بنا به گفته مقامات بانک مرکزی، یکی از افتخارات این بانک در دو سال و نیم گذشته تثبیت وضعیت نرخ ارزها در بازار آزاد بهویژه نرخ دلار بود اما در روزهای اخیر نرخ ارزها بهویژه قیمت ارزهای اصلی مانند دلار روندی تصاعدی در پیشگرفته است.
افزایش عمدی قیمت دلار توسط دولت و بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه،موضوعی است که همواره در دورانهای مختلف مطرح بوده و بارها بانک مرکزی نسبت به اینکه بهصورت عمدی قیمتها را افزایش میدهد و یا دستکاری میکند، متهم شده است. گرچه این بحث همیشه از سوی مقامات بانک مرکزی و مسئولان دولتی تکذیب شده است اما این بار به نظر نمیرسد که دلیل افزایش قیمت دلار در بازار چیز دیگری غیرازاین باشد و این سوال مطرح است که آیا بانک مرکزی نرخ دلار را عمداً افزایش داده و بالا نگهداشته است؟ کما اینکه مدیران بانک مرکزی همواره مطرح میکنند که بازار ارز و قیمتها همیشه تحت نظارت و کنترل آنها است و اجازه افزایش قیمتها را نمیدهند اما این بار قیمتها بهراحتی و بهصورت تدریجی در حال افزایش است و به نظر نمیرسد بانک مرکزی قصدی برای کنترل نوسانات و افزایش قیمتها داشته باشد. پس از توافقات هستهای ایران انتظار از بازار ارز کاهش قیمتها بود، اما افزایش نرخهای ارز بهتمامی این خوشخیالیها پایان دادو این در حالی است که دولت در شرایط فعلی با کاهش قیمت نفت و برخی مسائل دیگر، با کسریهای بودجه کلان مواجه است. اما در نقطه مقابل این روزها موضوع ساماندهی صرافیها از طریق افزایش سرمایه آنها مطرح است و مقاومتهایی از طرف برخی از صرافیها صورت گرفته است. دراینبین نیز برخی از این صرافیها تلویحاً مطرح کردهاند که برای مقابله با بانک مرکزی نرخ دلار را افزایش میدهند. البته صرافیها از افزایش قیمتها ناخشنود نیستند و اینکه روند صعودی نرخها به آنها نسبت داده شود، چندان برای آنها نارضایتی به همراه ندارد و وانمود میکنند که از این طریق میتوانند با بانک مرکزی و خواستههای آنها مقابله کنند. در اصل گذر نرخ دلار از قیمتهای تثبیتی در دو سال اخیر کمی تاملبرانگیز است. گرچه دلایلی ازجمله افزایش تقاضا به دلیل سفر حج و غیره هم مطرح است اما اینگونه موارد نمیتواند منجر به جهش یکباره نرخها در بازار ارز شود. همچنین دولت با کاهش قیمت نفت در شرایط فعلی روبرو است و نرخ آن در هر بشکه به حدود ۴۶ دلار رسیده است، این عامل هم تاثیر بسزایی در قیمت ارز دارد و هرچه نفت بیشتری فروخته شود، میزان موجودی دلار در بازار افزایش مییابد و همین موضوع باعث کاهش تقاضا شده و قیمت آن روند نزولی را طی میکند اما اکنون با کاهش قیمت نفت و همچنین تحریمها شاهد کمبود دلار و افزایش تقاضا در بازار هستیم. بههرحال کارشناسان اقتصادی بر این عقیده هستند که یکی از عاملان افزایش قیمت ارز خود دولت با محوریت بانک مرکزی است که بازار ارز را بهصورت انحصاری در اختیار دارد. به اعتقاد برخی تحلیلگران، دولت سیاستگذار رشد صادرات غیرنفتی است و چنین برنامهای را نیز در دستور کار خود دارد و به دلیل اینکه برای صادرکننده قیمت بالای ارز صرفه اقتصادی دارد، قیمت ارز بالا نگهداشته میشود.