اجرای طرح سلامتیار برای شناسایی نقاط زباله‌گردی کودکان
به گزارش سپید، آمارهای مختلفی از کودکان کار اعلام می‌شود اما بنابر گفته بسیاری از کارشناسان این آمارها نمی‌تواند واقعی باشد. چندی قبل محمود علیگو رئیس اورژانس اجتماعی کشور به سپید گفت: « هیچ نهاد و فردی نمی‌تواند ادعا کند آمار دقیقی از کودکان کاردارد، چرا که چنین آماری موجود نیست.» با این حال هر از گاهی آماری از سوی ارگان‌های مختلف ارائه می‌شود. در روزهای گذشته حبیب‌الله مسعودی فرید معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، در رابطه با آمار کودکان کار با بیان اینکه مسئله کودکان کار جزء مسائل اجتماعی پنهان محسوب می‌شوند، گفت: «طی مطالعاتی که با دانشگاه علوم بهزیستی انجام شد، تخمین زده می‌شود که حدوداً ۷۰ هزار کودک خیابانی در کشور داشته باشیم. البته وضعیت کودکانی که در کارگاه‌ها کار می‌کنند متفاوت است و آمار دقیقی از این افراد در دست نیست.»
کودک کار با کودک خیابان متفاوت است
مسعودی فرید با تقسیم بندی کودکان کار به چند دسته گفت: «یک‌سری کودک که ساعاتی از روز خود را برای امرار معاش و یا نبود سرپرست مناسب، در خیابان می‌گذارنند، کودک خیابانی نامیده می‌شوند. بعضی از کودکان ساعاتی را در خیابان‌ها سپری می‌کنند و بعضی دیگر از کودکان که در ایران تعدادشان خیلی اندک است، به طور کامل در خیابان حضور دارند.»
وی افزود: «یک سری کودک دیگر که از آنها با عنوان کودکان کار نام برده می‌شود، در خیابان حضور ندارند بلکه در کارگاه‌ها هستند و عموما شرایط سختی را دارند. این کودکان اذعان دارند در مقایسه بین حضور در کارگاه و خیابان، شرایط خیابان برایشان بهتر است. زیرا در خیابان یک نظارت عمومی وجود دارد و مورد آزار و اذیت قرار نمی‌گیرند و مردم درباره این کودکان نیز حساسیت پیدا کرده‌اند و مراقب هستند آسیبی به آ‌ها وارد نشود.»معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بیان کرد: «بسیاری از کودکانی که در کارگاه‌ها کار می‌کنند قابل شناسایی نیستند، زیرا کارگاه‌های مجاز تحت رصد نهادهای مختلف مانند سازمان تامین اجتماعی و وزارت کار هستند اما بسیاری از این کارگاه‌ها که کودکان را به کار می‌گیرند، مجاز نیستند و اصلاً تابلویی ندارند.»
مسعودی فرید یادآور شد: «در جلسه‌ای که در ژنو برگزار شد نیز به این موضوع اشاره شد که سخت ترین بخش کودک کار مربوط به قسمتی است که کودکان مشهود نیستند، زیرا اساساً شناسایی این کودکان بسیار سخت است.»
کودکان زباله‌گرد در آمارها نیستند
همانگونه فرید اذعان کرد وضعیت دقیقی از کودکان کار در دست نیست اما تخمینی از آمار کودکان خیابان وجود دارد با این حال عمدتا در آمارهای اعلامی از سوی نهادهای مختلف هر دو گروه را در کنار یکدیگر اعلام می‌کنند. در این میان کودکان دیگری نیز وجود دارند که از آنها به عنوان کودکان زباله‌گرد یاد می‌شود. این کودکان در بسیاری از شهرها و کلان‌شهرهای کشور حضوری بارز دارند با این حال از چند ماه قبل شهرداری تهران و برخی از شهرداری‌های دیگر کشور هر نوع فعالیت این کودکان را برای پیمانکارانی که اقدام به جمع‌آوری و بازیافت پسماند می‌کنند ممنوع اعلام کردند. اگر چه تا پیش از خرداد ماه که این ممنوعیت اعلام شد این کودکان در سیاست‌گذاری‌های مربوط به جمع‌آوری کودکان کار و خیابان جایگاهی نداشتند. سید مالک حسینی مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران با بیان اینکه سیاست‌ها در رابطه با کودکان زباله‌گرد تا خرداد ١٣٩٩ بر مبنای انکار بود، گفت: «اینکه این سیاست تغییر کرده است یک نقطه عطف محسوب می‌شود. در شهرداری و همه بخش‌های دولتی، اگر پیمانکار از کودکان برای کار استفاده کند، دچارتخلف شده است و جریمه می‌شدند اما متاسفانه این قانون عملیاتی نمی‌شد.»
وی با اشاره به بخشنامه شهرداری در خرداد ماه اظهار کرد: «در این بخشنامه آمده است اگر پیمانکاری از کودک استفاده می‌کند، باید با پیمانکار و نه کودک برخورد شود در حالی که قبلا کودکان از یک جا به یک جای دیگر منتقل می‌شدند بدون اینکه برای آنها برنامه‌ریزی وجود داشته باشد.»
مدیر عامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران با انتقاد از نحوه برخورد با کودکان کار و خیابان بیان کرد: «کودکان را می‌گیریم، از سطح خیابان جمع می‌کنیم و در مراکزی برای مدتی نگهداری می‌کنیم بدون اینکه بدانیم ریشه این مشکلات چیست و برای رفع آنها اقدامی انجام شود.»
وی با تاکید بر ضرورت پذیرش وجود کودکان زباله گرد، گفت: «این مساله تازگی ندارد و بیش از دو دهه است که در تهران خودنمایی می‌کند. در این زمینه کمبودهایی برای بهبود وضعیت وجود دارد و این را می‌پذیریم، اما به صورت جدی روی این موضوع در حال کار کردن هستیم.»
حسینی با بیان اینکه ۹۰ درصد کودکان زباله گرد مهاجرین غیرقانونی هستند، اظهار کرد: «تا زمانی که منشاء این مشکل را نتوان حل کرد، هیچ نهادی نمی‌تواند این مشکل را در سطح شهر حل کند و با این پدیده به صورت روزانه روبرو خواهیم بود.»
سرنوشت ممنوعیت زباله‌گردی کودکان
وی همچنین در رابطه با نحوه اجرای ابلاغیه شهردار تهران در رابطه با ممنوعیت زباله‌گردی در گفت‌وگویی اظهار کرد: «در یکی از بندهای ابلاغیه شهرداری تهران استفاده از کودکان در فرایند زباله گردی به صراحت ممنوع اعلام شده است و برهمین اساس بازرسی شهرداری تهران با جدیت، حسن اجرای این بخشنامه توسط پیمانکاران را دنبال می کنند.»
وی بیان کرد: «در گذشته استفاده از کودکان توسط پیمانکار انکار می‌شد، اما حالا مدیریت شهری فعلی با پذیرش اینکه برخی پیمانکاران به چنین ممنوعیتی متعهد نیستند، سعی در اصلاح آن دارند. البته باید دقت داشت که استفاده از کودک در فرآیند جمع‌آوری زباله توسط شهرداری رخ نمی‌دهد، بلکه در لایه‌های بعدی و توسط گروه‌هایی که با پیمانکاران مرتبط هستند، این کودکان به کار گرفته می‌شوند.»
حسینی ادامه داد: «در واقع، بیشتر کودکان زباله‌گرد به صورت واسطه یا شرکت دسته چندم با پیمانکار شهرداری همکاری می‌کنند که همه این انواع ارتباطات غیر قابل پذیرش بوده و باید ممنوع شود.»
وی با تاکید بر اینکه شهرداری تهران طی جلسات مختلف با پیمانکاران خود، آنها را مجاب کرده که به هیچ وجه در پی استفاده از کودکان در این فرایند نباشند، اظهار کرد: «چالش اصلی ما در نظارت و برخورد جدی با تخلف در این حوزه این است که برای جمع آوری زباله توسط هر فرد یا شرکتی به غیر از شهرداری‌ها، ممنوعیتی که منجر به جریمه بر اساس استناد قانونی و حقوقی باشد، تعریف نشده است و از آنجا که این عمل جرم انگاری نشده حتی اگر ماموران شهرداری این افراد را مورد شناسایی قرار دهند باز هم امکان برخورد نیست.»
حسینی یادآور شد: «به همین دلیل است که شهردار تهران در ابلاغیه خود سعی کرده با اتکا به جنبه‌های سلبی مانند فسخ قرار داد وبر استفاده از حداکثر ظرفیت‌ها در برخورد با پیمانکاران متخلف و حمایت از کودکان در فرآیند زباله‌گردی تاکید کند.»
سرپرست سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران در ادامه با تاکید بر اینکه مجموعه‌های نظارتی شهرداری تهران با جدیت موضوع زباله‌گردی کودکان را در تهران رصد می‌کند، افزود: «حتی سازمان بازرسی شهرداری تهران اقدام به رصد نامحسوس سطح شهر و شناسایی نقاطی که در آنها از کودکان زباله‌گرد استفاده می‌شود کرده است همچنین اداره کل سلامت شهرداری تهران نیز طرح «سلامت یار» را دنبال می‌کند تا با کمک نیروهای داوطلب محلی به شناسایی این نقاط کمک کنند.»
وی تاکید کرد: « شهرداری تهران تنها اقدام به رصد و شناسایی کودکان زباله گرد در سطح شهر می‌کند و کاری با آنها ندارد، بلکه در صورت مشاهده کودک و کشف ارتباط آن با پیمانکار شهرداری، موضوع برای برخورد با پیمانکار خاطی به شهرداری منطقه منتقل می‌شود البته باید به این نکته هم اشاره کنم که بر اساس تاکید شهردار تهران و تصریح در بخشنامه ابلاغی، اگر در مجموعه شهرداری و به ویژه مناطق قصوری در این رابطه رخ دهد بر اساس گزارش سازمان بازرسی برخورد خواهد شد.» حسینی افزود: «ما ضمن پذیرش خلاءها و مشکلات جدی که این پدیده دارد همزمان تلاش‌های سازماندهی شده‌ای برای حمایت از این کودکان در سطح شهر و محل‌های دپو و تفکیک زباله در خارج از شهر را آغاز کرده‌ایم، زیرا باور داریم که تا محو این پدیده باید با حداکثر ظرفیت‌های ممکن از کودکان‌زباله گرد که قربانی این فرایند هستند، حمایت کرد.»
حسینی یادآور شد: «البته به این مهم نیز باید توجه داشته باشیم که پدیده زباله گردی کودکان نزدیک به دو دهه است که شکل گرفته و به طور طبیعی طی این دو دهه ساختارها و مناسبات غیر رسمی گسترده‌ای شکل گرفته و قطعا به مانند سایر تجربیات جهانی در این خصوص به یکباره قابل حل نیست و ما نیز تلاش می‌کنیم با بهره‌گیری از تجربیات موفق دیگر کشورها برای حل مرحله به مرحله این مشکل چاره‌اندیشی کنیم که قطعا بدون همراهی و همکاری همه بخش‌های درون و بیرون شهرداری و همچنین نهادهای مدنی و صاحب نظران دانشگاهی، میسر نخواهد شد.» گفتنی است تا کنون بیش از 32 طرح جمع‌آوری کودکان کار و خیابان در ایران توسط سازمان بهزیستی کشور اجرا شده و هر سال نیز این طرح‌ها تکرار می‌شود، امسال نیز این طرح‌ها قرار شد با محوریت خانواده‌ها اجرا شد.
