سیستم بینایی در بدو تولد یک سیستم تکاملنیافته است که تکامل آن در طول سال اول زندگی رخ میدهد. از این رو، توجه والدین و پزشکان به مشکلات احتمالی در طول سال اول نقشی بسیار تعیین کننده در تکامل بینایی کودک و جلوگیری از مشکلات ناشی از اختلال در بینایی نظیر مشکلات یادگیری خواهد داشت.
سه ماه اول: نوزادان معمولا قبل از هر چیز «حرکت» را میبینند. نوزادانی که به موقع بهدنیا آمده باشند (هفته 38 تا 42 حاملگی) باید بتوانند تغییرات صورت مادر را نظیر خنده، اخم در هفته اول بعد از تولد ببینند. در این زمان درک رنگ هنوز کاملا تکامل نیافته و درک عمق نیز در طول سال اول به موازات هماهنگ شدن حرکت چشمها ایجاد میشود. هماهنگی عضلات چشم در نوزادان تازه متولد شده و شیرخواران بسیار ناقص است. چشم نوزادان اغلب به بیرون یا داخل منحرف شده و حرکت چشمها با هم هماهنگ نیست. این وضعیت استرابیسم یا انحراف چشم» خوانده میشود. اگر« استرابیسم تا 3 یا 4 ماهگی خودبهخود برطرف نشود، بهتر است نوزاد توسط یک چشمپزشک معاینه شود.
اولین علائم مشکلات چشم و بینایی: در بعضی موارد لازم است نوزاد قبل از 3-4 ماهگی مورد معاینه قرار گیرد. این موارد عبارتند از انحراف شدید چشمها، عدم حرکت چشم قبل از 3 ماهگی، انحراف هر دو چشم به داخل، ثابت ماندن یک چشم در زمان حرکت چشم دیگر یا تفاوت فاحش بین حرکات دو چشم.
تشخیص زودرس استرابیسم بسیار مهم است، زیرا تنبلی چشم یا آمبلیوپی حاصل استرابیسم درمان نشده است. اگر یک چشم کودک نتواند بر اثر استرابیسم خوب ببیند، هماهنگی چشمها برهم میخورد. همچنین اگر مغز تصویری از یکی از چشمها دریافت نکند، در طول زمان علائم ارسالی از چشم مبتلا را نادیده میگیرد و نهایتا دچار تنبلی چشم و متعاقب آن کاهش شدید دید میشود.
مشکلات بینایی در نوزادان نارس: تکامل بینایی در نوزادان نارس کمی بیشتر از نوزادانی که به موقع بهدنیا آمده باشند، طول میکشد. احتمال ایجاد استرابیسم و آمبلیوپی در نوزادانی که قبل از هفته 35 حاملگی بهدنیا آمده باشند، 30 درصد بیشتر است. هرچه نوزاد زودتر از زمان طبیعی به دنیا بیاید، این احتمال افزایش مییابد.
نوزاد باید کاملا به نور روشن (مثلا لامپ) یا آویزهایی که معمولا بالای سر او آویزان میکنند، توجه کند. اگر در 3 ماهگی جسم را جلو چشم نوزاد بگیرید و آن را از یک سمت آهسته به سمت دیگر ببرید و نوزاد قادر به دنبال کردن آن با چشم نباشد، بهتر است مورد معاینه قرار گیرد. البته در بعضی موارد تکامل بینایی دیرتر رخ میدهد که به آن تاخیر در تکامل بینایی میگویند.
حرکات نامنظم چشم: اختلالی بهنام نیستاگموس ممکن است در نوزادی رخ دهد. در این اختلال چشمها حرکاتی به چپ و راست، حرکات دورانی یا حرکات نامنظمی دارند. علت این اختلال ممکن است ضعف بینایی، وجود نقص در مسیر عصبی از چشم به مغز و یا آلبینیسم (کمبود رنگدانهها) باشد. نیستاگموس ممکن است ارثی هم باشد. نوزادانی که نیستاگموس دارند ممکن است دید طبیعی یا ضعیف داشته باشند. اگر نیستاگموس تا بعد از 3 ماهگی باقی بماند، نوزاد باید مورد معاینه قرار گیرد.
در مجموع باید گفت که 3 تا 4 ماه اول زندگی زمان بسیار مهمی از نظر تکامل بینایی است و توجه والدین و مراجعه به موقع به چشم پزشک نقش تعیینکنندهای در بینایی کودک خواهد داشت.
ادامه دارد...