ابتلا به کرونا در کادر «آی‌سی‌یو» ۳ برابر میانگین جامعه است
وقتی یک بیمار مبتلا به کرونا با شرایط وخیم در بیمارستان‌ها بستری می‌شود، بالاترین ریسک ابتلا به کرونا را کادر درمان در بخش مراقبت‌های ویژه متحمل می‌شوند. این گروه فعال از جامعه پزشکی در شرایطی به بیماران بدحال و مبتلا به کرونا خدمت می‌کنند که احتمال ابتلا به کرونا در آنها بسیار بالاتر از میانگین ابتلا به کرونا در جامعه است.
آمارهای تازه از سازمان نظام پزشکی هم این موضوع را تایید می‌کند. به گفته علیرضا سلیمی، معاون آموزشی سازمان نظام پزشکی، افرادی که در «آی‌سی‌یو» کار می‌کنند، سه برابر بیشتر از افراد عادی به بیماری کرونا مبتلا می‌شوند.
معاون آموزشی سازمان نظام پزشکی در ادامه به شرایط سخت کادر درمانی فعال در بخش مراقبت‌های ویژه می‌پردازد و می‌گوید: «در شرایط پاندمی، میزان فرسودگی و ابتلا به بیماری در کادر درمان بیشتر است. وقتی کادر درمان به کرونا مبتلا شوند، ممکن است بعد از یک دوره ۱۴روزه آزمایش کرونای آنها منفی شود، اما ماه‌ها طول می‌کشد تا دوباره به شرایط عادی برگردند و توان کار لازم را پیدا کنند. در این بین، مشکلات مالی و سختی کار، بخصوص برای دستیاران بسیار بیشتر است که امیدواریم مسئولان به وضعیت این نیروها توجه کنند.»
سلیمی به مشکل کمبود جدی نیرو در بخش مراقبت‌های ویژه نیز اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «تاکنون پرسنل «آی‌سی‌یو»ها و متخصصان بیهوشی با افزایش تعداد شیفت‌ها که یک نوع ایثار است، خلا کمبود نیرو را پر کرده‌اند. افرادی را داریم که ۲۱ روز در بیمارستان مانده‌اند که این کار یک از خودگذشتی فوق‌العاده است، یا از شهرهای که وضعیت بهتری بوده همکاران به کمک آمده‌اند تا رسیدگی به بیماران دچار خدشه نشود. مشکل فرسودگی و خستگی نیروها در بیمارستان‌ها جدی است و حل آن نیاز به تدبیر مسئولان دارد. پیشنهاد ما این است که در شرایط پیش‌رو، مرزبندی‌های بین تخصص‌ها تا حدودی برداشته شود و برای احیای بیماران همه همکاران پزشک دخیل شوند. حتی اگر نیاز باشد دوره‌هایی برای پزشکان عمومی در نظر گرفته شود تا این نیروها نیز با آموزش‌های لازم بتوانند خدمات لازم را به بیماران کرونا در بیمارستان‌ها ارائه کنند.»
رئیس انجمن بیهوشی ایران درباره دلایل بالا بودن آمار ابتلا به کرونا در بین کارکنان بخش مراقبت‌های ویژه نیز توضیح می‌دهد: «تعداد زیادی از همکاران متخصص بیهوشی به کووید۱۹ مبتلا شده‌اند. تاکنون هشت نفر از متخصصان بیهوشی کشور بر اثر ابتلا به کرونا شهید شده‌اند و آخرین آنها همین چند شب قبل بود که بعد از یک دوره طولانی بستری در «آی‌سی‌یو» از بین ما رفت. در حالی که برای حفاظت در برابر انتقال ویروس، فاصله دومتری لازم است، اما متخصصان بیهوشی گاهی مجبورند از فاصله ۱۰ سانتی‌متری بیمار برای بیماران بدحال کرونا لوله تراشه بگذارند. به دلیل همین مسائل، کادر درمانی در این بخش بیشتر از مردم عادی در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار دارند.»
او یادآور می‌شود: «از مسئولان انتظار داریم حمایت همه جانبه‌ای از پزشکان داشته باشند. انتظار داریم گام‌های عملی برای قدردانی از پزشکان برداشته و مشکلات حل شود. معوقات پرداختی و مشکلات مالیاتی نباید لحظه‌ای ذهن جامعه پزشکی را در این شرایط سخت به خود اختصاص دهد. ابتلای جامعه پزشکی به کرونا در ایران نیز مثل سایر نقاط جهان، بسیار زیاد است. فقط در تهران بیش از شش هزار نفر از کادر درمان به کرونا مبتلا شده‌اند.»
ضرورت حمایت از کادر درمانی در بخش مراقبت‌های ویژه
در شرایطی که کادر درمان فعال در بخش مراقبت‌های ویژه در خطر بالای ابتلا به کرونا قرار دارند، برخی از نمایندگان جامعه پزشکی تاکید دارند که در مقام عمل، حمایت چندانی از این گروه از پزشکان و پرستاران انجام نمی‌شود.
علی امیر سوادکوهی، رئیس انجمن مراقبت‌های ویژه ایران در گفتگو با سپید به همین موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «دولت به طور شفاهی بارها اعلام کرده است که ما زحمات کادر درمان در دوران مقابله با کرونا را ارج می‌نهیم، اما در مقام عمل چنین تکریمی اتفاقی نیفتاده است. الان حدود 180 فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه در کشور داریم. در نظر بگیرید که این گروه از پزشکان در خط مقدم مقابله با بیماری کرونا هستند. شدیدترین شکل بیماران مبتلا به کرونا، بیمارانی هستند که در «آی سی یو» بستری می‌شوند و مدیریت این بخش نیز در اختیار همکاران فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه است. با توجه به زحمت فراوانی که پزشکان فوق تخصص مراقبت‌های ویژه و همچنین پرستاران، پزشکان اورژانس و متخصصان بیهوشی در این دوران متحمل می‌شوند و شبانه روز در حال خدمت رسانی به مبتلایان کرونا هستند، انتظار می‌رفت که از این گروه‌های پزشکی تقدیر واقعی به عمل بیاید تا آنها حس کنند زحمات‌شان دیده می‌شود، اما شاهد بودیم که هیچ تقدیری در مقام عمل صورت نگرفت. حتی با وضع تعرفه‌های ناعادلانه نیز به وضعیت معیشتی این گروه از جامعه پزشکی توجه نداشتند.»
او تاکید می‌کند: «متاسفانه شاهد بودیم که برخی پرستاران در همین دوران مقابله با کرونا اخراج شدند که این موضوع بسیار جای ناراحتی دارد. مزد پرستاران فداکار در دوران کرونا، اخراج و بیکاری نبود. در حالی که باید از این پرستاران فداکار تقدیر می‌شد، خیلی از آنها از مراکز درمانی اخراج شدند. برای تعرفه پزشکان هم که دیدیم چه اتفاقی افتاد. با نادیده گرفتن دستمزدهای واقعی پزشکان و نادیده گرفتن هزینه تمام شده خدمات پزشکی، مزد روزهای سخت خود را نگرفتند.»
سوادکوهی خاطرنشان می‌کند: «جامعه پزشکی در دوران مقابله با کرونا از جان و دل مایه گذاشت، سختی‌های کار شبانه‌روزی را متحمل شد و سلامت خودش را به شدت به خطر انداخت. حتی برخی از همکاران پرستار و پزشک ما در جریان مقابله با کرونا، جانشان را از دست دادند. قاعده اخلاقی و منطقی این بود که حداقل با وضع تعرفه‌های منطقی، دستمزد واقعی کادر درمان را پرداخت می‌کردند، اما چنین اتفاقی نیز نیفتاد.»
نیاز فوری به افزایش تخت‌های «آی‌سی‌یو»
بر اساس آمارهای سازمان نظام پزشکی، الگوی ورود بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان‌ها تغییر کرده است و تعداد بیماران بدحال که نیازمند «آی‌سی‌یو» هستند، بیشتر شده است. به همین علت با کمبود تخت «آی‌سی‌یو» در کشور مواجه هستیم.
سلیمی، معاون آموزشی سازمان نظام پزشکی هم به همین موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: «الگوی مراجعه به بیمارستان‌ها تغییر کرده است. در اسفند با توجه به اینکه علم کمتری هم نسبت به کرونا وجود داشت، مراجعان عمومی مبتلا به کرونا به بیمارستان‌ها بیشتر بود، اما اکنون افرادی که به بیمارستان مراجعه می‌کند عموما افراد بدحال هستند که به تخت ویژه نیاز دارند. به همین علت با کمبود تخت مراقبت ویژه مواجه هستیم.»
او یادآور می شود: «تعداد تخت‌های «آی‌سی‌یو» در کشور را بر پایه یک زندگی عادی و نیازهای عادی دیده بودیم، اما اکنون شرایط فرق کرده و سخت‌تر شده است. این تعداد نیرو و وسایل جوابگو نیست. تا این لحظه همکاران ما در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها هیچ گزینشی برای پذیرش بیماران در «آی‌سی‌یو» انجام نداده‌اند. به طور طبیعی در این بخش نیز تعداد بیماران بدحال سالمند و افرادی که بیماری زمینه‌ای داشته‌اند، بیشتر است.»
معاون سازمان نظام پزشکی خاطرنشان می‌کند: «لحظات سختی را برای تصمیم‌گیری خالی کردن تخت‌های «آی‌سی‌یو» و انتخاب بیماران جدید سپری می‌کنیم. به هر حال باید این بخش‌ها را مدیریت کنیم. یکی از کمبودهایی که اکنون جدی است، مشکل کمبود نیروی انسانی در بخش‌های مراقبت‌های ویژه است. این کمبود در گروه پرستاران و پیراپزشکان بیشتر است و این نیروها خسته و فرسوده شده‌اند. خستگی، ایمنی بدن را پایین می‌آورد و امکان ابتلا به بیماری با وجود وسایل محافظت شخصی بیشتر می‌شود.» سلیمی تاکید می‌کند: «اولین کمبود در بخش‌های «آی‌سی‌یو»، کمبود نیروی انسانی است. مشکلات بعدی، تاخیر در پرداخت معوقات کادر درمانی است که ماه‌ها به تعویق افتاده است. توجه به رفاه جامعه پزشکی و پرداخت به موقع معوقات در این شرایط بحرانی، بسیار مهم است.»
سلیمی یادآور می‌شود: «در مورد وضعیت تخت‌های بیمارستانی تا حدودی با توجه رفتار ویروس و مشکلات در بیمارستان‌ها نسبت به اسفند تغییراتی داشتیم. در اسفند هجوم ویروس را داشتیم، اما تعداد زیادی از بیماران حال عمومی خوبی داشتند. اکنون بیماران بدحال بیشتر مراجع می‌کنند و به تخت «آی‌سی‌یو» و مراقبت ویژه بیشتر نیاز دارند. در این شرایط بیش از تخت‌های عادی به افزایش تخت‌های مراقبت ویژه نیاز داریم. نمی‌توانیم عددی اعلام کنیم، چون نیاز به این تخت‌ها شناور است و به افزایش و کاهش ورودی بیماران مربوط می‌شود، اما هر چه تعداد تخت‌های «آی‌سی‌یو» در این شرایط بیشتر بشود لازم است.»
معاون سازمان نظام پزشکی توضیح می‌دهد: «پذیرش بیماران در «آی‌سی‌یو» شاخص‌های علمی متعددی دارد. سن شاید تا حدودی موثر باشد. شاخص انتقال به «آی‌سی‌یو» در افراد مسن و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، وضعیت جسمانی آنهاست. وضعیت ریه در بالین تشخص داده می‌شود. میزان اکسیژن و میزان درگیری ریه توسط آزمایش‌های پاراکلینیک بررسی می‌شود و با تشخیص پزشک متخصص، فرد بدحال به «آی‌سی‌یو» ارجاع می شود.»
کمبود نیروی انسانی در بخش مراقبت‌های ویژه
در شرایطی که کشور ما با کمبود شدید تخت‌های مراقبت ویژه در دوران کرونا، دست و پنجه نرم می‌کند، اما در بسیاری از کشورها با سرمایه‌گذاری طولانی مدت، اوضاع بهتری در این زمینه دارند.
سوادکوهی، رئیس انجمن مراقبت‌های ویژه ایران توضیح می‌دهد: «وضعیت تخت‌های مراقبت های ویژه در بسیاری از کشورها اصلا شبیه ایران نیست. در بسیاری از کشورها تعداد تخت‌های مراقبت های ویژه به نسبت جمعیت آن کشور، رقم بسیار خوب و استانداردی است. در نظر بگیرید در کشوری مثل فرانسه، حدود 45 درصد از تخت بیمارستان‌ها مربوط به تخت «آی سی یو» و تخت‌های مراقبت‌های ویژه است. در آمریکا نیز حدود 25 درصد از تخت‌های بیمارستانی در بسیاری از مراکز درمانی متعلق به تخت مراقبت‌های ویژه است. وقتی وضعیت خودمان را با کشورهای دیگر مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که ما در این حوزه بسیار عقب هستیم.»
او تاکید می‌کند: «باید تلاش بسیاری انجام شود تا بتوانیم این کمبودهای حیاتی را مرتفع کنیم. نباید از خاطر برد که هرگونه کمبود تخت مراقبت‌های ویژه می‌تواند به طور مستقیم با جان و سلامت مردم در ارتباط باشد و از این جهت، نباید تامین این تخت‌های ویژه را کم اهمیت در نظر بگیریم.»
بر اساس آمارهای موثق، هم‌اکنون حدود هفت هزار و 200 تخت مراقبت‌های ویژه در کشور داریم، در حالی که حداقل به حدود 15 تا 20 هزار تخت مراقبت ویژه بیمارستانی نیاز داریم. درواقع الان در شرایطی هستیم که فقط حدود یک سوم از تخت مراقبت‌های ویژه مورد نیاز در کشور، تامین شده است. جدای از کمبود تخت مراقبت های ویژه، آمار کادر درمان فعال در بخش مراقبت‌های ویژه نیز کافی نیست.
همچنین سوادکوهی با اشاره به کمبود جدی نیروی انسانی در بخش مراقبت‌های ویژه نیز خاطرنشان می‌کند: «تعداد همکاران فوق تخصص مراقبت‌های ویژه در کشور متناسب با جمعیت نیست و نیاز به فوق تخصص‌های بیشتری داریم. برای یک جمعیت 84 میلیونی نباید فقط حدود 180 فوق تخصص مراقبت‌های ویژه وجود داشته باشد، بلکه برای تامین نیروی انسانی فوق تخصص در این حوزه، حداقل به دو برابر این تعداد پزشک نیاز داریم. در حوزه تخت‌های مراقبت‌های ویژه نیز با کمبود جدی مواجه هستیم. در حالی که باید حدود 15 درصد از تخت‌های بیمارستانی کشور، تخت‌های مراقبت های ویژه باشد، اما ما هم اکنون فقط یک سوم این تخت‌های ویژه را در اختیار داریم.»
کمبود نیروی انسانی در بخش مراقبت‌های ویژه موجب شده است که کادر درمانی فعال در «آی‌سی‌یو» بسیار فراتر از توان خود در این بخش فعالیت کند تا کمبود نیرو به چشم نیاید. به همه این مشکلات، خطر بالای ابتلا به کرونا در بخش مراقبت‌های ویژه را هم اضافه کنید. در شرایط بحرانی کرونا، افزایش نیروی انسانی در بخش مراقبت‌های ویژه، افزایش تخت‌های «آی‌سی‌یو» و حمایت از کادر درمانی فعال در این بخش‌ها می‌تواند هم موجب افزایش میزان رضایت این گروه از جامعه پزشکی شود و هم آمار مرگ و میر بیماران مبتلا به کرونا را کاهش دهد.
