هیچ کشوری قهرمان نیست، اتحاد جهانی تنها راه شکست کرونا است
به گزارش سپید، رضا ملک زاده، عضو کمیته اجرایی مطالعه همبستگی «کارآزمایی بالینی برای درمان کووید -19» سازمان جهانی بهداشت گفت: «ویروس کرونا بزودی یک ساله می‌شود و با همه طوفانی که در اقتصاد و سلامت جهان به پا کرده، هنوزهیچ تحقیقی از میان انبوه تحقیقات جهانی، مدعی دستیابی به درمان قطعی کووید -19 و نجات بشر از این چالش بزرگ جهانی نشده و البته روند یافتن درمان بیماری‌های عفونی پاندمیک با منشا ویروس‌های جان سخت، همواره طولانی بوده است.»
وی تاکید کرد: «با وجود اجرای نزدیک به 180 مطالعه کارآزمایی بالینی «متوسط» و «بزرگ» در جهان برای دستیابی به نشانه‌هایی از درمان کووید -19 اما، سازمان جهانی بهداشت که تجربه رفع بحران‌هایی از اپیدمی‌های متعدد بیماری‌های عفونی در سال‌های دور و نزدیک را داشته، با اطمینان تمام می‌گوید که هیچ کدام از مطالعات کارآزمایی بالینی با حجم مشارکت کنندگان کم، راه به جایی نخواهند برد و هیچ کشوری به پشتوانه این سطح از مطالعات، نمی‌تواند به تنهایی به قهرمانی در شکست کرونا با درمان قطعی آن بیندیشد.»
ملک زاده افزود: «چرایی این تاکید واضح است؛ جهان هیچ گاه با ویروسی چنین پرقدرت در انتشار، عجیب، مرموز و پیچیده، پرجنبش در تغییرات ژن و نگران کننده برای اقتصاد و سلامت دنیا نبوده و تنها راه حل، اتحاد جهانی برای یک مطالعه وسیع و بی‌سابقه است. به جرات می‌توان گفت که اکنون چشم‌ها به مطالعه Solidarity Clinical Trial for COVID-19 Treatments سازمان جهانی بهداشت دوخته شده است. مطالعه‌ای استاندارد که همه اقدامات ضروری از تامین بودجه و داروهای مورد نیاز برای کارآزمایی گرفته تا طراحی پرسشنامه‌ها و معیارهای ورود و خروج دقیق بیماران، ثبت و گردش اطلاعات، آزمایشات بالینی استاندارد برای پاسخگویی به سوالاتی در سطح جهانی و نه برای جمعیتی خاص همراه با تعیین مجوزهای اخلاقی محکم و سخت، انجام شده و فرایند اجرای پروتکل توافق شده بین‌المللی مطالعه، تحت نظارت دقیق کمیته بین‌المللی راهبری مطالعه و کمیته اجرایی مطالعه با حضور 9 کشور عضو از جمله ایران در حال انجام است و تا کنون 30 کشور از شش منطقه جهان با مشارکت بیش از 12 هزار بیمار مبتلا به کووید-19 بستری در 500 بیمارستان، به این مطالعه پیوسته‌اند.»
معاون تحقیقات وزارت بهداشت در ادامه گفت: «نکته آشکار و وجه اشتراک هر نوع مطالعه‌ای اعم از مطالعات کارآزمایی بالینی «متوسط» و «بزرگ» در کشورهای مختلف و مطالعه خیلی بزرگ و بی‌سابقه سازمان جهانی بهداشت برای درمان کووید-19 با همکاری 30 کشور از شش منطقه جهان، «انتخاب بازوهای درمانی متشکل از یک یا چند دارو برای کارآزمایی‌های بالینی جهت دستیابی به درمان قطعی» به عنوان موثرترین راه حل است؛ چرا که هم ویروس کرونا، ناشناخته و دارای ابعاد بسیار جدید، پیچیده و مواجه با تغییرات است و هم، هیچ داروی موجودی تاثیر فوری و قطعی بر درمان آن نداشته است.»
ملک زاده افزود: «نکته مهم بعدی آن است که مطالعه سازمان جهانی بهداشت برای درمان کووید19 در حال کارآزمایی بالینی بر روی داروهایی است که مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و همچنین سازمان غذا و داروی ایران بوده و همگی در فهرست فارماکوپه قرار داشته و پیش از پیدایش کرونا و تا همین حالا، برای درمان بیماری‌های عفونی و برخی دیگر از بیماری‌ها، توسط بیماران در تمام قاره‌ها اعم از اروپا و آمریکا در حال مصرف هستند و هیچ یک داروی جدید و ناشناخته‌ای نیستند.»
وی خاطرنشان کرد: «همچنین آزمایشات بالینی بر روی داروها، تماماً با مجوزهای اخلاقی محکم و سخت و تحت نظارت کامل و دقیق سازمان جهانی بهداشت صورت می‌گیرد. کمیته نظارت بر داده‌ها و ایمنی مطالعه کارآزمایی بالینی برای درمان کووید-19، می‌تواند بر اساس تجزیه و تحلیل موقت داده‌ها میزان تاثیر داروها بر روند بهبودی و کاهش مرگ مبتلایان، برخی رژیم‌های درمانی را حذف و برخی را جایگزین کند؛ همان گونه که پس از ماه‌ها مطالعه سازمان جهانی بهداشت، دو بازوی درمانی ( « ترکیب لوپیناویر با ریتوناویر» و «هیدروکسی کلروکین») که بی‌اثر بودن آنها اثبات شد، حذف شدند.»
معاون تحقیقات وزارت بهداشت گفت: «در این باره که چرا ایران در شرایط سخت تحریم، پیشتاز مشارکت بیماران و همکاری در مطالعه کارآزمایی بالینی سازمان جهانی بهداشت برای درمان کووید-19بوده است ابتدا باید یادآور شد چهار داروی نام برده شده در اولین گروه از بازوهای درمانی برای بیماران بستری مبتلا به کووید-19 که در پروتکل درمانی ایران مورد استفاده قرار گرفت، در سایر کشورهای همکار مطالعه سازمان جهانی بهداشت نیز مورد مصرف بوده و همزمان در 200 بیمارستان انگلستان برای 12 هزار بیمار در مطالعه ریکاوری همراه با برخی دیگر از داروها تحت کارآزمایی بالینی قرار گرفته‌اند. ادعای استفاده بیشتر از بیماران ایرانی برای کارآزمایی بالینی داروها در مطالعه سازمان جهانی بهداشت، ناشی از عدم اطلاع منتقدان از روند مطالعه است. این داروها همچنین برای هزاران هزار بیمار در سایر کشورها و نیز بیماران ایرانی دیگری که در این مطالعه شرکت نداشته‌اند توسط پزشکان معالج در بیمارستان‌ها به امید موثر بودن مورد استفاده قرار گرفته‌اند.»
وی افزود: «اما درباره موفقیت ایران در پیشتازی نسبت به کشورهای همکار مطالعه نیز باید گفت که انجام یک مطالعه کارآزمایی بالینی وسیع، در شرایط عادی و غیر اضطرار برای هر کشور و بویژه در شرایط اضطرار جهانی جهت همکاری با سازمان جهانی بهداشت، به شدت متکی به دو اصل ضروری است: «وجود زیرساخت‌های قدرتمند تحقیقاتی» و «برخورداری از محققان متخصص و با تجربه در اجرای مطالعه». بدون شک، این دو اصل مهم، طی چند سال گذشته پس از اجرای مطالعات بزرگ کوهورت‌های آینده نگر در ایران با پشت سر گذاشتن آزمون‌های حقیقتا سخت و طولانی در اجرای پرسشنامه‌های ساختارمند و آزمایشات استاندارد و دقیق بالینی و دارای مجوزهای اخلاقی در ایران شکل مهیا شده است، مطالعاتی که ضمن تربیت محققان اصلی ( Principal Investigators) آماده به کار و دارای مهارت‌های لازم، تیم‌های پژوهشی را مثل حلقه‌های منظم یک زنجیره به هم پیوند زده است و این دو موضوع بی‌اندازه مهم و اساسی است و رهبری تحقیقات بزرگ در هر کشوری را بسیار هموارتر می‌کند. این‌ها همان ابزاری هستند که هنوز بسیاری از کشورهای علاقه‌مند تحقیقات به حضور و مشارکت در مطالعه سازمان جهانی بهداشت در اختیار ندارند و به همین دلایل بوده است که 87 محقق اصلی و پژوهشگر از ایران ذیل نظر کمیته اجرایی مرکزی برای هماهنگ‌سازی و نظارت دقیق بر فعالیت کل تیم‌های پژوهشی ایرانی حاضر در مطالعه کارآزمایی بالینی سازمان جهانی بهداشت برای درمان کووید-19» موفق به جلب مشارکت 3500 بیمار مبتلا به کووید-19 بستری در بیمارستان‌های ایران و کسب رتبه نخست همکاری در مطالعه سازمان جهانی بهداشت شده‌اند.»
به گفته معاون تحقیقات وزارت بهداشت، البته برخورداری از بسترهای پیشرفته در نظام سلامت ایران برای همکاری‌های بین المللی با سازمان جهانی بهداشت در مواقع ضروری را نباید نادیده گرفت.
عضو کمیته اجرایی «مطالعه بزرگ کارآزمایی بالینی درمان کووید-19» سازمان جهانی بهداشت در ادامه گفت: «با آن که علم پزشکی با همه قدرتش، همچنان با قاطعیت درباره پیچیدگی‌های رفتار ویروس کرونا که قدرت تکثیرش را مدام افزایش داده و تا کنون صدها تغییر در ژن آن را شاهد بوده‌ایم و حتما تغییرات دیگری هم در پیش دارد، متاسفانه هنوز عده‌ای از افراد در طب سنتی که هیچ تجربه مشارکت تحقیقاتی بزرگ ملی و بین‌المللی در کارنامه آنها وجود ندارد و به جای پزشکی دقیق، مروج شبه علم بوده‌اند، امروز با تشکیک در مطالعه کارآزمایی بالینی سازمان جهانی بهداشت برای درمان کووید-19 از راهکارهای سنتی برای درمان این بیماری سخن گفته و به انتقادهای بی‌اساس از میزان مشارکت بیماران ایرانی در این مطالعه پرداخته‌اند.»
ملک زاده افزود: «ما در مورد ویروسی سخن می‌گوییم که بیماری‌های زمینه‌ای چون دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و تنفسی را در برخی بیماران تشدید کرده و از آن بدتر به سمت ایجاد یک بیماری زمینه‌ای در برخی افراد مبتلا می‌رود! اتحاد جهانی برای غلبه بر ویروسی تلاش بین‌المللی می‌کند که دستیابی به واکسن واقعا «ایمن» برای آن با چالش‌هایی عجیب‌تر و متفاوت‌تر از سایر بیماری‌های عفونی روبه روست؛ داروی قطعی کرونا یا واکسنی که بتواند محافظتی چنین گسترده را برای انواع جمعیت و نه جمعیتی خاص ایجاد کند با کدام راهکار سنتی و با کدام تحقیقات منفردانه کشورها، حاصل خواهد شد؟»
معاون تحقیقات وزارت بهداشت گفت: «زیرپا گذاشتن پروتکل‌های بهداشتی مقابله با کرونا و نادیده گرفتن اصول توافق شده ملی و بین‌المللی برای مهار انتشار ویروس که مهم‌ترین آنها استفاده از ماسک، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، پرهیز از اجتماعات، شست‌وشوی مرتب دست‌هاست، قطعا بر افزایش آمار مرگ و میر مبتلایان و فرسوده کردن توان کادر درمان موثر بوده است. مسافرت‌ها و بی‌توجهی‌ها به هشدارهای شروع موج‌های بعدی کرونا، یکی از مهم‌ترین علل اوجگیری‌های اخیر ابتلا و مرگ ناشی از بیماری کووید-19 در ایران و برخی کشورها با رفتارهای مشابه اجتماعی بوده است. افزایش این آمار ارتباطی با روند تحقیقات درمانی و ایجاد ناامیدی در نتایج آن ندارد. چرا که درمان بیماری‌های عفونی ساده‌تر از کرونا هم به زمان لازم برای تحقیقات نیاز داشته است.»
ملک زاده تاکید کرد: «بهتر است به جای تردید افکنی در روند تحقیقات درمانی متکی به آزمایشات بالینی وسیع و دقیق جهانی و موفقیت‌های ایران در روند همکاری با سازمان جهانی بهداشت در قیاس با سایر کشورها که محصول دانش و تجربه داخلی بوده است، در شرایطی که موج سوم شیوع کرونا، شیوع آنفلوآنزا و حضور ترکیبی این دو را پیش رو داریم، به رفع سریع‌تر موانع برای غلبه بر این چالش عظیم جهانی و همکاری بیشتر مردم با محققان و مطالعات تا شکست کرونا بیندیشیم.»
وی بار دیگر یادآور شد: «بخش زیادی از افراد مبتلا به ویروس کرونا، خود بخود بهبود می‌یابند و ابدا نیازی به مراجعه به بیمارستان‌ها ندارند و باید نکات پیشگیری از انتقال ویروس را کاملا رعایت کنند؛ مراجعه به بیمارستان‌ها، فقط برای بیمارانی ضروری است که به اشکال شدید بیماری کووید-19 مبتلا هستند.»
به گفته معاون تحقیقات وزارت بهداشت، بخشی از مبتلایان در فاز متوسط بیماری هم نیازمند درمان‌های سرپایی با داروهای معمولی هستند که آنها هم نیاز به بستری ندارند و بهبودی می‌یابند.
ملک زاده تاکید کرد: «نباید از این بیماری کووید-19 ترس و وحشت بی‌اندازه داشت. ترس و وحشت ما باید واقع بینانه و منطبق بر اصول پیشگیرانه بویژه استفاده از ماسک باشد.»
به گزارش وبدا، وی گفت: «چالش اساسی درمان کووید-19 معطوف به بیماران مبتلا به شکل شدید بیماری و بستری در بیمارستان‌ها و بخش‌های مراقبت‌های ویژه که نیازمند دستگاه‌های تهویه مکانیکی و یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای پرخطر هستند، بوده و تحقیقات جهانی به دنبال حل این بخش از ماجرای کروناست که آن هم یک مسیر سخت و طولانی و نیازمند همراهی، صبر و اتحاد جهانی است.»
