خلاء حمایت و پشتیبانی ازخانواده‌های شهیدان مدافع سلامت
سلامت کادر درمان در موج سوم کرونا با تهدید جدی مواجه است. هر روز آمار ابتلای کادر درمان به کرونا بیشتر می‌شود و جمع پرشماری از فعالان جامعه پزشکی نیز در مسیر ارائه خدمت به بیماران مبتلا به کرونا شهید شده‌اند. نکته قابل تامل اینجاست که طبق اظهارنظرهای رسمی، تاکنون حمایتی از خانواده شهدای مدافع سلامت صورت نگرفته است.
محمدرضا ظفرقندی، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور هم با اشاره به حمایت نکردن از خانواده‌های شهدای مدافع سلامت، تاکید می‌کند: «متاسفانه هنوز از خانواده‌های شهدای جامعه پزشکی حمایت نشده است. در این شرایط این سوال پیش می‌آید که تکلیف انگیزه کادر درمان برای تداوم خدمت چه می‌شود؟ سوال جدی اینجاست که خانواده شهدای مدافع سلامت چطور باید زندگی‌اش بگذرد؟ برخی از خانواده‌های شهدای مدافع سلامت می‌گویند بستگان و فامیل به ما کمک می‌کنند، در حالی که ما حمایت لازم را نکردیم. این موضوع از مشکلاتی است که رفع آن نیازمند برنامه جامع است. هنوز دستوری که این افراد شهید محسوب شوند و کمکی باشد تا زندگی خانواده آنها بگذرد هم دیده نمی‌شود. همه مسئولند و اگر همه دست به دست هم دهند، این کارها حل می‌شود. نباید فراموش کنیم که وقتی کادر درمان این چیزها را می‌بیند، انگیزه‌اش را از دست می‌دهد. بنابراین باید خیلی احتیاط کنیم.»
او با اشاره به وضعیت نامطلوب کادر درمان، یادآور می‌شود: «در زمان جنگ یادم هست که بسیاری از مجروحان بعد از بهبودی مختصر هم که شده به جبهه باز می‌گشتند، تا اینکه شیمیایی‌ها شروع شد و دیگر مجروحان شیمیایی توان برگشت را نداشتند. امروز هم با همین مساله مواجهیم. متاسفانه کادری که مبتلا می‌شوند توان و پتانسیل بازگشت به کار را ندارند. تاکنون بسیاری از فعالان جامعه پزشکی به کرونا مبتلا شده و طبیعتا زمین‌گیر شده‌اند. متاسفانه خلا آنها جبران هم نمی‌شوند. از آن طرف تسهیلات و مشوق‌های لازم هم برای کادر درمان در نظر گرفته نمی‌شود.»
همچنین ظفرقندی یادآور می‌شود: «باید توجه کرد که کادر درمان اعم از پرستار یا پزشک اگر به هر دلیلی بیمار شد یا فوت کرد، خانواده‌اش ساقط می‌شود. کسی که شغل آزاد دارد، اگر فوت کند، فرزندش کارش را ادامه می‌دهد، اما حرفه پزشکی و پرستاری حرفه‌ای علمی و خاص است و خانواده کاری نمی‌تواند انجام دهد.»
او با بیان اینکه هنوز هیچ اقدام حمایتی برای خانواده‌های شهدای سلامت انجام نشده است، خاطرنشان می‌کند: «با همسر یکی از همکاران ما که پزشک عمومی بود و فروردین ماه فوت کرده بود، تماس گرفتیم که می‌گفتند هزینه زندگی‌مان را پدرم می‌دهد. این یک انتقاد بسیار جدی سازمان نظام پزشکی است. اعلام شد که مدافعان سلامتی که به دلیل کرونا از بین می‌روند، "شهید خدمت" محسوب می‌شوند. بالاخره شهید یعنی اینکه از خانواده‌هایشان حمایت شود، اما هنوز که هنوز است ساماندهی شهدای کادر درمان به نتیجه نرسیده است که این اتفاق،خیلی بد است. وقتی حمایت نباشد هم دست و دل به کار نمی‌رود.»
ظفرقندی با بیان اینکه طبق آخرین آمار، شهدای کادر درمان حدود ۳۰۰ نفر هستند، تصریح می‌کند: «بسیاری از خانواده‌های شهدای مدافع سلامت واقعا در مضیقه قرار دارند. در نظر بگیرید که یک نفر جانش را کف دستش گذاشته و واقعا ایثارگرانه کار کرده است. مثلا یک متخصص عفونی از صبح تا شب کارش دیدن بیماران مبتلا به کروناست و در دل خطر است. حال اگر یکی از این افراد که شهید می‌شود، خانواده‌اش مورد حمایت قرار نگیرد، بر روی بقیه هم اثر منفی دارد. اقدامات حمایتی نسبت به شهدای سلامت هنوز اجرایی نشده است. به هر حال اعلام شده که این افراد "شهید خدمت" و "شهید مدافع سلامت"، محسوب می‌شوند. بنابراین باید تسهیلاتی برای زندگی خانواده‌هایشان ارائه شود.»
ظفرقندی تاکید می‌کند: «در عین حال وقتی برای یکی از افراد کادر درمان اتفاقی می‌افتد، تمام حساب‌های بانکی فرد هم بلوکه می‌شود. یعنی اگر خود فرد هم پولی داشته باشد خانواده نمی‌توانند از آن استفاده کنند. بنابراین باید این موارد را مدنظر قرار داد.»
حمایت از خانواده شهدای سلامت نباید درگیر بروکراسی شود
بسیاری از خانواده‌های شهدای مدافع سلامت در زمره خانواده‌هایی با وضعیت مالی معمولی هستند. جان باختن مدافعان سلامت، علاوه بر اینکه ضربات روحی سنگینی به خانواده‌های آنها وارد می‌کند، وضعیت معیشتی این خانواده‌ها را نیز به خطر می‌اندازد.
مسلم قاضی پناه، متخصص مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در گفتگو با سپید به اهمیت حمایت از خانواده‌های شهدای مدافع سلامت می‌پردازد و می‌گوید: «در نظر بگیرید که بسیاری از شهدای مدافع سلامت، سرپرست خانوار بوده‌اند. حمایت مالی از این خانواده‌ها می‌تواند قدری از مشکلات این خانواده‌ها را کاهش دهد. خیلی از این خانواده‌ها دچار شوک روحی و روانی شده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند با جان باختن عزیزانشان کنار بیایند. دلجویی و حمایت معنوی از آنها هم باید از حالت لطف و کمک خارج شود و به عنوان یک وظیفه جدی مطرح باشد.»
او تاکید می‌کند: «هرگونه رفتار با اعضای این خانواده‌ها به عنوان الگویی مطرح می‌شود که سایر مدافعان سلامت هم به آن توجه خواهند کرد. در صورتی که از خانواده شهدای مدافع سلامت حمایت شود، سایر نیروهای فعال در مراکز درمان کرونا نیز با رغبت و دلگرمی بیشتری به خدمت می‌پردازند. باید در نظر داشت که بدون جانفشانی شهدای مدافع سلامت، امکان افزایش چندبرابری فوتی‌های کرونا اصلا دور از انتظار نبود. حمایت از خانواده این شهدا می‌تواند نشان دهنده قدردان بودن مردم و مدیران باشد.»
قاضی پناه خاطرنشان می‌کند: «نباید حمایت از خانواده شهدای مدافع سلامت، درگیر فعالیت‌های اداری طولانی و بروکراسی آزاردهنده باشد. الان وقت این رفتارها نیست. خانواده‌ای که عزیزش را در راه خدمت به مردم از دست داده است، نباید این بار درگیر کارهای اداری شود. نباید از خاطر ببریم که مدافعان سلامت، براحتی قابل جایگزینی نیستند. در همه کشورها تلاش می‌کنند که با اقدامات مختلف، روحیه کادر درمان را در دوران کرونا بالا ببرند، اما ما خلاف این جهت حرکت می‌کنیم. در صورتی که نتوانیم به موقع از خانواده‌های شهدای مدافع سلامت حمایت کنیم، این کار موجب تضعیف روحیه سایر نیروهای درمانی خواهد شد.»
آیین‌نامه تعیین مصادیق شهدای سلامت، همچنان ابهام دارد
اگرچه آیین‌نامه تعیین مصادیق شهدای مدافع سلامت ابلاغ شده است، اما همین آیین‌نامه نیز به اعتقاد فعالان جامعه پزشکی، ایرادات جدی دارد که هنوز حل نشده باقی مانده است.
رئیس سازمان نظام پزشکی کشور هم با انتقاد از آیین‌نامه تعیین مصادیق شهدای مدافع سلامت، عنوان می‌کند: «در آئین‌نامه‌ای که در این زمینه ارائه شد، یکسری سختگیری‌ها و محدودیت‌هایی بود که به نظر من منطقی نبود که نسبت به آن به صورت کتبی اعتراض کردیم. به عنوان مثال اعلام کرده بودند که اگر فرد در بیمارستان خصوصی و یا مطب فوت شده باشد، مشمول شهید نمی‌شود، اما باید تاکید کنم که نمی‌توان مطب را تعطیل کرد. پزشکان عمومی، عفونی و ریه در مطب‌ها، سطح اول مراجعه اند. اگر این پزشکان مطب را تعطیل کنند و بیمار نبینند، بار بیماران بر روی بیمارستان‌ها می‌ریزد. بنابراین نمی‌توان گفت پزشکی که در مطب بیمار مبتلا به کرونا را می بیند، اگر شهید شد، جزو مدافعان سلامت محاسبه نشود. ما این موارد را احصا و مکاتبه کردیم. منتها مهم این است که این موضوع اجرایی شود. اکنون ۹ ماه از بیماری می‌گذرد و هنوز اتفاقی در این زمینه نیفتاده است.»
همچنین داریوش طاهرخانی، عضو هیات مدیره انجمن صنفی پزشکان ایران هم در گفتگو با سپید به مشکلات آیین‌نامه تعیین مصادیق شهدای مدافع سلامت می‌پردازد و می‌گوید: «هرچند که هم‌اکنون عمده بیماران مبتلا به کرونا در بخش دولتی بستری هستند، اما باید به این نکته توجه داشت که 80 درصد خدمات درمان سرپایی در کشور در بخش خصوصی انجام می‌شود. عمده افرادی که درگیر کرونا هستند، ولی نیاز به بستری پیدا نکرده‌اند، به بخش سرپایی مراجعه می‌کنند. بنابراین عمده کادر درمانی در بخش غیردولتی در مواجهه مستقیم با بیماری کرونا قرار دارند. اگر به آمار پزشکان و پرستاران مبتلا به کرونا که جانشان را از دست داده‌اند نگاه کنید، می‌بینید که در بسیاری از استان‌ها پزشکان بخش خصوصی در خط مقدم مقابله با کرونا قرار داشته‌اند. حتی مثلا در استان البرز، اولین شهید مدافع سلامت از جمله پزشکان فعال در بخش خصوصی بود. بنابراین تفکیک کردن بخش دولتی و خصوصی از یکدیگر و تقسیم‌بندی درمانگران کرونا، منطقی و عادلانه نیست.»
عضو سابق شورای عالی نظام پزشکی کشور یادآور می‌شود: «بسیاری از فعالان جامعه پزشکی، چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی، جانشان را کف دستشان گذاشته‌اند و بدون هیچ چشمداشتی به بیماران مبتلا به کرونا خدمت می‌کنند. کادر درمان در همه بحران‌ها در کنار مردم بوده‌اند و حتی در زمانی که بسیاری از مشاغل و دستگاه‌های دولتی تعطیل بودند، کادر درمان در بخش دولتی و غیردولتی با حداکثر ظرفیت و توان خود به بیماران مبتلا به کرونا خدمت می‌کردند. کرونا ثابت کرد که جامعه پزشکی به دنبال منافع شخصی خود نیست و در مسیر ایثار و فداکاری، حجت را تمام کرد. حتی بسیاری از فعالان بخش خصوصی که الزامی به ارائه خدمات درمانی نداشتند، مطب خود را در دوران بحران کرونا تعطیل نکردند و در کنار مردم ماندند. بنابراین خیلی کم لطفی است که حالا جامعه پزشکی را به بخش دولتی و خصوصی تقسیم‌بندی کنند و بین آنها تفاوت قائل شوند.»
رییس سازمان نظام پزشکی شهرستان تاکستان تصریح می‌کند: «قطعا آیین‌نامه تعیین مصادیق شهدای خدمت، نیاز به بازنگری دارد. همه اعضای کادر درمان باید به یک چشم دیده شوند و ما نباید در بحث درمان کرونا، جامعه پزشکی را به شهروندان درجه یک و درجه دو، تقسیم‌بندی کنیم.»
همچنین پیشتر نیز عباس کامیابی، رئیس انجمن پزشکان عمومی در نامه‌ای به ریاست جمهوری به آئین‌نامه تدوین شده در خصوص تعیین مصادیق شهید خدمت اعتراض کرده و تاکید کرده بود: «جانفشانی مدافعان سلامت که با چشم‌پوشی از تعلقات دنیوی و بنا به غیرت و نوع‌دوستی و فراتر از وظایف شغلی بوده است، با هیچ پاداشی قابل جبران نیست. خانواده محترم این عزیزان، با امید به اجر اخروی و افتخار ملی، با این درد ساخته‌اند و چه بسا همچون بسیاری از خانواده‌های محترم شهدا و جانبازان جنگ، میلی به استفاده از مزایای مورد نظر دولت، نداشته باشند. آنچه در این مقال می‌آید، درد از نوع تفکری است که غیرمنصفانه، خاطر بازماندگان و مدافعان سلامت را مکدر می‌سازد.
اطلاق نام «شهید خدمت» که در این آیین نامه تصریح شده است، شامل پزشکان، پرستاران، بهیاران و همچنین دانشجویان پزشکی و پرستاری و کارکنان بخش خدمات ویژه است که شاغل در وزارت بهداشت و فعال در بیمارستان‌های ویژه بستری کووید۱۹باشند. این بدان معنی است که هر آن‌کس، مستخدم یا محصل در دولت نباشد از شمول عنوان شهید خدمت خارج است، حتی اگر «خدمت» یکی باشد. به خاطر داشته باشیم که بسیاری از پزشکان، از جمله پزشکان عمومی فعال در بخش خصوصی، بدون هر گونه حمایت و تامین لوازم حفاظت شخصی در اوج همه‌گیری کرونا، بی‌حفاظ و فراموش شده به تشخیص و درمان بیماران شتافتند و متاسفانه بخش قابل توجهی از جان‌باختگان، از میان این عزیزان بوده‌اند. بدین‌وسیله به نمایندگی از سوی جامعه پزشکان عمومی کشور ضمن اعتراض مجدد به آیین‌نامه مذکور انتظار دارد که این اشکالات بدون فوت وقت، اصلاح یا شفاف و از این جامعه خدوم دلجویی شود.» با توجه به اهمیت حمایت از خانواده شهدای مدافع سلامت، نمایندگان جامعه پزشکی تاکید دارند که عملی شدن این حمایت‌ها باید در اولویت برنامه‌ریزی‌های ستاد ملی مقابله با کرونا باشد تا سایر نیروهای درمانی با انگیزه مضاعفی به ارائه خدمت بپردازند.
