در این سری مقالهها به بیماری وبا و تاریخچه آن در جهان و ایران میپردازیم. در 2 شماره گذشته، به ۷ همهگیری یا پاندمی عمده این بیماری در دنیا و قسمتی از تاریخچه آن در ایران اشاره شد. اینک ادامه ماجرا...
در سال ۱۲۵۰ طاعون به کردستان هم زد. در ۱۲۵۲ ه.ق. وبای سختی در سراسر ایران شایع شد. در شدت این وبا در شهر ری صدرالشعرا منظومهای گفته که چند بیت آن را میآوریم:
«آن ری که گفتی مرگ خیز آمد وبا چون در ستیز
از وی اجل را در گریز افتادن و خیزان دیدهام
گر اژدها آهن گهر آید توان در بحر و بر
این اژدها را بر اثر بلدان به بلدان دیدهام»
در ۱۲۶۹ ه.ق. ، وبا دوباره در تهران عود کرد. لیکن نسبت به سالهای قبل چندان شدتی نداشت. در روزهای اول، روزانه ۶۰ الی ۷۰ نفر تلف شدند. در شعبانماه به روزی ۱۳۰ نفر رسید. همانگاه نوشتند: «چونکه ۴۶ روز است این ناخوشی در تهران است، باید موافق قاعده ایام سابق در این روزها انشاالله تمام بشود. در این ولایت هر وقت بروز کرده است، بیشتر از ۵۰ روز یا ۲ ماه طول نکشیده است.» اما در رمضان وبا هنوز روزانه ۱۵ الی ۱۶ نفر را میکشت. آخر رمضان به روزی ۳۰ نفر رسید. مردم تهران به قم پناه بردند. در این شهر خانهای که از زوار خالی باشد، باقی نماند و از شدت جمعیت، روی قبرستانها چادر زدند و بهاین طریق تهرانیها ناخوشی را با خود به قم و کاشان بردند. در ماه صفر از همین وبا در تبریز روزی ۵۰ تا ۶۰ نفر مردند. برف و باران آمد و ناخوشی تخفیف یافت.
در ۱۲۷۳ ه.ق.، وبای سخت دیگری به همه ولایات ایران افتاد. کنتدوگوبینو که در این سال در تهران به سر میبرد، نوشت: «هر کس دو پا داشت و میتوانست فرار کند، برای حفظ جان خود از پایتخت گریخت. مردم چنان میمردند که گویی برگ از درخت میریزد، من تصور میکنم بیش از یک سوم سکنه شهر تهران در اثر وبا مردند.» از تهران هم نوشتند: «در شهر ما و شمیران به جز خبر ناخوشی وحشت خبری نیست… از صفحه کن تا ساحت سوهانک زیادتر از بیستسیهزار نعش آوردهاند.» حاکم بروجرد گزارش داد: «از قراری که مینویسند و مذکور میشود، این ناخوشی در همه بلاد ایران بروز یافته. بعد از تهران، در خراسان و قم و کاشان شدت کرد. یزد را هم گرفت و در فارس و قشلاقات فارس قریب ۲۰۰۰۰ نفر را کشت. وضع تبریز چنان بود که اگر جنگ هم شده بود اینگونه ویرانی نمیشد.»
در ۱۲۸۴ ه.ق.، وبای شدید دیگری همه شهرهای ایران را گرفت. در همان سال طبق برآورد دکتر طولوزان حدود یکصدهزار نفر به خاطر ابتلا به وبا درگذشتند.
در ۱۲۸۷ ه.ق.، وبا همراه قحطی آمد و روزی ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر میمردند. از فارس گزارش رسید: «بیآذوقگی و قحطی در ولایات و بلوکات، حاصل شده و از کشتن و کشتهشدن یکدیگر به جهت تحصیل روزی باک ندارند.» ادامه دارد...
منبع: Redit
علیرضا مجیدی