بزرگی خواهد بود، مضاف بر این مشکلی که همه پزشکان ما با آن روبهرو هستند، بیمه است. سازمانهای بیمهگر هم باید هزینههای آن را تقبل کنند.»
مرادی با بیان این که طرح تحول نظام سلامت کمک بزرگی بود اما وزارت رفاه و تامین اجتماعی که متولی بیمهها است، تا کنون همکاری لازم را نداشته است، گفت:« بسیاری از خدماتی که در حوزه درد و بیهوشی ارائه میشود طبق کتاب تعرفه بیمهها، خدماتی است که بیمه هزینه آن را تقبل نکرده و یا آن خدمات را از تعهد خود خارج کرده است. خدماتی که ما ارئه میدهیم به نسبت گرانقیمت است و بیمهها نیز از زیر بار آن شانه خالی میکنند. در این شرایط بیمار مجبور است شخصا هزینهها را تقبل کند یا پزشک مجبور است تکنیک خود را تغییر دهد. یعنی روشی را که بنا بوده انجام دهد تغیر میدهد تا هزینه کمتری به بیمار تحمیل شود.»
وی همچنین با تاکید بر این که با تغییر روش مشکلی برای بیمار به وجود نمیآید، میگوید: « اگر روش مشکل جدی داشته باشد به طور کلی انجام نمیشود، اما شاید اگر بیمهها هزینهها را تقبل میکردند تصمیم پزشک و برنامه درمانی که برای بیمار خود تنظیم میکردند، متفاوت میبود و پزشک با فراغ بال بیشتری می توانست برنامههای لازم را برای بیمار انجام دهد.»
پیمان دادخواه، متخصص بیهوشی و از دیگر سخنرانهای این گنگره نیز در گفتوگو با «سپید» درباره روش بلوکعصبی می گوید: «وقتی قرار است فرد تحت عمل جراحی قرار بگیرد برای اینکه نیازی به بیهوشی نباشد با بلوکاعصاب میتوان بیحسی خوبی را ایجاد کرد. بیمارانی هستند که برخی اعصاب آنها تحت تاثیر قرار گرفته یا در یک ناحیه سرطان دارند و با بلوک یا تخریب اعصاب میتوان به این افراد کمک کرد.»
وی ادامه میدهد: «درگذشته نشانههایی برای بلوک اعصاب در نظر گرفته میشد اما در حال حاضر این اقدام با هدایت سونوگرافی صورت میگیرد. یعنی با دید کافی و این مساله موجب میشود این کار با دقت و ایمنی بیشتر و دارو و عوراض کمتر انجام شود. در گذشته وقتی این کار با نشانه گذاری آناتومیک انجام میشد سوزن ممکن بود وارد احشا شود و عفونت را به همراه بیارود. بعد از این که این اقدام با سونوگرافی همراه شد چون حرکت سوزن دیده قابل دید شد، این عوارض نیز کاهش پیدا کرد. این مساله میتوانست موجب برخی التهابها و حتی در صورت عدم رسیدگی به مرگ بیانجامد.»
کمبود دارویی نداریم
ماههای پایانی دولت دهم، دوران تنگنای حوزه سلامت و مضیقه دارو بود. دورانی که حتی شایعاتی از مرگ بر اثر داروی بیهوشی تقلبی شنیده میشد و حتی بودند بیمارانی که در بحبوحه عمل جراحی به هوش میآمدند. آن دوران اما گذشته است.
سجاد رضوی، مشاور وزیر و مدیر کل دفتر بازرسی وزارت بهداشت در گفتوگو با «سپید» در مورد داروهای مورد نیاز حوزه بیهوشی میگوید: «خوشبختانه در حال حاضر کمبود دارویی وجود ندارد و تمامی داروهایی که در زمینه بیهوشی نیاز است در اختیار متخصصان و بیمارستانها قرار دارد. دولت یازدهم از وقتی که روی کار آمد برای حل مشکلات حوزه دارو اقداماتی جدی انجام داد، این اقدامات حتی پیش از برداشته شدن تحریمها صورت گرفت اما شرکتهای دارویی و کارخانهها در تبادلات بانکی مشکلاتی دارند، که پس از برداشته شدن تحریمها این مشکلات نیز مرتفع خواهد شد.»
رضوی با بیان این که پیشرفتهای جراحی و بیهوشی خوشبختانه در همه جای دنیا با یکدیگر مرتبط است، میگوید: «ما باید به دنبال تکنیکهایی برویم که ارزان و موثر است و از سوی دیگر برای بیمار نیز ایمنی بالایی دارد. ما در زمینه روشها و تکنیکهای بیهوشی عقب نیستیم، اما نیاز داریم متخصصان دورههای آموزشی بیشتر و کاملتری را بگذرانند. بسیاری از تکنیکهای نوین در ایران نیز وجود دارد البته هنوز فراگیر نشده است.»
خدمات بیهوشی ما با اروپا و آمریکا برابری میکند
محمدمهدی قیامت رئیس انجمن بیهوشی ایران که در دولت گذشته مدام ازکمبود دارو و شرایط بد در بیمارستانها خبر میداد، در حاشیه کنگره بینالمللی آسکولاپ آکادمی در گفتوگو با «سپید» در مورد خدمات فعلی بیهوشی درکشور میگوید: « به جرات میتوان گفت بیهوشی در اکثر مراکز کشور مانند اروپا و شاید هم آمریکا است. اما متاسفانه این مساله هم مانند بسیاری از مسائل دیگر موردی است. هر چه از پایتخت و مراکز استانها دور میشویم، کیفیت خدمات کاهش پیدا میکند. البته مراکزی هستند که با وجود دور افتاده بودن به علت علاقه متخصص در حد پایتخت و مراکز پیشرفته هستند. اما در مجموع کیفیت به نسبت دوری از مرکز کاهش پیدا میکند.»
رویکرد دوگانه وزارت بهداشت در ارزیابی بیمارستانهای خصوصی و دولتی
قیامت درباره تفاوت خدمات درد و بیهوشی بین بیماستانهای دولتی و خصوصی میگوید: «بیمارستانهای دولتی از این جهت که متعلق به دولت است و از سوی دیگر ارزیابی نیز از سوی دولت صورت میگیرد همواره نمره خوب میگیرند، در صورتی که تفاوت کیفیت خدمات در یک بیمارستان درجه یک خصوصی و یک بیمارستان درجه یک دولتی کاملا مشهود است. ما ترازوی واحدی برای ارزیابی خدمات سلامت در کشور نداریم. وقتی سیستمی که سرویس را ارئه میکند همزمان مسئول ارزیابی نیز باشد، این اتفاق اجتناب ناپذیر میشود. باید سیستمی مستقل وجود داشته باشد که همه بیمارستانها را به یک ترازو بسنجد. من به جرات میگویم بیمارستانهای خصوصی به علت سختگیریهایی بیشتری که از سوی وزارت بهداشت و درمان در بحث اعتبار بخشی آنها صورت میگیرد، سیستم استانداردی بسیار بالاتری از بیمارستانهای دولتی مشابه دارند.»
فوریت ورود داروی بیهوشی سووفلوران به لیست خدمات بیمه ای
محمدمهدی قیامت از خروج داروهای بیهوشی مانند هالوتان از دور مصرف خبر داده و میگوید: « با اقداماتی که چند سال پیش انجام دادیم این دارو از دور مصرف خارج شد، در حالی که زمانی بیشترین مصرف را برای بیهوشی داشت. زمانی اصل مصرف داروی بیهوشی کلروفرم بود که موجب بیماریهای کبدی در بسیاری از بیماران میشد. پس از آن هالوتان آمد که بهتر از کلروفرم بود و 20 درصد بیماران عارضه پیدا میکردند. در حال حاضر داروهای جدیدتری مانند سووفلوران استفاده میشود که بیماران تقریبا دیگر عارضهای ندارند. مصرف هالوتان در کشور به شکل بی رویهای بالا بود. بیمار نباید در زمانی کمتر از سه هفته تحت تاثیر داروی هالوتان قرار میگرفت اما در زمان جنگ میدیدیم مجروحهایی که چندین بار با استفاده از هالوتان تحت عمل جراحی قرار میگرفتند و مشکلات کبدی جدی پیدا میکردند. این مساله آنقدر گستردگی پیدا کرد که مرکز تحقیقات گوارش و انجمن گوارش اعلام کردند چرا از مصرف این دارو جلوگیری نمیکنید؟ به همین دلیل با فشار به وزارتخانه در جلسات فارماکوپی کشور تصمیم گرفته شد مصرف آن محدود شود. خوشبختانه تولید آن نیز در جهان محدود شد چون بر لایه اوزون نیز تاثیر میگذاشت. بعدها موفق شدیم ایزوفلوران و سووفلوران را در حدود چهار الی پنج سال پیش جایگزین هالوتان کنیم. اکثر مراکز در حال حاضر ایزوفلوران را دارند اما سووفلوران داروی جدیدی است که پنج الی 6 سال است که در انتظار وارد شدن به لیست خدمات بیمهای است تا مراکز دانشگاهی و دولتی نیز بتوانند از آن استفاده کنند که متاسفانه هنوز عملی نشده است. این کار جزو اولویتهایی است که باید انجام شود و فوریتر از این در خدمات سلامت وجود ندارد.» قیامت با بیان اینکه با روی کار آمدن دولت یازدهم مشکلات در حوزه دارو بسیار کمتر شد و مشکلات حاد نیز حلوفصل شده است، میگوید: « ما در حال حاضر تقریبا مشکلی نداریم مگر این که داروهای جدید ما را که اولویت آن سووفلوران است، بیمه نکنند. مراکز دانشگاهی و دولتی هم باید بتوانند از آن استفاده کنند. بخش خصوصی نیز در حال حاضر از سووفلوران استفاده میکند اما بخش دولتی نمیتواند از این داروی بیهوشی استفاده کند و به همین دلیل استاندارد خدمات آن نیز پایین میآید.»